Overleeft het kabinet-Rutte IV de verkiezingen? Rutte zelf voedt de twijfels nu ook

Reportage

Ook premier Mark Rutte begint nu over een mogelijke kabinetscrisis in de strijd om de Provinciale Staten. Maar op straat is het tijdens de VVD-campagne vooral lachen met voorbijgangers. ‘Vandaag is een foto gratis.’

VVD-leider Mark Rutte was dit weekend in Den Haag op campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen. Foto Phil Nijhuis/ANP
VVD-leider Mark Rutte was dit weekend in Den Haag op campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen.

Foto Phil Nijhuis/ANP


Je weet het nooit zeker, zei VVD-leider Mark Rutte bij WNL Op Zondag over de stabiliteit van zijn vierde kabinet, van VVD, D66, CDA en ChristenUnie: „Er komen spannende onderwerpen aan: stikstof, migratie.” En hij zag „de signalen” van een kabinetscrisis lang niet altijd aankomen.

Het klonk als het ultieme dreigement dat de VVD nog net even wilde gebruiken. De steeds maar herhaalde campagneboodschap voor de Provinciale Statenverkiezingen van woensdag is dat die draaien om een ‘tweestrijd’ van de VVD tegen de samenwerkende partijen GroenLinks en de PvdA.

Net daarvoor had Rutte gezegd dat die twee partijen „likkebaardend aan hun mondhoeken naar de macht kijken” omdat er „misschien Tweede Kamerverkiezingen aankomen, en dan kan misschien Frans Timmermans van de PvdA premier van Nederland worden, of Jesse Klaver of [Attje] Kuiken, of wie ze er ook maar voor hebben”.

Twijfels

Rutte heeft als premier nog niet eerder meegedaan aan het voeden van de twijfels over Rutte IV. Die speculaties gaan in Den Haag wel al een tijdje rond, ook in het kabinet zelf: zal het CDA na de grote verkiezingsnederlaag die eraan lijkt te komen woensdag nog mee willen doen aan de stikstofplannen van het kabinet?

CDA-leider Wopke Hoekstra zei zondag in Buitenhof dat hij vorig jaar zomer, toen hij in het AD het jaartal van 2030 ter discussie stelde als einddatum voor het halen van de stikstofdoelen, wist dat de val van het kabinet „de ultieme consequentie” kon zijn van zijn uitspraken. Die kabinetscrisis kwam er toen niet. Door het nu te noemen laat Hoekstra het idee in de lucht hangen: het kan, kiezers.


Lees het artikel Kabinet bereidt zich voor op stikstofverzet uit de provincies

Bij de VVD van Rutte ligt stikstof ook ingewikkeld: in lang niet alle provincies willen VVD-bestuurders meewerken aan de plannen van hun ‘eigen’ stikstofminister Christianne van der Wal. Zo lijkt het ‘tweestrijd’-idee van de VVD, en hun campagnethema’s economie en veiligheid, vooral bedoeld om het maar niet over de écht moeilijke onderwerpen te hebben: stikstof en klimaat, migratie.

Flyeren

Zaterdagmiddag deelt Rutte flyers uit in de Frederik Hendriklaan in Den Haag, hij praat met winkeliers. In een ander deel van de stad rijden grote vrachtwagens het Zuiderpark in, bij een demonstratie van onder anderen boze boeren, die vooral gericht is tegen het kabinet.

Bij de A12, ook in Den Haag, blokkeren duizenden demonstranten van Extinction Rebellion de weg, de waterkanonnen staan al de hele middag klaar. Een NOS-verslaggever, met camera, vraagt Rutte hoe hij die grote onvrede duidt, maar Rutte gaat er nauwelijks op. Ze moeten zich aan de regels houden vindt hij. „En geen rotzooi trappen.”

Rutte wil het over GroenLinks en de PvdA hebben. Weet de verslaggever wel waar die twee partijen in de Eerste Kamer allemaal ‘nee’ tegen zeggen? „En ik dacht toch”, zegt hij, „dat hun voorman Jés heette.”

Wat er volgens Rutte op het spel staat bij de verkiezingen: hoe het zou uitpakken voor „de machtige Eerste Kamer, misschien wel de machtigste van.. nou ja, de wereld, dat is wel heel groot, maar in de Europa is de macht van onze senaat wel echt uniek.” En, zei hij: „Als links daar te groot wordt, zullen zij proberen om dingen af te fikken.”

Eerder die middag is hij de straat op gegaan in Berkel en Rodenrijs, in de buurt van Den Haag. Onvrede? Rutte maakt er niets van mee. Op de Kerksingel wil bijna iedereen met hem op de foto. Rutte roept vrolijk dat het „vandaag gratis” is. „Morgen kost het weer een tientje.” Tegen één vrouw met wie hij op de foto gaat, met zijn arm om haar heen, zegt hij: „Waar wás je toch al die tijd?” Om hen heen wordt hard gelachen.

De volgende dag, na de uitzending van WNL Op Zondag, gaat Mark Rutte, in pak nog, op de foto met presentator Rick Nieman, op het bordes van het Vondelparkpaviljoen in Amsterdam.

Een paar minuten later komt Rutte in spijkerbroek, verwassen hoodie en op afgetrapte gympen naar buiten, roept „goed om jullie te zien” tegen de vijftien lokale VVD-politici die op hem staan te wachten en geeft ze allemaal een hand. Hij lacht en zegt dat ze het nu níet over stikstof gaan hebben. Ze gaan een rondje lopen door het Vondelpark, folders uitdelen.


Bekijk de fotoserie De langst zittende premier

Het is net opgehouden met regenen, een jogger achter een wandelwagen roept stomverbaasd „hi” naar Rutte en stopt. Rutte loopt naar hem toe, zakt door zijn knieën en pakt het handje van de baby. De jogger straalt en zegt, in het Engels, dat hij helaas geen Nederlander is, anders zou hij zéker op Rutte stemmen. Om hen heen wordt weer hard gelachen. Foto, foto.

Gymleraar

Even later zegt Marianne Poot, nummer drie op de lijst voor Noord-Holland, dat ze er zo vrolijk van wordt, met Rutte op stap. Iedereen is zo „positief”, hier kan ze de hele dag op teren. Twee andere voorbijgangers vragen aan Rutte op wie hij woensdag gaat stemmen. „Een collega van school”, zegt hij. „Hij is gymleraar. Hij staat op nummer 16.” Foto, foto. De collega is Dion van Splunteren, docent lichamelijke opvoeding op de Johan de Witt Scholengroep in Den Haag. Mark Rutte geeft daar elke donderdagochtend maatschappijleer.

Net voordat hij zich gaat voorbereiden op het ‘tweestrijddebat’ zondagavond van hem en Eerste Kamerlijsttrekker Edith Schippers, tegen Jesse Klaver van GroenLinks en Attje Kuiken van de PvdA, is hij nog een kwartiertje in Hoofddorp. Met een groepje VVD’ers belt hij aan bij huizen waar mensen al weten dat hij komt. Of er een kabinetscrisis komt? Was dát zijn boodschap bij WNL van die ochtend? „Nou nee”, zegt Rutte tegen NRC. „Ik denk dat we er wel uit zullen komen. Maar het is wel spannend. Dat is het altijd.”