N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Ghana Terwijl Ghana kampt met de grootste economische crisis in jaren, laat president Nana Akufo-Addo in Accra voor honderden miljoenen euro’s een kathedraal bouwen. „En er zijn hier al zo veel kerken.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103293410-b56175.jpg)
Foto Panos Pictures/ANP
Middenin het zakelijke en politieke hart van Accra steekt een strakke, witte muur af tegen de grijze straten die her en der zijn opengebroken. Voor de hoge omheining ligt een dakloze man in de schaduw op zijn buik. Zijn hoofd rust op zijn armen. ‘Alleen toegankelijk voor bevoegd personeel’, staat er op een bord bij de ingang van het hek.
De lange muur verhult een megaproject. Op de wand staan foto’s van rituelen van de Ghanese bevolkingsgroep de Ashanti, afgewisseld met afbeeldingen van breedlachende mensen in formele kleding die door het nog aan te leggen park lopen. Achter hen is een grote witte kathedraal afgebeeld. Een toekomstbeeld.
In de hoofdstad van het zeer christelijke Ghana staat, als het aan president Nana Akufo-Addo ligt, binnenkort de eerste nationale kathedraal van het land. De kosten werden beraamd op bijna 100 miljoen euro, maar die zijn door de gierende inflatie intussen opgelopen tot het drie-, volgens sommige experts zelfs viervoudige.
De kathedraal moet komen in een tuin van vijf hectaren – aangelegd in de vorm van traditionele Adinkra-symbolen – en herbergt meerdere kapellen, een kunstgalerie, een muziekschool, een conferentieruimte, een drie verdiepingen tellend bijbelmuseum, een restaurant, een balzaal en twee auditoria met gezamenlijk 20.000 zitplaatsen.
Het was „een belofte aan God”. Als God Addo hielp herkozen te worden, zo deelde hij later met het volk, beloofde hij als dank de kathedraal te bouwen. Maar het project wordt achtervolgd door controverses. Zeker nu het West-Afrikaanse land kampt met een economische crisis en de hoogste inflatie in tien jaar.
Hoge schulden
Veel Afrikaanse landen zitten in financiële problemen door onder meer hoge schulden en de naweeën van de coronapandemie. Van Ghana werd gedacht dat het door de sterke economische basis wel wat kon lijden. Maar de politiek maakt dit lastiger. De eerzuchtige president Addo wil met dit gigantische project zijn stempel drukken op zijn presidentschap, dat volgend jaar afloopt.
Structureel te hoge uitgaven van de overheid verzwakken de economie drastisch. Op 17 mei keurde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een driejarige lening goed van bijna 3 miljard euro. Kennelijk stoort het IMF zich dit keer niet aan de grote uitgave. Voorheen blies dezelfde instelling een lening af als een president in tijden van bezuinigingen wel veel geld uitgaf.
De staat van de economie maakt het dagelijks leven van Ghanezen een stuk lastiger. Studenten Rachel (20) en Tina (20) zitten ’s ochtends op een bankje op de rustige campus van de universiteit van Ghana te wachten tot hun college begint. Ze willen beiden niet met hun achternaam in de krant. Het zakgeld dat zij wekelijks van hun ouders krijgen, is door de waardevermindering van de Ghanese cedi op woensdag al op. „Maar dat durven we hun niet te zeggen, we weten dat ze het ook moeilijk hebben”, zegt Tina, gekleed in een zwarte jurk met roze bloemen.
De regering zit financieel in de problemen en steekt de handen in de zakken van pensioen-gerechtigden en burgers
Ransford Gyampo politicoloog aan de Universiteit van Ghana
Hun oplossing: proberen tot een uur of elf te slapen, zodat zij in elk geval één maaltijd kunnen overslaan. „Maar we hebben ook geld nodig voor openbaar vervoer. En voor noodgevallen.” Ze zien dat meer studenten op zoek gaan naar een baan naast hun studie, anderen zijn begonnen met het verkopen van kleding op de campus.
„Als de middenklasse al maaltijden moet overslaan”, zegt politicoloog Ransford Gyampo even later in het faculteitsgebouw van de universiteit van Ghana waaraan hij verbonden is, „hoe denk je dan dat het nu met de armere bevolking gaat?” Gyampo sprak zich in 2018 al uit tegen de bouw van de kathedraal. Hij noemt zichzelf „een serieuze christen” en gelooft dat „wij dingen moeten overhebben voor God”. „Maar we hebben onze prioriteiten niet op orde.” Zo vertraagt de regering de betaling van pensioenen aan ouderen. „De regering zit financieel in de problemen en steekt de handen in de zakken van pensioengerechtigden en burgers.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103295306-58daf8.jpg|https://images.nrc.nl/ZckLuKw5yv6twSUsJ3-v1wz60QY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103295306-58daf8.jpg|https://images.nrc.nl/Kl125HC3-LWBLp6btpnXyrhHjMY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103295306-58daf8.jpg)
Foto Ed Reeve
Economische crisis
Ghana wordt geconfronteerd met de ernstigste economische crisis in decennia. De staatsschuld liep eind november op tot 40 miljard euro. In juni bedroeg de inflatie 54 procent, de voedselprijzen stijgen nog harder. Ruim een derde van de afgestudeerden is werkloos. „In het beste geval zijn die jongeren afhankelijk van hun ouders. In het slechtste geval gaan zij de criminaliteit in en vormen zij een bedreiging voor onze nationale veiligheid”, zegt econoom James Dzansi op het Instituut voor Statistisch, Sociaal en Economisch Onderzoek.
„Ook ik ben een christen, maar die kathedraal is complete onzin. Ondertussen vallen onze klaslokalen bijna uit elkaar”, zegt hij. Na een droge, bloedhete week komt de regen al de hele dag met bakken uit de hemel. De gangen van het universiteitsgebouw hebben geen muren en liggen vol met water. Studenten met paraplu’s manoeuvreren er behendig omheen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/06/data102304307-aa646d.jpg)
Lees ook: In Ghana komen nazaten van slaafgemaakten dichter tot zichzelf
Ghana had lange tijd een voorbeeldfunctie in de regio. Een ideale bestemming voor buitenlandse investeerders vanwege de stabiele democratie – de voormalige Britse kolonie Ghana werd in 1957 het eerste onafhankelijke land in Afrika. Het land wordt, anders dan de omringende landen, niet geteisterd door jihadisme, hoewel die dreiging er in het noorden vanuit buurland Burkina Faso wel is. In 2011 groeide de economie met maar liefst 14 procent, volgens Dzansi op dat moment het hoogste groeicijfer ter wereld. „Het is niet dat de economie hiervóór perfect was”, nuanceert Dzansi. Het land ging al veel vaker naar het IMF, voor het eerst in 1966 en het laatst in 2015, maar de situatie was niet eerder zo nijpend als nu, zegt hij.
Dorina Ankoh (52) staat in de deuropening van haar straatwinkeltje, waar ze onder meer flessen water, thee en eieren verkoopt. Een hond slaapt onder een tafel in de blauwe container. Ze gaat om half zes ’s ochtends open, maar verdient niet genoeg om haar vier kinderen te voeden. „Vooral groente is duur”, vertelt ze. „Mijn klanten kopen kleinere hoeveelheden. Producten zijn van de ene op de andere dag duurder.”
Buitensporige uitgaven
Om de enorme IMF-lening te kunnen terugbetalen, zijn belastingen voor onder meer ondernemers verhoogd. Met name kleine bedrijven worden hierdoor hard geraakt. „De exclusieve focus op het verhogen van de belastingen is dubieus. Er wordt niet nagedacht over de inefficiëntie van de uitgaven”, zegt Dzansi. „Onze buitensporige uitgaven zijn het grootste probleem.”
Volgens het ministerie van Financiën zouden de kosten voor de kathedraal niet uit de staatskas komen, maar van donaties. Nu blijkt dat het grootste deel van de tot nu toe uitgegeven 52 miljoen euro toch uit de schatkist komt. President Addo houdt vol dat de investering zich later terugbetaalt, omdat het een toeristentrekpleister zal worden voor de regio.
„Wat wordt er gedaan met de toeristenattracties die er al zijn?”, reageert politicoloog Gyampo. „Die worden verwaarloosd. Maak eerst maar eens de bestaande hotspots toegankelijk en aantrekkelijk.” Bovendien zijn nog meer gebedsruimten niet nodig in Ghana, vindt hij. „We hebben al zo veel kerken, ik zie niet in waarom daar nog een bij moet.”
Los van de slechte timing, haalt president Addo kritiek op de hals door de schimmigheid rondom de bouw. Het bouwbedrijf is niet ingehuurd via een aanbesteding, en een parlementslid onthulde dat de aannemer nog niet eens de helft ontving van de afgesproken ruim 50 miljoen euro aan belastinggeld. Waar de andere helft is gebleven, is een raadsel. Ook kregen de eigenaren van de panden die moesten worden gesloopt voor de kathedraal, lange tijd geen compensatie en liep de bouw vast, omdat er niet genoeg geld zou zijn voor de staalconstructie.
Giftige werkcultuur
En slecht nieuws blijft de kathedraal ook nu achtervolgen. Begin juli kwam naar buiten dat de gerenommeerde architect David Adjaye, verantwoordelijk voor het project, wordt beschuldigd van seksueel geweld en een giftige werkcultuur. Onder meer het Studio Museum in New York en het Africa Institute in Sharjah (in de Verenigde Arabische Emiraten) hebben de banden verbroken met de Ghanese Brit.
Misschien komt de kathedraal helemaal nooit af, zegt politicoloog Gyampo cynisch. De bouw ligt al een tijdje stil, vanwege geldtekort voor materiaal. Volgend jaar zijn er verkiezingen in Ghana, de campagneposters hangen al langs de straten. „Als de regeringspartij [New Patriotic Party] de verkiezingen verliest, is de kans groot dat de bouw niet wordt voortgezet.” Ghanezen zijn gewend dat de nieuwe regering alle plannen van de voorgangers meteen van tafel veegt, te zien aan de vele onvoltooide gebouwen in de hoofdstad. Intussen is de bevolking de dupe van een project dat misschien wel blijft bij een megalomaan idee van de president.
Econoom Dzansi noemt zichzelf „een trotse Ghanees” en een „democraat”, en toch is hij voorstander van het IMF, een instelling die over Ghana’s schouder meekijkt. „Dit is de beste keuze. Niet omdat ik wil dat de Britten terugkomen om ons te regeren, maar omdat we het toezicht nodig hebben.”
