Paris Saint-Germain is voor de tweede keer in de clubgeschiedenis doorgedrongen tot de finale van de Champions League. De kampioen van Frankrijk versloeg in de returnwedstrijd in Parijs het Arsenal van Oranje-international Jurriën Timber met 2-1. PSG had het eerste duel in Londen al met 1-0 gewonnen.
Fabián Ruiz opende na een klein halfuur de score namens de thuisploeg. PSG-middenvelder Vitinha miste na rust een strafschop, voordat Achraf Hakimi alsnog de 2-0 maakte. Bukayo Saka schoot een kwartier voor tijd de 2-1 binnen, maar verder kwam Arsenal niet.
Paris Saint-Germain, verliezend finalist in 2020, speelt in de finale op 31 mei tegen Internazionale. De ploeg van Denzel Dumfries en Stefan de Vrij won dinsdag van FC Barcelona na verlenging de returnwedstrijd in Milaan met 4-3, nadat het eerste duel in 3-3 was geëindigd.
Lees ook
Internazionale tegen Barça werd een totaalbeleving van het moderne topvoetbal zoals je het zelden ziet
Spierblessure
Ousmane Dembélé had PSG de zege bezorgd in het eerste duel met een vroeg doelpunt. De topscorer van Frankrijk kampte na die wedstrijd met een spierblessure en zat voor de return op de bank. Timber was wel op tijd hersteld van zijn fysieke klachten voor een basisplaats.
Waar PSG in Londen de Engelsen had overrompeld in de openingsfase, draaide Arsenal in Parijs de zaken om. Declan Rice kopte al in de derde minuut een voorzet van Timber net naast, waarna PSG-keeper Gianluigi Donnarumma redde op inzetten van Gabriel Martinelli en Martin Ødegaard.
De thuisploeg kwam pas na ruim een kwartier in de buurt van het doel van Arsenal. Khvicha Kvaratskhelia schoot meteen uit de eerste kans op de paal, waarna Arsenal-keeper David Raya een inzet van Désiré Doué onschadelijk maakte. De doelman was in de 27ste minuut echter kansloos bij een hard schot van Ruiz, 1-0. Bradley Barcola had het erger voor Arsenal kunnen maken, maar hij wachtte te lang.
Ongelukkige handsbal
Paris Saint-Germain hield na rust lange tijd de controle, al moest Donnarumma nog redding brengen op een fraai schot van Saka. Na een ongelukkige handsbal van Myles Lewis-Skelly had Vitinha vanaf de stip de marge van PSG kunnen vergroten, maar de Portugees faalde. Hakimi maakte alsnog de 2-0, voordat Saka vier minuten later wat terugdeed namens Arsenal, 2-1. De aanvaller kreeg nog een grote kans op de gelijkmaker, maar hij schoot over het lege doel.
Lees ook
Zonder wereldsterren is PSG in de Champions League wel ineens in grootse vorm
‘Ja, nu we het erover hebben, denk ik: shit, nog maar drie dagen. Dan krijg je wel een beetje stress”, zegt Lina (16).
„Maar voor Éngels?”, zegt Isis (15).
Lina lacht. „Girl! Je weet nooit wat er op het examen komt.”
Isis: „Een lééstoets. Voor Éngels. Kom op! Daar kun je toch niet voor leren, dus dan ga ik ook niks doen.”
Het is de dinsdag voor het begin van de centrale eindexamens op vrijdag. Lina en Isis doen eindexamen op vmbo-t-niveau, dat Engels als eerste examen heeft. Voor het gesprek met NRC zitten ze in een sober wiskundelokaal op het Beatrix College in Tilburg, een school voor vmbo, havo en vwo. Thijmen (16) is er ook bij. Hij zit ook in de laatste klas van het vmbo-t.
Veel lokalen op de gang zijn leeg. Deze week hebben de examenklassen op het Beatrix geen officiële lessen meer, maar er zijn nog wel bijlesklasjes voor examenleerlingen. Lina heeft vandaag met een groepje vriendinnen een lokaal gereserveerd om examenstof te oefenen. Ze maken presentaties voor elkaar en quizzen. Lina heeft economie en geschiedenis voor haar rekening genomen.
„Soms is het echt chaos”, zegt Lina, die steeds met een lach in haar stem praat. „Bijvoorbeeld als we verschillende antwoorden geven. Dan zijn we in de war en dan vragen we ChatGPT om uitleg in kindertaal en dan snapt iemand het wel en die gaat het dan weer proberen uit te leggen aan de anderen.”
Toen dacht ik wel van: eigenlijk moet ik ook leren. Maar ik ging toch een film kijken. De motivatie is er niet
Die lichte examenspanning van het groepje lijkt uitzonderlijk op het vmbo van het Beatrix. „Ik heb gewoon echt nooit stress. Zelfs als ik niet heb geleerd voor een toets”, zegt Isis monter. Ze staat nu voor veel vakken ongeveer een 7. Zowel Isis als Thijmen moet deze dinsdag nog van start gaan met leren. „Ik denk dat ik daar nou wel zo’n beetje mee ga beginnen”, zegt Thijmen, een tikkeltje onderuitgezakt op zijn stoel. Ook hij staat er prima voor. Hun klasgenoten zijn over het algemeen ook relaxed onder de eindexamens, is hun indruk. In groepsapps wordt er niet eens over de examens gepraat. Thijmen: „Kijk, de helft van mijn vrienden heeft het gewoon opgegeven, omdat ze alleen maar tweeën staan. En de andere helft gaat het halen. En ja, dat weten ze gewoon.”
Prestatiedruk
Het heersende beeld in Nederland is dat de prestatiedruk onder scholieren de laatste jaren enorm is toegenomen en dat een steeds grotere groep er serieuze problemen door ervaart. Op het vmbo ligt dat nét even anders, ervaart Daan Hamann, teamleider vmbo van het Beatrix College. „Wij zien dat een grotere groep op het vmbo juist wat onverschilliger is geworden en dus ook niet zo’n druk ervaart”, vertelt hij die dinsdag in hetzelfde wiskundelokaal. „Daartegenover staat een groep die er juist wel erg mee bezig is. De verschillen zijn dus groter geworden en dat zien we ook in de cijfers die ze halen.” Hoe dat komt? „We hebben geen idee. We zagen wel dat het na corona een vlucht nam, maar de trend was daarvoor al ingezet.”
Uit een onderzoek naar prestatiedruk onder scholieren, in opdracht van het ministerie van Onderwijs, bleek in 2021 inderdaad dat die het minst hoog is onder vmbo-leerlingen. 30 procent gaf aan „druk” te ervaren „door de prestatiemaatschappij”. Onder havisten was dit bijna 60 procent. „We weten niet precies waar dat verschil vandaan komt”, zegt Romy Mondeel, projectmedewerker Toetsdruk bij het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) en de VO-raad. „We denken dat het deels te maken heeft met het feit dat er op het vmbo projectmatiger wordt gewerkt dan op havo en vwo. Scholieren hebben dan meer ruimte voor hun leerontwikkeling, in plaats van alleen voor een cijfer te leren en de stof daarna weer te vergeten. Bovendien zien we dat op de havo de stress het hoogst is en dat dat onder andere komt doordat ouders hun kind druk opleggen door impliciet of expliciet duidelijk te maken dat ze niet naar het vmbo mogen.”
Laatst zag Isis op Snapchat dat Lina al aan het leren was voor de eindexamens. „Toen dacht ik wel van: eigenlijk moet ik ook leren. Maar ik ging toch een film kijken. De motivatie is er niet.” Ze denkt dat ze wel harder zou werken als ze er niet zo goed voor zou staan, want ze wil na het vmbo graag de havo doen.
Thijmen wil na een mbo-opleiding voor onderwijsassistent door naar een hbo-opleiding om geschiedenisdocent te worden. Lina wil na een mbo-studie evenementenmanagement ook naar het hbo. Waarom eigenlijk? Vinden ze het mbo niet ‘goed’ genoeg? „Ik kan hoger, dus waarom zou ik niet hoger gaan?”, zegt Thijmen. „En anders verdien ik heel weinig geld.” Ook voor Lina is dat belangrijk. „Ik denk dat iedereen wel geld wil verdienen, dus ik denk dat iedereen wel hoger wil.”
Worstelen met perfectionisme
Ondanks hun ambitie lijken deze drie leerlingen relatief weinig last te hebben van prestatiedruk en eindexamenstress. Orthopedagoog Tamara Luijer beaamt dat havisten en vwo’ers er over het algemeen het meeste last van hebben. Vorig jaar bracht ze het boek Perfectie en prestatiedruk uit, met handvatten voor leraren om leerlingen te helpen die daar last van hebben. En als therapeut behandelt ze kinderen en jongeren die worstelen met perfectionisme, angst- en piekerstoornissen. „De afgelopen dertig jaar is de prestatiedruk in onze maatschappij echt toegenomen, dus ook voor scholieren”, zegt ze aan de telefoon. „Op havo en vwo zie je dat de prestatiedrang onder meer voortkomt uit zorgen over of ze later wel een goede baan krijgen.”
Vroeger vergeleek je jezelf met iemand uit hetzelfde dorp en nu kun je jezelf vergelijken met de hele wereld
Vaak worden sociale media als verklaring genoemd voor de toegenomen druk. En ja, die spelen natuurlijk een rol, zegt Luijer. „Vroeger vergeleek je jezelf met iemand uit hetzelfde dorp en nu kun je jezelf vergelijken met de hele wereld.” Maar, zegt ze, als je het kinderen zelf vraagt, wijzen ze vooral op de verwachtingen van hun ouders en hun leerkrachten. Daarbij is het volgens Luijer belangrijk om te beseffen dat deze druk ook indirect kan zijn. Ouders en leraren zijn zich er lang niet altijd van bewust. „Ik heb nu bijvoorbeeld een cliënt die heel perfectionistisch is. Haar ouders zeiden dat ze het zo fijn zouden vinden als ze wat meer zou kunnen ontspannen. Nu gaat ze in de toetsweek ook met vrienden afspreken. Maar vervolgens zegt die vader tegen haar: ‘Houd er wel rekening mee dat je cijfers dan wat lager kunnen uitvallen’. Onbewust zijn ouders toch bezig met: ik wil dat mijn kind goed presteert.”
Op het vmbo is die druk vanuit ouders veel minder, ziet teamleider Daan Hamann van het Beatrix College. „Dat is vooral een havo- en vwo-ding, zien we hier. We hebben op het vmbo wel een groep betrokken ouders, maar die vertrouwt erop dat het allemaal wel goed komt.”
Thijmen, Isis en Lina gaan vol vertrouwen de eindexamens in.
Foto John van Hamond
Faalangst
Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming op het Connect College Echt (Limburg) én geeft er al sinds 2008 trainingen tegen faalangst en examenstress. Hoewel het aantal aanmeldingen voor de trainingen door de jaren heen ongeveer gelijk is gebleven, ziet hij wel dat de druk behoorlijk is toegenomen. In ieder geval op het vwo; hij is mentor van een vwo-klas. „Dat komt bijvoorbeeld naar voren in gesprekken met ouders van leerlingen. Die vertellen dan dat hun kind zo gestrest is tijdens toetsweken.”
Daarbij werk ik vaak met ‘Weightless’ van Marconi Union, het meest rustgevende muziekstuk van de wereld
In zijn trainingen zet hij vooral in op positieve beeldvorming, bijvoorbeeld door het invullen van een G-schema (gebeurtenis, gedachte, gevoel, gedrag, gevolg), een bekende methode in de cognitieve gedragstherapie. „Je ziet bijvoorbeeld op tegen het eindexamen Duits, dan noteer je daar je gevoel bij en je belemmerende gedachtes en dan gaan we proberen die gedachtes om te buigen.” De kinderen leren ook om een goede planning te maken en oefenen met ontspannen. „Daarbij werk ik vaak met Weightless van Marconi Union, het meest rustgevende muziekstuk van de wereld. Zoek maar eens op. Dat zou je bloeddruk verlagen en ervoor zorgen dat je hartslag zich aanpast aan het ritme van de muziek.”
Het LAKS moedigt scholen aan om doordachter om te gaan met het toetsen van leerlingen en vooral de nadruk te leggen op feedback geven. Wat vinden de drie vmbo-leerlingen op het Beatrix daarvan? „Niet fijn, ik wil gewoon het cijfer”, zegt Lina. „Ik wil gewoon die 8”, lacht Isis. Lina: „Ja, als je feedback krijgt, vind ik dat slap ofzo.” Ze wil dus harder aangepakt worden? „Ja, dat zijn we gewend.”
Lees ook
Oefenen voor het eindexamen: ‘Juf, ik ben echt vet intelligent, ik kan dit gewoon’
De achternamen van de leerlingen zijn bekend bij de redactie.
De naam die een nieuwe paus kiest is een belangrijke eerste indicatie van het beleid dat hij wil gaan voeren. En de naam Leo kan alleen maar betekenen dat de nieuwe paus Robert Prevost, voortaan: Leo XIV, zich wil laten inspireren door de vorige paus met die naam: Leo XIII, paus van 1878 tot 1903.
De negentiende eeuw was een tijd van groeiend pauselijk conservatisme, waarin zelfs de pauselijke onfeilbaarheid werd uitgeroepen. Leo XIII koos voor aanpassing aan de modernere tijden. Zijn belangrijkste daad was dat hij aandacht vroeg voor de knellende sociale kwesties in de door klassenstrijd geteisterde industrialiserende samenlevingen.
In zijn beroemde encycliek De rerum novarum (‘Over de moderne dingen’) uit 1891 klaagde hij de slechte industriële werkomstandigheden aan en pleitte hij voor rechtvaardige lonen. Ook steunde hij de oprichting van katholieke vakbonden. De staat diende de uitwassen van het kapitalisme te bestrijden. Daarmee kregen aarzelende katholieke initiatieven als de Nederlandsche Rooms-Katholieke Volksbond (opgericht in 1888) de wind in de rug. De progressieve katholieke priester Herman Schaepman, Tweede Kamerlid tussen 1880 en 1901, voelde zich sindsdien minder alleen.
Politiek was de sociale wending een slimme daad, omdat Leo XIII duidelijk afstand nam van het opkomende revolutionaire marxisme én van het oppermachtige liberale kapitalisme. Katholieke politieke partijen konden voortaan een mooie activistische míddenweg volgen, en dat is ook precies wat in de 20ste eeuw gebeurde en veel stemmen opleverde, in de Nederlandse politiek en daarbuiten.
Atilla de Hun
Leo XIV zou ook kunnen verwijzen naar de eerste paus met die naam, Leo I, paus van 440 tot 461. Die krachtpatser zou in 453 de naar Rome opmarcherende Attilla de Hun op andere gedachten hebben gebracht, een reputatie die in de huidige wereld vol oorlog en conflicten ook wel van pas kan komen.
De vorige paus Franciscus liet zich in zijn naam inspireren door de beroemde nederige heilige die vol liefde was voor de armen, Franciscus van Assisi (1181-1226), die open kloosters stichtte in de middeleeuwse steden. Diens conservatievere voorganger Benedictus XVI koos in zijn naam juist duidelijk voor de traditie, met een van de meest voorkomende pausnamen, alleen Johannes komt vaker voor. Zelf noemde Benedictus XVI de zesde-eeuwse kloosterstichter Benedictus van Nursia als inspiratie, schrijver van de beroemde kloosterregel van gebed, werk en opsluiting in kloosters op het platteland.
De details waren nog lang niet allemaal uitgewerkt. En de symboliek en omvang van de afspraken werden flink aangedikt. „Historisch”, vond de Britse premier Keir Starmer de deal donderdag, tussen het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. En „een waar eerbetoon aan de geschiedenis van onze nauwe samenwerking”. „Een doorbraak met een van onze meest gekoesterde bondgenoten”, vond de Amerikaanse president Donald Trump.
Al die retoriek daargelaten heeft de handelsovereenkomst die de VS en het VK donderdag presenteerden, inderdaad een bredere internationale betekenis. De afspraken luiden waarschijnlijk het begin in van verlaging van Amerikaanse importtarieven voor meerdere landen.
„We zijn dicht bij afspraken met allerlei landen”, zei president Trump, die onder druk staat omdat de Amerikaanse economie de negatieve gevolgen van de handelsoorlog al begint te merken. Voor premier Starmer (Labour) was het intussen een aanzienlijke diplomatieke prestatie, dat het VK als eerste land wereldwijd nieuwe afspraken met de VS wist te maken.
President Trump legde het Verenigd Koninkrijk bij de grote aankondiging van zijn importtarieven, begin april, het ‘basistarief’ op van 10 procent voor alle geïmporteerde goederen. In maart waren al hogere tarieven ingegaan van 25 procent voor specifieke sectoren als staal, aluminium en de autoproductie. Die 10 procent blijft ook voor het VK de basis. Maar voor de autosector daalt het tarief naar dat ‘algemene’ percentage. Tenminste, voor de eerste 100.000 auto’s, en dat is ook ongeveer het aantal dat het VK jaarlijks exporteert. Voor staal en aluminium daalt het tarief zelfs naar 0 procent. De nieuwe percentages gaan „zo snel mogelijk” in.
In ruil voor deze verlagingen heeft het VK toegezegd om voor 10 miljard dollar (ongeveer 8,84 miljard euro) aan vliegtuigen in te kopen bij het Amerikaanse luchtvaartbedrijf Boeing. En de Britse importtarieven gaan naar beneden voor meerdere goederen, machines en voor chemicaliën als ethanol, dat voor bierproductie wordt gebruikt. Voor rundvlees zijn wederkerige afspraken gemaakt over hoeveelheden vlees die bedrijven tariefvrij mogen verhandelen. De regels voor de kwaliteit van het vlees veranderen niet, benadrukte de Britse regering.
Eerder lukte het niet
Britse diplomaten zien de deal van donderdag natuurlijk graag als hun eigen succes – en als resultaat van de goede verstandhouding tussen president Trump en premier Starmer. Maar de overeenkomst geeft ook andere regeringen een indruk van wat voor hen ongeveer haalbaar is. Want de VS hebben onderhandelingen lopen met bijna twintig landen die hun importtarieven graag omlaag willen. De Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent zei eerder deze week dat afspraken met India, Zuid-Korea en Japan bijna rond zijn. En komend weekend beginnen gesprekken tussen de VS en China, die over en weer de heftigste tarieven aan elkaar oplegden.
Al sinds 2020 probeerden achtereenvolgende Britse regeringen zonder succes om een veelomvattender handelsovereenkomst met de VS te sluiten. Trump zei donderdag dat het „na jaren en jaren van onderhandelingen nu eindelijk zover is”. Maar de omvang van deze afspraken is veel beperkter dan die eerdere ambities van beide landen. Na de uittreding uit de Europese Unie was een brede handelsovereenkomst tussen de VS en het VK een soort economische hoofdprijs voor Londen. Alleen kwam het er nooit van, omdat de twee landen het niet eens werden over voorwaarden rond landbouwproducten en medicijnen.
De Britse regering wilde deze afspraken met Washington graag rond hebben vóór hun topbijeenkomst met de Europese Unie, die in de agenda staat voor maandag 19 mei. Voor die top zijn de onderhandelingen nog volop bezig. Het idee is dat de twee partijen daar een aantal basisafspraken maken over onder meer defensie, energie en handel in dierlijke producten. Over de precieze invulling van die afspraken moet dan nog verder worden onderhandeld.
Labour leed verlies
Premier Starmer en zijn ministers benadrukken vaak dat het VK niet hoeft te kiezen tussen de VS en de EU als het om handelsvoorwaarden gaat. Labour wil de stagnerende Britse economie graag sneller laten groeien en ziet soepeler handel met alle landen als een belangrijk element daarvoor. „Het is niet en/of, het is en/en”, zei Starmer.
De Europese Unie is als blok economisch gezien veel belangrijker voor het VK dan de Verenigde Staten. De handel in goederen met de EU is meer dan vier keer zo groot als die met de VS. Volgens Trump, die weinig waardering heeft voor de Europese Unie, waren de afspraken van donderdag alleen mogelijk „dankzij de Brexit”. Tegelijk wisten Starmer en zijn onderhandelaars waar hun grenzen lagen. De EU had bijvoorbeeld duidelijk gemaakt dat als Londen toezeggingen zou doen aan de VS over lagere voedselstandaarden, dat nauwere afspraken met Brussel hierover onmogelijk zou maken.
Deze deal kwam voor Starmer op een politiek fijn moment, al gaf de premier toe dat hij woensdagavond verrast werd door een telefoontje van Trump. Die wilde de afspraken ineens zo snel mogelijk rond krijgen en dus regelde het team van Starmer halsoverkop een persconferentie voor de premier bij een autofabriek van Jaguar Land Rover. Om te laten zien dat hij „de hardwerkende Brit” steeds in zijn achterhoofd had bij de onderhandelingen.
Labour leed vorige week zware verliezen bij lokale verkiezingen en de partij staat onder druk om Britten met lage en middeninkomens financieel meer tegemoet te komen. Starmer zei dat deze deal „duizenden banen” in het VK zal redden. De Britse auto-industrie en vakbonden uit de staalsector reageerden voluit positief op de gemaakte afspraken. Ook de Britse media, die toch het liefst cynisch zijn, konden weinig anders dan constateren dat Starmer en zijn team hier een „overwinning” hadden geboekt.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131951953-3b46c6.jpg|https://images.nrc.nl/C9GbuZVX-UxAzpGhdwMmoAQHNMQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131951953-3b46c6.jpg|https://images.nrc.nl/fw99ykWQ_xiWvwZarJOltOiatUA=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131951953-3b46c6.jpg)
