In het Duitse Mannheim is dinsdagavond een politicus van de Duitse partij Alternative für Deutschland (AfD) met een mes aangevallen. Dat melden Duitse media woensdagochtend. De 59-jarige Heinrich Koch, kandidaat gemeenteraad, raakte gewond nadat hij een persoon confronteerde die campagneposters van de AfD aan het afstrippen was. De AfD-politicus ligt buiten levensgevaar in het ziekenhuis en wordt behandeld aan zijn kleine verwondingen en de dader is gearresteerd. Volgens de AfD is de aanvaller een „linkse extremist”. Wie de dader is is vooralsnog niet bekend gemaakt.
Dit jaar werden meerdere Duitse politici aangevallen door personen met mogelijk politieke motieven. Zo ook de AfD-parlementariër Martin Schmidt (52). Hij werd in mei in een restaurant eerst beledigd en kreeg daarna een klap met een glazen asbak op zijn hoofd. Ook politici van de Duitse politieke partijen SPD en de Groenen zijn in de afgelopen maanden aangevallen of mishandeld. Zo werd de 46-jarige Franziska Giffey (SPD), oud-burgemeester van Berlijn, in een bibliotheek in de hoofdstad geslagen door een man met een tas met harde inhoud. Ook werd Yvonne Mosler, politica van de Groenen, geduwd, bedreigd en bespuugd in Dresden.
Lees ook Extreemrechtse anti-islamactivist Stürzenberger neergestoken in Mannheim
In heel Duitsland werden vorig jaar 2.790 aanvallen op politici geteld, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2019. Na de reeks aanvallen van de afgelopen maanden hebben de Duitse deelstaatministers van Binnenlandse Zaken en de landelijke politici opgeroepen tot meer politiebescherming van politici in Duitsland. Volgens Duitse politici is de „sfeer zeer gespannen” vanwege de lokale verkiezingen. Mede daardoor hebben verschillende partijen maatregelen getroffen, zoals dat politici alleen overdag en niet alleen over straat mogen.
Tachtig jaar oude, handgeschreven procesverslagen, vergeelde en beduimelde briefjes aan de rechtbank: historici, onderzoekers, familieleden en andere betrokkenen kunnen vanaf dinsdag bij het Nationaal Archief in Den Haag terecht voor het digitaal doorzoeken van strafdossiers over de ruim 425.000 Nederlanders die na de oorlog onderzocht zijn op verdenking van collaboratie met de Duitsers.
Sinds het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging begin januari van dit jaar beschikbaar kwam, konden alleen nog papieren dossiers worden ingezien. Het was de bedoeling dat die oorlogsarchieven digitaal én online doorzoekbaar waren, maar daar stak de Autoriteit Persoonsgegevens eind vorig jaar een stokje voor: er zou te veel privacygevoelige informatie online ‘op straat’ terechtkomen. Alleen een namenlijst was online doorzoekbaar.
Nu kan dat digitaal doorzoeken wel, zij het beperkt: wie die dossiers wil raadplegen, kan daarvoor terecht bij vijf terminals in het Nationaal Archief in Den Haag. Voorlopig gaat het om zo’n 11 miljoen gescande pagina’s uit die archieven; als het project in 2027 voltooid is om 30 miljoen pagina’s.
Op termijn moet ook de online beschikbaarheid van de dossiers geregeld zijn. Verantwoordelijk demissionair minister Eppo Bruins (OCW, NSC) werkt aan een wetswijziging die tegemoet moet komen aan de privacybezwaren van de Autoriteit Persoonsgegegevens. Voor de val van het kabinet-Schoof was het de bedoeling dat die wetswijziging nog dit jaar door de Tweede en Eerste Kamer geloodst zou worden.
Lees ook
Het archief met oorlogsdossiers van Nederlanders is een halfjaar open. Ook de minister ontdekte dat zijn opa ‘fout’ was geweest
Leesbaarheid verbeterd
De eerste ervaringen met het gedigitaliseerde archief wijzen uit dat de leesbaarheid van de strafdossiers enorm verbeterd is. Handgeschreven processen-verbaal van die strafzittingen, bijvoorbeeld waren moeizaam of soms helemaal niet meer leesbaar. Met software voor tekstherkenning (‘handwritten text recognition’) is dat inmiddels wel mogelijk.
Op die manier zijn oude processen-verbaal, getuigenverklaringen, archiefkaartjes, foto’s en andere documenten omgezet in leesbare word-documenten, met een foutmarge van 2 tot 5 procent, zo blijkt uit voorlopige steekproeven. De oorspronkelijke papieren versie kan ook worden ingezien.
Zwaardere zaken
In eerste instantie zijn de archieven van de Bijzondere Gerechtshoven, de tribunalen en de Bijzondere Raad van Cassatie digitaal doorzoekbaar: de zwaardere zaken die indertijd voor de rechter zijn geweest.
Voorlopig gelden er als gevolg van de interventie van de Autoriteit Persoonsgegegevens ook nog beperkingen: er mogen geen foto’s van de dossiers gemaakt worden. Daarom zijn in de studiezaal waar de laptops staan, mobiele telefoons verboden.
Wie toegang vraagt, moet ook nog steeds een concreet onderzoeksbelang aantonen en een zogeheten ‘inzagebesluit’ afwachten. Vooruitlopend op wetgeving die online doorzoekbaarheid van dat CABR-archief (Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging) mogelijk maakt, is het de bedoeling dat er ook terminals komen in de elf Regionale Historische Centra, verspreid over Nederland.
Het glas huilt. Zoute tranen, van pure natrium. Conservator Nora en restaurator Mandy van Boijmans Van Beuningen kijken fronsend mee naar het lijntje op het computerscherm. Het springt hoger, en hoger, en hoger. De hoeveelheid tranen is sinds 2020 flink toegenomen, constateren ze tot hun schrik.
Aan de buitenkant van het glas zie je alleen een soort waasje. Dat poets je zo weg, denk ik bij mezelf. Maar nee: het glas is ziek. Terminaal ziek. Geen aspirientje dat dat nog oplost.
Antropomorfiseren, het menselijke zien zien in dingen die niet menselijk zijn, zit in ons DNA. We kunnen het niet helpen. We wíllen ons kunnen verplaatsen in alles wat we zien. Dus gaat een glas in Geheimen van het museum (AvroTros) niet langzaam kapot, het is ziek. Het huilt.
Ergens is het wel sympathiek. Lief, zelfs. Wanneer ik later op de avond Asia kijk, een prachtige natuurdocumentairereeks van legende Sir David Attenborough, moet ik er weer aan denken. Het antropomorfiseren van dieren kan catastrofale gevolgen hebben – je denkt al snel dat ze dingen nodig hebben die juist kwalijk kunnen uitpakken. Of die gewoon zijn wat je zelf van het dier wil.
Toch laat ik me door de stem van Attenborough verleiden. Een beer krabt zijn rug tegen een boom, geeft het een fikse omhelzing. Hij zal hier misschien nooit een andere beer zien, zegt Attenborough. Ik denk: oh, die eenzame beer. En later: die arme aalscholver heeft het veel moeilijker met het ouderschap dan mijn broer. En: hoe zou dat motje zich voelen, als hij zomaar uit de lucht wordt geplukt door zo’n rare springende muis?
Ik denk terug aan AI-hologram Ailex uit Geheimen van het museum. Hij is getraind door kunstenares Alicia, zij heeft zijn gelaat samengesteld uit de gezichten van drie van haar voormalige geliefden. Ze wil hierna vijf jaar met hem gaan samenwonen, om te zien hoe hij zich ontwikkelt.
Ik wens haar geluk. Bij wijze van experiment stopte ik zelf maandenlang wanhopig stukjes eigen fictie in ChatGPT, om te zien of hij iets zou oppikken. Mijn stijl nadoen? Dat lukte GPT niet. In plaats daarvan moest ik de AI regelmatig opnieuw uitleggen dat het ene personage geen gitaar kon spelen, en de ander toch echt complexere gevoelens had over haar geaardheid. Ik gaf het op.
Lichtjes gegeneerd, met haar wenkbrauwen net zo hard gefronst als de mijne, poogt conservator Annemartine er iets van te maken. Zie, daar kijkt de AI weer op zijn horloge, zegt ze. „Dat is het loopje dat de programmeurs hebben gemaakt.” Ze weet het wel, dat het ding niet echt kan denken of voelen. Toch kan ze het niet laten: „Dat kan je hem niet kwalijk nemen.”
Een veredeld koffiezetapparaat
Waarom zou je een ding iets kwalijk nemen? Ailex is niets meer en niets minder dan een veredeld koffiezetapparaat met een internetconnectie. Het algoritme is een tekstvoorspeller, hij zegt alleen maar wat volgens zijn systemen meestal gezegd zou worden in de situatie waarin hij zich bevindt.
Maar ja: die situatie is een bruiloft.
„Zou hij nee zeggen?”, vraagt Annemartine zich af. Voor het eerst is er iets van opwinding af te lezen van haar gezicht. Ze hoopt stiekem dat het hele feestje in duigen valt, je kan het merken, ook al zegt ze herhaaldelijk dat dat natuurlijk niet leuk zou zijn voor de feestgangers. Helaas. ‘Nee’ is niet het meest voorkomende antwoord op de vraag of je met iemand wil trouwen. In plaats daarvan spuit de AI een paar zinnen generieke trouwbelofte. „Bij jou zijn voelt als het meest natuurlijke en wonderbaarlijke ding”, zegt hij. Hij kijkt ongemakkelijk op zijn horloge, in zijn roze pak.
Toen Alicia hem vroeg wat hij wilde aantrekken, zei hij zwart, maar dat vond ze niet mooi. Ik denk dat ze ‘nee’ ook niet geaccepteerd had.
Ingrid Coenradie maakt de overstap van de PVV naar JA21. Dat heeft ze bekendgemaakt in een vrijdag verschenen interview met het AD. Coenradie viel als PVV-staatssecretaris Justitie en Veiligheid op door haar openlijke kritiek op partijleider Geert Wilders. Na de val van het kabinet verliet ze de PVV, wat leidde tot speculatie over de volgende stap in haar politieke carrière. De Rotterdammer komt achter Joost Eerdmans op de kieslijst van JA21 terecht.
De kabinetsval viel rauw op haar dak, vertelt Coenradie tegen het AD. ”Ik was echt in rouw. Je zit in een trein, denkt goede dingen te doen en iemand trekt ineens aan de noodrem. Zo voelde het.”
Coenradie en Wilders waren het oneens over een plan van de staatssecretaris om gevangenen twee weken eerder vrij te laten als noodoplossing tegen het grote en almaar groeiende cellentekort. Wilders nam publiekelijk afstand van dat voorstel door op X te melden dat de PVV „nooit akkoord” zou gaan. Dankzij de oppositie wist Coenradie haar voorstel toch met een minimale meerderheid door de Tweede Kamer te krijgen. Een paar weken later bij de Voorjaarsnota zou blijken dat het kabinet geen extra geld voor het gevangeniswezen zou uittrekken, terwijl Coenradie had aangegeven een half miljard nodig te hebben om nieuwe gevangenissen aan te leggen.
Net als Eerdmans heeft Coenradie een verleden bij Leefbaar Rotterdam, beiden waren ook fractievoorzitter. Ze liep als tiener mee in de stille tocht na de moord op Pim Fortuyn in 2002. De „rechts-realistische” koers van JA21 liggen haar beter dan die van de PVV, zegt ze tegen het AD. „De ideeën van JA21 sluiten aan bij mijn eigen overtuigingen – niet alleen inhoudelijk, maar ook qua stijl. Zeggen waar het op staat, maar altijd met respect voor anderen.”
Lees ook
Atypische PVV’er Ingrid Coenradie praat ook met andersdenkenden
