In een hectische poging een groter conflict in het Midden-Oosten te voorkomen en het humanitaire leed veroorzaakt door de oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza in te dammen, waren regeringsleiders en diplomaten de afgelopen dagen permanent met elkaar in gesprek.
Terwijl de situatie voor de bevolking van Gaza steeds benarder wordt, zijn er ook grote zorgen over een tweede front in het noorden, aan de grens met Libanon en met een mogelijke interventie door Iran.
„We kunnen niet uitsluiten dat Iran op een of andere manier direct betrokken raakt”, zei de adviseur voor nationale veiligheid van president Biden, Jake Sullivan. „We moeten op alle noodsituaties voorbereid zijn.”
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken vloog vorige week naar Israël om zijn steun te betuigen, reisde vervolgens door het Midden-Oosten, en arriveerde maandag weer in Israël. Dinsdag wil ook de Duitse kanselier Olaf Scholz naar Tel Aviv vliegen.
Iran schaarde zich intussen uitdrukkelijk achter de Palestijnen en had overleg met bevriende militante groeperingen in de regio. Veler ogen waren gericht op Qatar, waar de leider van Hamas woont.
De Russische president Vladimir Poetin sprak maandag in een telefoon-marathon met vijf hoofdrolspelers in de regio en belde maandagavond met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. Volgens staatspersbureau Tass condoleerde Poetin Netanyahu en bood hij hulp aan om de confrontatie in het Midden-Oosten te beëindigen. Poetin wordt deze week overigens verwacht in China, waar hij president Xi Jinping zal ontmoeten en een conferentie over het immense internationale Chinese infrastructuurproject BRI zal bijwonen.
De VN-Veiligheidsraad zou maandagavond in New York vergaderen over het Midden-Oosten. Egypte wil zaterdag een topconferentie over de Palestijnse kwestie beleggen en sondeerde bij mogelijke deelnemers of er genoeg interesse is. De EU-leiders vergaderen dinsdag per videoverbinding, mede omdat een aantal lidstaten vond dat Commissievoorzitter Urusla von der Leyen te ver is gegaan door snel en onvoorwaardelijk de kant van Israël te kiezen met te weinig oog voor de Palestijnse kant van de zaak.
Iets meer ruimte
Doordat een Israëlisch grondoffensief tegen Hamas enkele dagen is uitgesteld, ontstond er iets meer ruimte voor diplomatiek overleg en humanitaire initiatieven.
Even leek het er maandag zelfs op dat Blinken een eerste succesje had geboekt: de grensovergang bij Rafah tussen Gaza en Egypte zou een paar uur worden geopend, heette het. De grensovergang is de enige mogelijke uitweg voor mensen in Gaza omdat Israël alle andere uitgangen hermetisch heeft afgesloten.
Tijdens de Gaza-oorlog van 2014 werd die grens daar sporadisch geopend, maar alleen voor gewonden en buitenlanders. Maar nu konden Israël en Egypte het niet eens worden. De Europese Commissie maakte maandagavond bekend een luchtbrug te openen om humanitaire goederen naar Gaza te brengen.
Bondgenoot en bemiddelaar
De VS vervullen sinds vorige week hun traditionele dubbelrol van bondgenoot/bemiddelaar. De regering-Biden stuurde onmiddellijk extra militair materieel, steunde Israël moreel en hoopt met nu één, straks twee, vliegdekschepen in het oosten van de Middellandse Zee uitbreiding van het conflict te voorkomen.
Om de banden nog verder aan te halen nodigde Netanyahu Biden uit voor een bezoek. Het was nog onduidelijk of hij daar op zal ingaan. Wel zegde de president maandag een werkbezoek aan Colorado af om in Washington gesprekken te voeren over de crisis.
De VS proberen te balanceren tussen vergaande steun voor Israël en het in toom houden van de regering-Netanyahu, die beloofd heeft Hamas te vernietigen.
Zo maakte Biden vorige week al meteen duidelijk dat Israël het internationaal recht moet respecteren. Zondag riep hij Israël op Gaza niet te bezetten.
Iran
De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Hossein Amir-Abdollahian ontmoette de leider van Hamas, Ismail Haniyeh, in de Qatarese hoofdstad Doha en voerde gesprekken in Beirut, Damascus en Bagdad. Iran steunt de militante groepering Hezbollah in Libanon, evenals militante groeperingen in Irak en Syrië, die samen de „As van Verzet” vormen tegen Israël.
Het is onduidelijk hoe happig Iran is op uitbreiding van het conflict en hoe het zou reageren als Israël een grondoorlog ontketent. De Franse president Emmanuel Macron deed in een telefoontje een beroep op president Ebrahim Raisi zijn invloed aan te wenden om het conflict in te dammen.
China
De hoogste Chinese diplomaat, Wang Yi, sprak met de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov en met Blinken. Met Lavrov sprak hij over een rol voor de VN-vetomachten in het bewerkstelligen van een wapenstilstand.
De VS zeiden dat Blinken tegenover Wang herhaalde dat Hamas alle vijandelijkheden moet staken, dat gegijzelden vrijgelaten moeten worden en dat VS Israëls recht op zelfverdediging steunen. De twee bespraken het belang van stabiliteit in het gebied en dat het van belang is anderen te ontmoedigen zich met het conflict te gaan bemoeien.
In een persconferentie met EU-Buitenlandchef Josep Borrell onderstreepte Wang Yi afgelopen weekend dat de situatie voor de Palestijnen kritiek is. Het conflict eist veel slachtoffers en de situatie wordt snel slechter. „China veroordeelt alle handelingen waarbij burgers geraakt worden en is tegen elke overtreding van internationaal recht”, aldus Wang Yi.
