N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Budget kabinet-Netanyahu De extreemrechtse en ultraorthodoxe coalitiepartners van de premier bedongen veel geld voor controversiële projecten, waaronder wegen naar joodse nederzettingen en subsidies voor de ultraorthodoxe yeshiva’s.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101004124-7accfe.jpg)
Met het nodige duw- en trekwerk hebben de extreemrechtse en ultraorthodoxe coalitiepartners van de Israëlische premier Netanyahu in de begroting voor de komende twee jaar grote sommen geld weten los te peuteren voor hun favoriete maar omstreden projecten. Het gaat vooral om meer wegen naar joodse nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever en subsidies voor orthodoxe joden die hun hele leven de Torah bestuderen.
„Deze begroting is goed voor alle burgers van Israël – links en rechts, religieus, ultraorthodox en seculier, Druus of Arabier”, betoogde minister van Financiën Bezalel Smotrich in de Knesset, het Israëlische parlement, kort voor die de begroting woensdag goedkeurde.
Daarmee sprak de bewindsman, die bekend staat als een vurig voorstander van meer nederzettingen, geheel voor eigen rekening, want de meeste seculiere en linkse burgers denken daar heel anders over, om nog maar te zwijgen van de Palestijnen. Niet voor niets kwam het eerder deze week in Jeruzalem zelfs tot demonstraties tegen de begroting.
Met name de ruime subsidies voor de ultraorthodoxe yeshiva’s, joodse scholen, zijn de seculieren een doorn in het oog. Zij menen dat de orthodoxen ten onrechte worden bevoordeeld, terwijl die volgens hen toch al weinig tot niets bijdragen aan de Israëlische economie en veiligheid. De orthodoxen zijn immers ook al vrijgesteld van de militaire dienstplicht die verder voor alle Israëliërs – zowel mannen als vrouwen – geldt.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98193239-ee7a68.jpg)
‘Afpersing zonder eind’
De seculieren vrezen bovendien dat de concessies aan de orthodoxen de voorbode zijn van een langdurige trend. Het snel groeiende orthodoxe bevolkingsdeel omvat nu 13 procent maar over vijftig jaar zou dat al ruim de helft van de Israëliërs kunnen zijn. „Een krimpende groep werkende mensen zal de belastingen moeten betalen en de last moeten dragen van de Israëlische veiligheid en economie – tot ze weigeren dat nog te doen”, voorspelde commentator Anshel Pfeffer in het dagblad Haaretz. Oud-premier Yair Lapid, nu leider van de oppositie in de Knesset, sprak van „afpersing zonder eind”, een televisiepresentator zelfs van „bloedzuigers”.
In de begroting van Smotrich is het equivalent van ruim 900 miljoen dollar gereserveerd voor nieuwe wegen op de Westelijke Jordaanoever. Sommige wegen uit Israël naar de volgens internationaal recht illegale nederzettingen die nu nog door Palestijnse plaatsen lopen, zullen daar omheen worden geleid, vaak ten koste van Palestijnse boeren en landeigenaren. Vooral de joodse inwoners van de nederzettingen zullen hiervan profiteren.
Netanyahu wil de omstreden juridische hervorming ‘natuurlijk’ weer oppakken
The Times of Israelconstateerde dat een kwart van het budget van het ministerie van Verkeer aan zulke wegenprojecten zal worden uitgegeven. Dit hoewel de circa 500.000 Joden in de nederzettingen maar vijf procent van de circa tien miljoen zielen tellende Israëlische bevolking uitmaken. Deze verdeling kan niet los worden gezien van het feit dat Smotrich leider is van Netanyahu’s coalitiepartner Religieus Zionisme en zelf in een nederzetting woont. Hij heeft herhaaldelijk verklaard dat hij de hele Westelijke Jordaanoever graag bij Israël zou annexeren.
Ook minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir, een andere lastige coalitiepartner, verkocht zijn huid duur. Vooraf had hij zelfs gedreigd zijn partij, Otzma Yehudit (Joodse Kracht) tegen de begroting te laten stemmen, waardoor die niet door de Knesset zou zijn gekomen. Hij wist fondsen binnen te halen voor een nieuwe Nationale Garde, die onder zijn ministerie zal vallen en die hij volgens critici naar eigen goeddunken kan inzetten. Hoeveel geld hij hiervoor krijgt, viel echter nog niet direct te achterhalen. Wel hebben hij en andere ministers bedongen dat ze alles bijeen fondsen ter waarde van vier miljard euro per jaar tot hun beschikking hebben die ze naar believen kunnen besteden.
Stelling van Pythagoras
Ook de ultraorthodoxen slaagden erin hun onmisbaarheid voor de coalitie te gelde te maken. Het budget voor de yeshiva’s wordt verdubbeld tot ruim 300 miljoen dollar. Die scholen zijn niet gebonden aan een bepaald curriculum. Vakken als Engels, wiskunde of geschiedenis krijgen de kinderen op die scholen niet. Ook veel volwassen ultraorthodoxen hebben zulke vakken nooit gehad. Oppositieleider Lapid spuwde er dinsdag tijdens een toespraak voor de Reichmann-universiteit zijn gal over: „Het is ondenkbaar dat er in de staat Israël duizenden leerlingen zullen zijn die na twaalf jaar hun school afsluiten zonder ook maar ooit eens te hebben gehoord over de stelling van Pythagoras, die nooit een zin Engels zullen hebben gehoord of over de Onafhankelijkheidsverklaring en het belang van democratie”, zei hij.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/03/data98621773-7a67a2.jpg)
Betaald werk
Analisten wezen erop dat ook premier Netanyahu zich er in het verleden vaak op beroemde dat hij had weten te voorkomen dat er ruime subsidies naar de orthodoxe Joden gingen, juist omdat het hun zou ontmoedigen om ‘gewoon’ werk te zoeken. Slechts een op de twee Haredi (Orthodoxe joden) heeft betaald werk.
Inmiddels heeft de premier andere prioriteiten. Na de begroting wacht hem een nog delicatere opgave: de afwikkeling van de omstreden juridische hervorming, die de rechterlijke macht goeddeels ondergeschikt moet maken aan de politieke leiders van het moment. In maart moest hij die na enorme demonstraties en stakingen van tegenstanders tijdelijk opschorten. Gevraagd of hij die draad nu weer wil opnemen, antwoordde Netanyahu woensdag kort maar krachtig: „Natuurlijk.”
