Sinds Elon Musk het roer overnam, is X, ofwel Twitter, een broeinest van haat. Racisme, antisemitisme, lhbtqi-haat, klimaatontkenning en antivax-propaganda krijgen er vrij spel. Extreem-rechtse politici floreren er als nooit tevoren. Internationale media hebben uitvoerig bericht over deze groeiende haat. Behoorlijk wat Amerikaanse journalisten, een aantal mediahuizen en grote adverteerders – waaronder Disney – verlieten het platform al eerder. De Europese Commissie bevestigde wat velen al vermoedden: X doet te weinig tegen de alarmerende toename van hatespeech.
Nederlandstalig X leek echter immuun voor deze mondiale ontwikkelingen, alsof het nieuws van over de grens hen niet raakt – een houding die typerend lijkt voor het Nederlandse publiek; doof voor woorden van over de grens, een oase van onschuld.
Deze week verliet omroep KRO-NCRV het platform vanwege de overweldigende hoeveelheid haat en racisme. Een confronterend besluit, vooral onder gebruikers die zichzelf als ‘de welwillenden’ beschouwen. Het redelijke midden van X, zou je kunnen zeggen. Het veroorzaakte een bijna eindeloze stroom aan ‘ik blijf’-verklaringen, waarin een overheersende trend opviel: ‘Ik zie nauwelijks racisme’, ‘je kan dat soort content gewoon blokkeren’, ‘ík heb nergens last van’, en anders ‘moet je zelf wat meer ‘verbindende’ tweets plaatsen’.
Hoeders van de moraal
Een hoogleraar met normaal gesproken weinig interactie op X constateerde dat het platform is veranderd in een broeinest van haat en dat wie blijft, de haat steunt. Een ontnuchterende uitspraak die appelleert aan normen en waarden waar je eigenlijk iets mee zou moeten doen. De afschuw die het opriep is opvallend. De welwillenden reageerden ronduit agressief. Anderhalf duizend reacties kreeg deze hoogleraar. Steun aan haat? Nee, dat lieten ze zich niet voor de voeten werpen.
X is het platform van de macht. Hier klonteren politici, journalisten en opiniemakers samen, omringd door allerhande influencers en zelfverklaarde ‘welwillenden’ – de hoeders van de moraal. Op X beïnvloeden zij wat mainstream is of mag zijn. Wanneer activisten en critici online worden belaagd, kijken de ‘welwillenden’ de andere kant op. Ze scrollen angstvallig verder, want waarom vuile handen maken als je ook kunt doen alsof je het niet ziet?
Ze lijken te zweven boven de alledaagse strubbelingen. Ze prediken deugdzaamheid, maar hun moraal is slechts zo hoog als het aantal likes op hun laatste post. Het draait allemaal om hun reputatie. En ze worden ervoor beloond. Duizenden volgers en vele likes. Zij zíjn de moraal. De bittere realiteit is echter dat zij met hun content niet alleen bewondering trekken, maar ook extremisten en hun gedachtegoed in de schijnwerpers zetten. Zij maken X belangrijk. Erkennen durven ze dat niet. Hun verslaving aan X is hun blinde vlek.
Die constante stroom van likes, retweets en reacties zijn een continue streling van het eigen ego, een bevredigende kick van goedkeuring, waardoor je constant snakt naar meer. Musk zei het zelf treffend: „Het is als crack van de hoogste kwaliteit.” Het is sterker dan de roep van het geweten.
De die hard gebruikers weigeren hun verantwoordelijkheid te zien. Hun dagelijkse shot dopamine is te verleidelijk om te laten gaan, zelfs als het betekent dat ze als brandstof voor haat en intolerantie fungeren. Ze zitten gevangen in een cyclus van ontkenning. Het besef dat ze zelf medeplichtig zijn aan de normalisatie van extremisme is nog ver weg.
Snelweg naar bekendheid
X is een uniek platform, vinden zij. Niet te evenaren. En daarom kunnen ze niet weg. Op X is namelijk niemand op zoek naar bewondering en aandacht, zoals op Instagram of TikTok. Op X gaat het om ‘actualiteit’. Hier zit ‘m het venijn. Van de 1.001 smoesjes om op X te blijven, is dit het grootste zwaktebod. X is niet de snelste manier om aan nieuws te komen, maar aan een mening. Het gaat er niet om actualiteit, maar om actueel zijn. Het is een snelweg naar invloed en bekendheid. Politici blijven, gedreven door de drang om in het oog van de media te springen, terwijl gewone gebruikers blijven omdat hun tweets invloed hebben op de media. Journalisten vormen de lijm die X bij elkaar houdt. Om hun aanwezigheid draait het allemaal.
X heeft een duivelse aantrekkingskracht en de verslavende werking die ervan uitgaat weet Musk heel goed uit te buiten. Wij betalen daar met z’n allen een hoge prijs voor, want deze schijnbaar onschuldige verslaving ondermijnt de fundamenten van onze samenleving. Het vertrek van omroep KRO-NCRV zou een wake-up call moeten zijn: het laat zien dat de grenzen van het acceptabele zijn overschreden. Daarom zouden andere mediahuizen en journalisten hun voorbeeld moeten volgen. Het zou een domino-effect kunnen hebben, die politici en andere gebruikers meesleept. Maar ze gaan niet, want X bepaalt al heel lang het nieuws. Maar nieuws valt op vele andere manieren te vergaren, zoals het vóór het sociale media-tijdperk ook ging. Het zou de weg kunnen effenen voor een terugkeer naar authentieke journalistiek. En toch gebeurt dat niet. Is de reden dat journalisten op X blijven dan niet vooral omdat ze er zelf verslaafd aan zijn?
Lees ook
Twitter verlaten, het enige juiste besluit
