Sinds de inauguratie van Donald Trump heeft onze digitale autonomie (een deel van) Nederland in haar greep. We zijn overgeleverd aan Big Tech (klopt), de VS kunnen ons op elk moment digitaal plat leggen (waarschijnlijk) en er moet echt nu iets gebeuren (ja!). Maar terwijl de Tweede Kamer druk vergadert, is de staatssecretaris van Defensie op werkbezoek bij Amazon en Microsoft om te leren over „bits en bytes” en organiseert het ministerie van Justitie en Veiligheid deze zomer burgerberaden over de risico’s van sociale media en noemt daarbij als voorbeeld Project X in Haren (geen grap). Gemeente Amsterdam verstuurt op haar beurt een ronkend persbericht over haar stappen naar digitale onafhankelijkheid, maar wie in de plannen duikt leest daar dat we wellicht, deels, na exploraties en verkenningen, in de toekomst mogelijk van Big Tech afstappen.
Het is fatalisme ten top. Het Amsterdamse plan is het meest in het oog springend, vanwege de totale verslagenheid die ervan uitgaat. „Samen met maatschappelijke partners onderzoeken we [de gemeente, dus] hoe we de afhankelijkheid van sociale mediaplatforms kunnen verminderen en of we alternatieven kunnen inzetten, waarmee we toch alle Amsterdammers kunnen bereiken.”
Kun je het je voorstellen, een gemeente die niet weet waar haar inwoners zijn? De relatie met Big Tech is als een abusive relationship waarbij de verliezende partij is wijsgemaakt niet zonder de ander te kunnen. Het persbericht van de gemeente inspireert niet tot daadkracht, maar maakt wel de noodzaak van handelen bijzonder duidelijk. Dit kan zo niet langer.
Ooit werd wifi bedacht door Cees Links en Vic Hayes, en aan de wieg van Bluetooth stond Jaap Haartsen. Yep, allemaal Nederlanders. De eerste internetproviders schoten hier al vroeg uit de grond en we hebben een van de grootste internetknooppunten ter wereld. Met de opkomst van het internet hadden we in Nederland ook al snel aandacht voor de maatschappelijke consequenties daarvan. Het Meldpunt Kinderporno en digitale rechtenorganisaties Bits of Freedom en European Digital Rights werden in de jaren negentig in een paar jaar tijd door Nederlanders uit de grond gestampt en en drukken vandaag de dag nog steeds hun stempel op het internet en Europees technologiebeleid. Veel van de mensen die hierbij betrokken waren, spelen nog steeds een belangrijke rol in digitaal Nederland.
Dikke onzin
Sterker nog: er zijn in Nederland, zoals cyberexpert Marietje Schaake bij de jaarlijkse Big Brother Awards beaamde, een bizarre hoeveelheid mensen actief bezig met de kwaliteit en rechtvaardigheid van ons online leven. Dat zag je ook toen we geraakt werden door Covid. Binnen no time was er een overheidsteam met behulp van externe techneuten en experts bezig met het ontwikkelen van de eerste corona-app. Een kritische maatschappelijke coalitie bewaakte daarbij het publieke belang.
De politie rolt intussen het ene na het andere cryptotelefoonnetwerk op, het .NL-domein is één van de veiligste domeinen ter wereld dankzij het innovatievermogen van onafhankelijke domeinnaambeheerder SIDN, en van de week werd bekend dat een groep wetenschappers onder aanvoering van de TU Delft een belangrijke stap heeft gezet naar het quantuminternet. „Europa en met name Nederland laten met dit besturingssysteem dingen zien die nog nooit eerder op de wereld zijn gebeurd”, zei hoogleraar Stephanie Wehner die het team leidt.
Nog nooit eerder op de wereld! Wil je me nou echt wijs maken dat dat allemaal mogelijk is, maar dat onze techondernemers met geen mogelijkheid onze e-mail voor ons kunnen hosten? Of dat een gemeente Elon Musk nodig heeft om iets onder de aandacht te brengen bij haar inwoners? Dikke onzin.
Digitaal Nederland lijkt Calimero wel, die zich altijd kleiner voelt dan hij is
Vorig jaar heeft de Van Dale een deel van de bekende uitspraak van het tekenfilmkuikentje Calimero in het woordenboek opgenomen. „Zij zijn groot en ik is klein en dat is niet eerlijk.” Volgens hoofdredacteur Ton den Boon heeft het kuiken een „geweldige carrière in onze taal gemaakt” en worden vooral de drie woorden „ik is klein” met grote regelmaat gebruikt. Calimero zou wel de mascotte van digitaal Nederland kunnen zijn, zo erg lijken we ons te identificeren met het kuikentje dat zich altijd kleiner voelt dan hij is.
Nederland heeft het geld, de expertise, innovatiekracht, en nu ook de urgentie om onze digitale autonomie terug te winnen. Nu het geloof in onszelf nog om die toekomst te realiseren. Een beweging met de durf van Silicon Valley en de publieke waarden van Nederland. Techondernemer Bert Hubert heeft de naam al bedacht: Cloud Kootwijk. Nu de rest nog. Aan de bak!
