Opinie | Waarom in godsnaam een klimaattop in Azerbeidzjan

Wellicht kunt u het zich nog herinneren, de prestigieuze klimaatconferentie COP28 die vorig jaar plaatsvond in Dubai. Aan hoonklank geen gebrek, de top werd afgedaan als een greenwashing evenement pur sang. En terecht.

Een jaar later is echter de overtreffende trap bereikt. De klimaattop zal dit jaar namelijk plaatsvinden in Bakoe, hoofdstad van Azerbeidzjan: een land dat al sinds 2003 geteisterd wordt door de autoritaire leider Ilham Aliyev, die in dat jaar zijn vader Heydar Aliyev opvolgde, nadat deze sinds de val van de Sovjet-Unie het land met harde hand had geregeerd. In 2013 ‘won’ Ilham met overmacht de verkiezingen, al was de uitslag al de dag vóór de stembusgang bekend. In 2017 stelde Aliyev zijn vrouw Mehriban Aliyeva aan tot vicepresident, een positie die hij eerder dat jaar voor haar had gecreëerd. Internationale organisaties zoals Human Rights Watch en Amnesty International uitten stevige kritiek op het land vanwege mensenrechtenschendingen en het gevangenzetten van oppositiefiguren en activisten. In de World Press Freedom Index van 2024 scoort Azerbeidzjan zelfs lager dan Rusland.

Desondanks is Aliyev erin geslaagd een van de belangrijkste bijeenkomsten op het gebied van klimaat naar de hoofdstad te halen. Hoe is dit mogelijk? In 2012 bracht de denktank European Stability Initiative naar buiten hoe verschillende leden van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE) vier maal per jaar een halve kilo zwarte kaviaar ontvingen en voor snoepreisjes naar Bakoe vlogen. Het fenomeen ging later de boeken in als caviar diplomacy. Wellicht heeft het dus te maken met deze lokale lekkernij.

Dictatuur, repressie en omkoping ten spijt – misschien is het Aliyev-regime wel enorm betrokken bij het klimaat? Voor een land dat tweederde van zijn inkomsten uit olie en gas haalt lijkt dit echter zeer onwaarschijnlijk.

Etnische zuivering

Het regime doet dan ook weinig pogingen om zijn ware aard te verhullen. Afgelopen januari stelde Aliyev 28 personen aan als organiserend comité van de top. Een aantal van hen zijn hooggeplaatste functionarissen van het staatsbedrijf Socar, een olie- en gasgigant. Uit onderzoek van de World Benchmarking Alliance, een organisatie die onderzoek doet naar de energietransitie binnen olie- en gasbedrijven, blijkt dat niets er op wijst dat Socar bezig is met het klimaat. Ook wordt het bedrijf ervan beticht weinig tot niets te doen aan mensenrechten, de veiligheid van medewerkers of andere vormen van ethische bedrijfsvoering.

Volgens het organiserend comité is het winnen van fossiele brandstoffen goed verenigbaar met acties om klimaatverandering te stoppen

Azerbeidzjan heeft daarnaast een langslepend conflict met buurland Armenië. Nog altijd ligt er geen vredesakkoord tussen beide landen. In september 2023 verdreef Azerbeidzjan 100.000 etnische Armeniërs uit de regio Nagorno-Karabach en nam het de controle over, een militaire operatie die door verschillende experts werd geduid als een vorm van etnische zuivering.

Klap in het gezicht

In deze wirwar van mensenrechtenschendingen, inbreuken op de persvrijheid en regionale spanningen pogen wereldleiders deze week een volgende stap te zetten om in ieder geval de ergste gevolgen van klimaatverandering te verminderen. De eerste tekenen zijn helaas niet hoopvol, want volgens het organiserend comité is het winnen van fossiele brandstoffen goed verenigbaar met acties om klimaatverandering te stoppen. Volgens de Azerbeidzjanen hoeft het beperken van de globale opwarming tot maximaal 2 graden niet te betekenen dat de productie van fossiele brandstoffen moet worden beperkt. De Azeri’s menen dat fossiele brandstoffen ook in de toekomst een belangrijke rol blijven spelen in de energievoorziening en hebben plannen om de productie te verhogen. Geen gek standpunt als de economie er voornamelijk op draait.

Toch is Europa hier zelf ook debet aan: verschillende Europese landen zoals Griekenland en Italië sloten gasdeals met Azerbeidzjan, en in 2022 verscheen Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen samen met Aliyev op een podium in Bakoe, waar was overeengekomen de gasexport naar de EU te verdubbelen. Of de klimaattop in Dubai een succes was is maar de vraag, het ligt eraan wie je het vraagt. Dat zal in Bakoe niet anders zijn. Wel staat vast dat het organiseren van de klimaatconferentie in Azerbeidzjan een klap in het gezicht is van Azerbeidzjanen die strijden voor vrijheid en tegen oppressie. Ook laat het zien dat de lobby van de fossiele industrie nog altijd ijzersterk is. En het toont aan dat een dynastiek dictator het ver kan schoppen, zolang deze maar een goede portie zwarte kaviaar bij de hand heeft.