De fiets wint in Nederland nog altijd aan populariteit. Dat komt niet in de laatste plaats door de forse stijging van de aanschaf en het gebruik van e-bikes. Een positieve ontwikkeling – want de fiets is een duurzaam, betaalbaar en milieuvriendelijk vervoersmiddel – met helaas ook een keerzijde. Want hoewel mensen door de elektrische fiets de auto wat vaker laten staan en ouderen langer kunnen blijven fietsen, is er ook een wildgroei aan e-bike-varianten, zoals fatbikes, ontstaan. Die worden voornamelijk gebruikt door een jonge doelgroep die daar niet verantwoord mee omgaat en waarvan de veiligheid vaak ook te wensen over laat, omdat deze heel eenvoudig is op te voeren. Die keerzijde is helaas ook terug te zien in de cijfers als het gaat om het aantal doden en gewonden ten gevolge van een verkeersongeval.
De afgelopen jaren is het aantal fietsers dat betrokken was bij een ernstig verkeersongeval flink gestegen. In totaal zijn er in 2023 684 mensen omgekomen in het verkeer.
Verkeersgeweld
Toch komen deze cijfers niet binnen. Tenminste, niet écht. Mensen schrikken er wel van, dat wel. Maar gaan we ons ook anders gedragen in het verkeer? En gaan we anders tegen deze cijfers aankijken? Zien we dit als structureel verkeersgeweld in plaats van verkeersongevallen, zoals de fietsprofessor Marco te Brömmelstroet het zo treffend verwoordt. Het antwoord hierop is: nee.
En dat is interessant. Want waarom accepteren we als maatschappij dat er in het verkeer zoveel mensen omkomen? Bijna twee per dag. Iedere dag opnieuw. Alsof het een gegeven is waar wij niks aan kunnen veranderen. Ja, natuurlijk willen we allemaal dat de verkeershufter wordt aangepakt. De hardrijder die met veel te hoge snelheid door de bebouwde kom vliegt en ook nog eens gedronken heeft. Maar echte gesprekken over hoe we dit verkeersgeweld kunnen stoppen, waarbij we ook naar onszelf durven kijken, worden niet gevoerd.
Lees ook
Deze brief over een ongeluk met een fatbike
In plaats daarvan zoomen we volledig in en laait de discussie rondom het verplicht stellen van een fietshelm weer op. In de media zijn berichten te lezen over de forse stijging van het aantal fietsdoden en fietsslachtoffers met letsel. Begrijp me niet verkeerd, de fatebikeproblematiek moet absoluut worden aangepakt – artsen zien een stijging in het aantal ongelukken met fatbikes, zo werd deze week nog bekend. En een fietshelm biedt fietsers zeker bescherming.
Victim blaming
Maar een verplichte fietshelm als antwoord op het hoge aantal dodelijke slachtoffers in het verkeer? Dat is alsof we weer terug in de tijd gaan. Naar de tijd waarin je als slachtoffer van seksueel geweld het verwijt kreeg ‘dat je maar geen kort rokje had moeten dragen’. Of ‘dat je maar niet alleen over straat had moeten lopen’. Een dodelijk slachtoffer doordat de bestuurder van een bestelbusje een fietser over het hoofd zag? Tsja, had hij maar een fietshelm moeten dragen.
Victim blaming pur sang. Het is natuurlijk de omgekeerde wereld. Laten we vooral kijken naar de oorzaak van het hoge dodenaantal in plaats van aan symptoombestrijding te doen. En laten we de schuld ook zeker niet bij het slachtoffer leggen. Dagelijks overlijden er ook gemiddeld 19 mensen door een ongelukkige valpartij, waarbij het vallen van de trap hoog op de lijst staat. Moeten we dan ook een helmplicht voor traplopen invoeren?
Onze huidige infrastructuur is niet goed ingericht op alle snelle voertuigen die tegenwoordig over de fietspaden vliegen. Ook zijn mensen gehaast en snel afgeleid in het verkeer. Misschien zouden er op sommige plekken überhaupt geen auto’s meer moeten rijden? Of moet de snelheid er flink uitgehaald worden? En hoe is het mogelijk dat er zoveel mensen zonder geldig rijbewijs kunnen blijven doorrijden? Mensen wiens rijbewijs nota bene ongeldig is verklaard doordat zij zich niet aan de verkeersregels houden?
Allemaal aspecten die invloed hebben op de stijging van het aantal verkeersdoden. Dus laten we alsjeblieft met zijn allen dáárover de gesprekken voeren, in plaats van over het al dan niet verplicht stellen van de fietshelm.
