De opinie waarin Jantine Jongebloed ons deelgenoot maakt van haar worsteling met vliegschaamte (Een vliegtuig vol gebroken voornemens, 20/7) is alarmerend. Niet om wat zij schrijft, maar om wat zij weglaat.
Op zich begrijp ik het dilemma tussen niet meer willen vliegen en wel willen reizen heel goed. Reizen is waardevol. En de planeet vervuilen is ronduit asociaal. Maar als je de spanning hiertussen met schaamte op gaat vullen, trap je in een geniepige fuik die voor ons is neergelegd.
Lees ook
Een vliegtuig vol gebroken voornemens
Kiezen tussen gemak en toekomst
Al decennia lang is duidelijk dat we over de grenzen heengaan van wat de planeet kan dragen. En dat fossiele brandstoffen onder meer het klimaat verstoren. En al decennia worden maatregelen, wetten en verdragen om bijvoorbeeld belasting op kerosine te heffen, steunmaatregelen voor big oil af te schaffen of fossiel helemaal af te bouwen door een immens succesvolle lobby tegengehouden.
In plaats van de kosten voor mens, milieu en de planeet onder ogen te zien en mee te nemen in prijzen en belastingen, worden we via talloze denktanks, publicaties en onderzoek-in-opdracht wijsgemaakt dat we als individuele consument de keuze kunnen maken tussen ons gemak, betaalbare vakanties en goedkope spullen enerzijds en een onleefbare toekomst voor onze kleinkinderen anderzijds. Met een stortvloed aan reclame wordt vervolgens duidelijk gemaakt welke auto’s, vakanties en levensstijl normaal zijn voor succesvolle en mooie mensen.
Gezamenlijk perspectief
Is dat vrijheid? Of gewoon een uitgekookte tactiek om de industrie en haar aandeelhouders te beschermen tegen een groot, collectief belang? Het is alarmerend dat Jongebloed hier niet bewust van lijkt te zijn en haar lezers meeneemt in een besmettelijk maar ook verlammend gevoel dat onze macht en invloed beperkt is tot ons consumentengedrag.
Ja, we hebben een verantwoordelijkheid als we dingen kopen en reizen boeken. We kunnen niet meer zeggen dat we de problemen niet kennen. En ja, we zijn nu als generatie aan zet om onze destructieve economische machine om te bouwen. Maar dat kan alleen als we voorbij onze rol als consument kijken, ons weten te verenigen en een gezamenlijk perspectief op wat een goede wereld is onder woorden weten te brengen.
Het klimaatprobleem wortelt in ons onvermogen om zorg voor de lange termijn mee te nemen in onze beslissingen en dus ook deel te laten zijn van de democratie. Er zijn daarom twee zaken die we zullen moeten scheppen om de systeemcrisis van deze tijd het hoofd te bieden: een gedeeld beeld van wat een goede wereld is en een structuur waarmee we ook daadwerkelijk beslissingen nemen om ons naar die goede wereld toe te brengen.
Verhalenvertellers
Jantine Jongebloed is begenadigd schrijver en in staat om haar complexe verhouding tot schuldgevoelens en de wereldproblemen te verwoorden. Dat is knap, maar verstrikt ons verder in ons consumentencomplex. We hebben schrijvers zoals zij daarom nodig voor iets anders: het verbeelden van wat echt waardevol is aan het leven, en tastbaar maken van een besef dat we verbonden zijn en dat ook de toekomst ons dierbaar kan zijn.
Ja, een reis naar Japan is mooi, culturele ontmoetingen zijn verrijkend, maar er is zoveel meer. Alleen heeft dat ‘meer’ doorgaans geen verdienmodel of reclamecampagne. Hier zijn verhalenvertellers, ontdekkingsreizigers en verslaggevers nodig die ons kunnen vertellen hoe we mens kunnen zijn in deze tijd van polycrisis, en hoe een betekenisvolle verbinding met elkaar, met de aarde en met onze gevoelens hiervoor de voorwaarden scheppen.
Lees ook
Het beeld van de berekenende, zelfzuchtige mens is diep verankerd in het economische systeem
