Het nieuwe kabinet wil de toegang tot de rechter voor organisaties met een ideëel doel beperken, wat voor lokale organisaties die opkomen voor het algemeen belang rampzalig is. Dat de gang naar de rechter tot betere plannen kan leiden bewijst het project ‘Parklaan’ in Ede. Wat een 80 kilometerweg van vier banen dwars door de groene oostflank van Ede had moeten worden, is nu een natuurvriendelijke, groene én goed functionerende tweebaansweg met een maximale snelheid van 50 kilometer per uur.
Op 26 mei werd hij feestelijk geopend door de Edese wethouder Peter de Pater. De ‘Parklaan’ die de nieuwe woonwijken in de flank van de Veluwe – op oude terreinen van de kazerneen de voormalige ENKA-fabriek voor kunstvezels – moet ontsluiten richting het station en A12.
Hij ligt er prachtig bij: brede groene bermen, nu al vol bloeiend spul. Een groot aantal forse nieuwe bomen die dankzij zorgvuldige aanplant en nazorg – en het natte voorjaar – bijna allemaal succesvol zijn aangeslagen. Ecologische kruisingen voor eekhoorns, dassen en vleermuizen. Een riante en veilige fietsroute. Voor het grootste deel twee gescheiden rijstroken voor auto’s. Alles viel op zijn plek in planvorming en uitvoering: een betrokken en kundig ambtelijk team, politieke steun, aannemers die snapten waar het om draaide, namelijk goed functionerende infrastructuur met natuurinclusiviteit als vertrekpunt.
Van strijd naar samenwerking
Het had wel anders kunnen uitpakken: in de oorspronkelijke plannen stond een vierstrooks 80-kilometerweg getekend, met het idee voorbereid te zijn op nog vele jaren groei van het regionale autoverkeer. Ten koste van duizenden bomen en grote aantasting van landgoederen en het Veluwelandschap.
De Samenwerkende Milieugroepen Ede en de Vereniging Natuur en Milieufederatie Gelderland stapten met succes naar de rechter: de plannen voldeden niet aan de wettelijke vereisten voor natuurbescherming. De gemeente Ede moest de plannen overdoen.
Uiteindelijk sloegen de gemeente en belangenbehartigers de handen ineen. Belangenbehartigers voor natuur en landschap, waar ik onderdeel van ben, gaven hun bezwaar op tegen een nieuwe ontsluitingsweg. De gemeente Ede erkende dat die nieuwe weg veel zorgvuldiger kon worden vormgegeven.
Zo werd wat nog een lange strijd had kunnen zijn, een samenwerking die ruim vijf jaar duurde en die leidde tot het breed gedragen en mooie resultaat dat er nu ligt.
Erkenning
Met de nieuwe omgevingswet wordt heel veel verwacht van ‘participatie’: als bewoners en belanghebbenden maar goed betrokken zijn bij de planvoorbereiding komt er vanzelf begrip en draagvlak voor overheidsplannen. Zo werkt het helaas niet, stelt ook de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur in het recente advies ‘Met recht balanceren’: burgerbetrokkenheid en participatie is geen wondermiddel. Ook stelt de Raad dat er geen probleem is als organisaties naar de rechter stappen. In de wet zijn immers al vereisten opgenomen waaraan de rechter moet toetsen om te bepalen of een organisatie “die een algemeen of collectief belang behartigt” ontvankelijk is in een zaak voordat er inhoudelijk geoordeeld kan worden.
Het doel van onze organisaties is niet om planvorming te vertragen, maar om betere plannen te krijgen. De gang naar de rechter is voor grote en kleine organisaties die statutair voor een ideëel belang opkomen niet alleen een middel om recht te halen, maar ook om als onderhandelingspartner erkend te worden.
Wij snappen dat het belang waar we voor opkomen, één is in een hele stapel, in een soms onoverzichtelijke situatie, waarin geen oplossingen bestaan die voor iedereen optimaal uitpakken, en waarmee veel geld gemoeid is.
Wicked problems heten die kwesties en de ruimtelijke ordening is daarvan vergeven. Een snelle, simpele oplossing die getuigt van daadkracht en oplossingsgerichtheid lijkt dan soms de meest aantrekkelijke. Maar ook al ga je in je eentje sneller, samen kom je verder.
Zo helpt de beschikbaarheid van de gang naar de (bestuurs)rechter de overheid: een belangenbehartiger die daar recht haalt, heeft een ontvankelijkheidstoets doorstaan én heeft op inhoud zijn punt gewonnen. In plaats van het af te doen als hindermacht of eigenbelang, roep ik het nieuwe kabinet op zijn angst voor de rechter te laten varen. Je krijgt er betere plannen van en een mooiere samenleving.
Lees ook
Overheden: ga eens uit de weg van pioniers
