Allerlei stemmen door elkaar hoor ik, ze schreeuwen. Een kind gilt „mamaaaaa!”, een volwassen man roept „Hèlp! Hèlp”. Dit is hoe doodsnood klinkt. Ik wíl dit helemaal niet horen. Tussendoor kordate stemmen van anderen: „All the life jackets in the water!” en „Everybody! Sit down and shut up!”
Ik luister naar een redding van migranten op de Middellandse zee. In de VPRO-podcast Waar is Sarah volgt de luisteraar vrijwilliger Rob op zijn reddingsmissies aan de zuidgrens van Europa terwijl podcastmaker Laura Stek het Europees migratiebeleid induikt. Ik had al veel eerder over deze serie gehoord, maar zag op tegen dit verhaal. Nu ben ik er eindelijk aan begonnen, in een lange autorit op weg naar huis. Jankend zit ik achter het stuur. Het spijt me zo, het spijt me zo, is het enige wat ik denken kan. De serie maakt indringend duidelijk wat ik al wist, maar waar ik in het dagelijks leven liever niet bij stilsta: hoe onze eigen Europese Unie medeplichtig is aan de dood van duizenden migranten.
3.842 mensen gestorven of vermist
Met de Europese verkiezingen in aantocht is het onze plicht erbij stil te staan. Allereerst bij de cijfers: onze grenzen vormen een massagraf. In 2023 zijn er volgens de VN 3.842 mensen gestorven of vermist geraakt op de Middellandse Zee tijdens de overtocht naar Europa. Wanneer je de cijfers van de afgelopen tien jaar bij elkaar optelt kom je tot het ontluisterende aantal van 28.523 doden en vermisten op de Middellandse Zee.
De EU heeft met haar grens- en migratiebeleid het bloed van deze mensen aan haar handen. Hoewel migratie-experts er keer op keer op wijzen dat een restrictief grensbeleid ineffectief is, blijft de kern van het Europese beleid om migranten zoveel mogelijk buiten de deur te houden. Daarom sloot de EU de afgelopen jaren een aantal schimmige deals. In 2016 beklonk de EU de Turkijedeal en in de jaren erna volgden afspraken met Libië (2017), Tunesië (2023), Mauritanië en Egypte (2024). De gemene deler tussen al deze overeenkomsten is dat, in ruil voor financiële steun van de EU, de landen aan de overkant van de Middellandse Zee migranten proberen te weerhouden de oversteek te maken. Bij het uitvoeren van deze deals worden stelselmatig mensenrechten geschonden.
Dodelijke deportaties
Een kleine greep uit de gruwelijke feiten: Turkije stuurt vluchtelingen terug naar landen als Afghanistan en Syrië waar ze hun leven niet zeker zijn. Libië zet migranten massaal gevangen, waar zij worden gemarteld, verkracht en afgeperst. Tunesië, Mauritanië en Marokko plukken migranten van de straat en dumpen ze in de woestijn. Recent onderzoek door o.a. journalisten van Trouw toont dat deze clandestiene, vaak dodelijke deportaties worden uitgevoerd met Europees geld, door Europa geleverde voertuigen en met medeweten van de EU.
Lees ook
‘EU-geld financiert mensenrechtenschendingen in Noord-Afrika’
Aan de buitengrenzen van Europa voeren nationale overheden, van Polen tot Griekenland, illegale pushbacks uit, waarbij ze migranten die net de grens over zijn met geweld terugdringen, zonder dat ze kans krijgen asiel aan te vragen. Voor de Griekse kust kapseisde vorig jaar een schip met zo’n 750 mensen aan boord nadat een medewerker van de Griekse kustwacht een touw aan de reling bond, waarschijnlijk om het schip terug te leiden naar internationale wateren. Naar schatting 650 mensen verdronken.
Verdrinkingsdood
De Europese grensbewakingsdienst Frontex, die wrang genoeg als taak heeft om de mensenrechten aan onze grenzen te beschermen, steunt dergelijke gewelddadige pushbacks, financieel, door ze zelf uit te voeren, of door bewust weg te kijken wanneer anderen ze uitvoeren. Daarbij belemmeren landen als Italië via ingewikkelde wetgeving reddingswerkers om mensen van de verdrinkingsdood te redden en suggereert onze eigen Mark Rutte dat zulke reddingswerkers mensensmokkelaars zijn.
Ondertussen nam de EU afgelopen april het asiel- en migratiepact aan. Met dit pact lapt Europa mensenrechten-, vluchtelingen- en kinderrechtenverdragen aan zijn laars. Volgens de nieuwe richtlijnen kunnen migranten, zelfs kinderen, aan de grens direct worden vastgezet. Kom je uit een ‘veilig land’, krijg je geen toegang tot de gewone asielprocedure, maar beland je in een versneld traject zodat je zo gauw mogelijk uitgezet kunt worden. Een deel van de EU is dit nog niet onmenselijk genoeg: negentien Europese lidstaten, waaronder Nederland, riepen in mei de EU op met nog strengere regels te komen.
Lees ook
Het strenge migratiebeleid van het nieuwe kabinet strookt met de Europese koers – maar migratie-experts zijn sceptisch
We moeten hierbij stilstaan. Luister naar die podcast, naar verhalen van migranten en andere getuigen. We moeten onder ogen zien dat door het beleid van het door ons gekozen Europees Parlement we een collectieve schuld dragen aan duizenden doden en onnoemelijk leed. Laat je door deze kennis niet verlammen. Binnenkort is er één moment waarop we als Europese burgers invloed kunnen uitoefenen. Bij de Europese verkiezingen op 6 juni móéten we stemmen, en humaan stemmen, om onze medeplichtigheid te stoppen. Ik geef geen stemadvies, maar vind het veelzeggend dat de enige Nederlandse partij die zich ondubbelzinnig verzet tegen het beleid waarin migranten als beesten worden behandeld, een partij is die opkomt voor de belangen van dieren.
