Opinie | Trap niet in makkelijk fatalisme over klimaatrampen

Posted on by admin

Klimaatverandering maakte Europese hittegolf eind juni heter en drie keer zo dodelijk, kopte de NRC (9/7). En een dag later schreef de krant naar aanleiding van de recente overstromingen in Texas: door klimaatverandering zullen dergelijke overstromingen naar verwachting nog frequenter en verwoestender worden (10/7).

Het klinkt overtuigend: het wetenschappelijke bewijs voor steeds extremere natuurlijke omstandigheden stapelt zich namelijk op. Zo is er een grotere kans op langdurige periodes van hitte en droogte, waar de afgelopen maanden een duidelijk voorbeeld van zijn. Maar ook extreme neerslag wordt steeds waarschijnlijker. Een voorbeeld daarvan zagen we in 2021 toen de Maas ver buiten haar oevers trad door zware buien en Valkenburg onder water kwam te staan.

Andere voorspellingen over de gevolgen van klimaatverandering zijn al even verontrustend. Zo zou het de maatschappelijke stabiliteit en veiligheid van Nederland bedreigen, leiden tot massamigratie, polarisatie en ongelijkheid versterken, en conflicten veroorzaken. Termen als klimaatoorlog, klimaatmigratie, en klimaatramp worden dan ook steeds gebruikelijker.

Het probleem met dit soort claims is dat ze simpele, causale relaties veronderstellen, die vrijwel nooit recht doen aan de complexere werkelijkheid. Mensen gaan niet ineens massaal migreren als de temperatuur stijgt.. En ze zullen ook niet ineens de wapens oppakken. Er zijn allerlei sociale, economische en politieke verklaringen nodig om zulk menselijk gedrag te verklaren.

Bovendien leiden dit soort redeneringen onnodig tot de fatalistische gedachte dat klimaatverandering alleen maar tot kommer en kwel zal leiden, zonder dat we er iets aan kunnen doen. De effecten van klimaatverandering liggen echter niet buiten onze macht; die hebben we zelf in de hand.

Anticipeer op slecht weer

Een ramp is nooit slechts het gevolg van extreem weer. Het is een combinatie van een (extreme) natuurlijke gebeurtenis, zoals langdurige hitte of hevige buien, én de kwetsbaarheid van een groep mensen voor die gebeurtenis. En die kwetsbaarheid valt op allerlei manieren te verminderen.

Zo kan er geïnvesteerd worden in capaciteit om te anticiperen op extremer weer. Meteorologische instituten spelen een belangrijke rol op dat gebied. Ook hulpdiensten moeten voldoende middelen hebben om bij een (dreigende) overstroming of natuurbrand bewoners te evacueren.

Daarnaast spelen langetermijnkeuzes een grote rol. Wie een wijk bouwt met veel beton en zonder bomen moet niet vreemd opkijken als dat leidt tot hogere oversterfte bij hittegolven. En woningen bouwen in diepe polders brengt onherroepelijk risico’s voor toekomstige bewoners. Armoedebestrijding en inclusiviteit dragen bij aan meer weerbaarheid in de samenleving, omdat grote maatschappelijke ongelijkheid direct gerelateerd is aan sterftecijfers bij bijvoorbeeld hittegolven en pandemieën. Wie weinig heeft om op terug te vallen, zal sneller slachtoffer worden.

De gedachte dat klimaatverandering onherroepelijk leidt tot rampen is niet alleen onjuist, maar biedt politici ook een mogelijkheid om hun verantwoordelijkheid te ontlopen. Na de overstroming in Texas zeiden Amerikaanse autoriteiten al heel snel dat er geen reden was om aan te nemen dat het mis zou kunnen gaan. Een ramp wordt dan voorgesteld als een totaal onverwachte en ongrijpbare gebeurtenis, maar daar moeten we niet in meegaan.

Integendeel, we moeten onze publieke leiders verantwoordelijk houden voor de gevolgen van hun besluiten. Met verantwoordelijke politieke keuzes kunnen we de rampzalige effecten van klimaatverandering beperken.

Related Posts

Ook twintigers raken besmet met het ‘Vierdaagsevirus’. ‘De lawa is een goede afleiding van alle schermpjes’

‘Je eieren zijn bevroren, Gerta!” zegt een vrouw op een campingstoeltje terwijl ze een gekookt ei pelt. „Ja, weet je hoeveel koelelementen in die koelbox zitten?” krijgt ze als reactie.

De eieren delen de vrouwen uit aan deelnemers van de Nijmeegse Vierdaagse die voorbijlopen – dat is traditie. Langs de hele route zitten inwoners van de dorpen waar de deelnemers doorheen wandelen, om ze aan te moedigen. Een groepje veertigers draait ‘Ik tel tot drie’ van Guus Meeuwis terwijl ze met hun handen in de lucht zwaaien. Twee jonge kinderen delen stukjes komkommer uit aan de wandelaars. Een ouder kind probeert Engelse drop aan de man te brengen. Hij oogt vermoeid.

De wandelaars daarentegen zien er nog monter uit. Het is dan ook pas dag één van het wandelevenement, dat dit jaar duurt van dinsdag 15 tot en met vrijdag 18 juli. Voor deze eiditie schreven 47.000 mensen zich in. De gemiddelde leeftijd is de afgelopen jaren gedaald. Was die in 2019 nog 53 jaar, dit jaar is die 47,2 jaar. Vooral de leeftijdscategorie 21 tot en met 30 jaar groeit, terwijl het aandeel voor alle leeftijdscategorieën vanaf veertig jaar is gedaald ten opzichte van vorig jaar.

De gemiddelde leeftijd is de afgelopen jaren gedaald van 53 jaar in 2019 tot 47,2 jaar nu. Foto Bram Petraeus

„Ik merk dat leeftijdsgenoten het juist wel tof vinden dat ik meedoe aan een evenement dat bekendstaat als suf”, zegt deelnemer Janne Toonen (30). „Dat suffe karakter gaat er zo langzaam een beetje af.” Ze zit in het gras bij een rustpunt. De rijen voor de Dixies zijn lang. Ze draagt hetzelfde lichtblauwe hemdje als haar vriendin Dorrit van Galen (30), die naast haar zit.

„En ik zie om me heen dat mensen zichzelf graag willen uitdagen”, zegt Van Galen. „Dat merk je ook aan de toenemende populariteit van een competitie als Hyrox [acht kilometer hardlopen afgewisseld met acht fitnessoefeningen].” De uitdaging speelt ook voor de twee vriendinnen een rol. Van Galen: „Het is nu mijn derde keer, terwijl ik eigenlijk maar één keer wilde meedoen; ik heb het Vierdaagsevirus te pakken.” Toonen: „Het leek me ook gewoon heel leuk om het evenement eens van de andere kant mee te maken, nadat ik jarenlang naar de Vierdaagsefeesten ben gegaan.”

Huttentochten

Merel Wierenga (22) ligt met haar benen omhoog in het gras – goed voor de doorbloeding en het herstel. Haar zus Sanne Wierenga (25) plakt een blarenpleister op haar teen. Hun vriendin Inez Karthaus (22) omschrijft de Vierdaagse als „een sportieve prestatie met vooral heel veel gezelligheid onderweg”. Daarom doet ze mee. Sanne is sinds corona meer gaan wandelen, vertelt ze. Ze ziet bij veel studenten dat de „lawa” populair is geworden – een afkorting van „lange wandeling”. „Lekker lang wandelen in de natuur en dan een koffietje.” Karthaus: „En huttentochten in de zomer! Dat hoor ik ook steeds vaker.”

Inez Karthaus met zussen Merel Wierenga en Sanne Wierenga. Foto Bram Petraeus

„Gas op die lollie, kijk me ga-ga-gaan!” FeestDJRuud klinkt uit een boxje dat een wandelaar bij zich draagt. Ondertussen roepen mannen in fluorescerende hesjes: „Laatste ronde, laatste kansen!” Ze hebben zich tussen de wandelaars verspreid om de controlekaartjes te perforeren. Deelnemers die dat niet laten doen, krijgen na vier dagen geen Vierdaagsekruisje, de beloning voor het uitlopen van de Vierdaagse.

Strava

Bij een van de laatste rustpunten ligt Tim Bergmann (26) uitgeteld in het gras. Hij is meegegaan omdat een vriend dat vroeg – „Dan moet je wel” – maar ze lopen niet meer samen. Bergmann ziet op tegen morgen, hij kan zich op dit moment niet voorstellen dat hij de Vierdaagse nog een keer zal lopen, maar dat zeiden anderen uit zijn wandelgroepje na de eerste keer ook. Dat groepje bestond eerst uit drie man, nu zijn ze met negen.

Tim Bergmann. Foto Bram Petraeus

„Je zet gewoon wel een prestatie neer”, zegt Bergmann. „Het is fijn om ergens naartoe te werken.” Tijdens het evenement zelf, maar óók met trainen. „Anders zit ik maar op de bank.” Dat vond hij ook fijn aan de marathon, die hij onlangs rende . En ja, zijn marathontijd heeft hij op Instagram gedeeld. Over de Vierdaagse gaat hij waarschijnlijk niets delen, want zo actief is hij nou ook weer niet op sociale media. Hij kijkt op zijn smartwatch. „Hoewel ik Strava [een app waarmee je je sportactiviteit met vrienden kunt delen] nu wel aan heb staan.” Daar verschijnt dus straks zijn afgelegde route en tijd.

Ook bij Naomi Kemps (26) en Lars Mulder (27), die een eindje verderop uitrusten, was sprake van een kettingreactie. Kemps wilde meedoen aan de Vierdaagse omdat een vriendin het voorstelde – ze gaan vaak samen op wandelvakantie. Mulder vond het ongezellig dat hij zijn vriendin minder zou zien vanwege het trainen en schreef zich daarom ook in.

Naomi Kemps en Lars Mulder. Foto Bram Petraeus

Ook Mulder wandelde al graag. Tochten van een kilometer of 25 door de natuur. „Het is een goede afleiding van alle schermpjes. Bij zo’n afstand denk je aan andere dingen.” Of dat bij zo’n druk evenement ook lukt, moet hij nog „ondervinden”. „Maar bij die trainingsweekenden samen kon ik echt mijn hoofd leegmaken.”

De eerste dag zit er bijna op. Een stel van in de vijftig staat op van het gras. Bij de vrouw gaat dat moeizaam. „We zijn er bijna, schat”, zegt de man. „Nog drie dagen.” Hij begint hard te lachen.

Lees ook

Vier dagen lopen betekent voor veel Nijmegenaren een week niet slapen

Opbouw bij start en finish van de Vierdaagse.


Twee mannen die eeuwenoude Britse ‘Robin Hood-boom’ omzaagden, krijgen ruim vier jaar celstraf

Twee „ervaren boomspecialisten” die in 2023 de wereldberoemde gewone esdoorn omzaagden in het Britse Northumberland, moeten elk vier jaar en drie maanden naar het gevang. Dat heeft de rechtbank in Newcastle dinsdag bepaald, schrijven Britse media.

Door opzettelijke vernieling viel de eeuwenoude boom – vermoedelijk geplant in de 19e eeuw – op de Romeinse muur van Hadrianus, UNESCO-werelderfgoed. De boom figureerde ook in de film Robin Hood: Prince of Thieves (1991).

Op een stormachtige septembernacht bereikten Daniel Graham (Carlisle, 39) en Adam Carruthers (Wigton, 32) na een autorit van veertig minuten en een voettocht van twintig minuten de Sycamore Gap Tree. Carruthers zaagde de boom om en bestuurder Graham filmde de vandalistische daad die 2,5 tot 3 minuten in beslag nam.

Pas een maand na de vernieling werden de daders in de kraag gevat. Volgens de rechter genoot het tweetal van de negatieve publiciteit. Zo deelden ze foto’s van de vernielde boom en schermafbeeldingen van haatreacties. Ook was de actie goed voorbereid, gezien het meegebrachte materieel.

Lees ook

Het gat van de esdoorn

Het gat van de esdoorn

Sensatiezucht

De rechter denkt dat de mannen zich lieten leiden door „sensatiezucht en branie”. Ze gaat niet mee in Carruthers’ verweer dat hij dronken was, omdat het omzagen van een dergelijke boom flinke inspanning vereist. Ook het betoog van de advocaat van Carruthers, dat zijn client levenslang met een schuldgevoel zal rondlopen, kon een gevangenisstraf niet voorkomen. De rechter gelooft ook weinig van de onschuld van Graham, die zichzelf als meeloper ziet en de schuld volledig op Carruthers probeerde af te schuiven.

Door de actie van de heren is Northumberland een „symbool van ongerepte schoonheid” armer, stelt de rechter. Kunstenaars, toeristen en lokale bewoners hebben nu alleen de foto’s nog.

Slachtofferverklaring

Tijdens het achtdaagse proces sprak de aanklager van een „debiele missie” en het „arboreale equivalent van hersenloze gewelddadigheid”, schrijft The Guardian. Daarbij ontbeerden de mannen het fatsoen om verantwoordelijkheid te nemen voor de daden, stelde hij.

Verder droeg een advocaat namens de National Trust of the Sycamore Gap een slachtofferverklaring voor. „De vraag was waarom iemand dit zo’n mooie boom op zo’n bijzondere plek zou aandoen. Het ging het voorstellingsvermogen te boven.”


Franse premier verrast met voorstel twee vrije dagen te schrappen. ‘Mei is een echte gruyère geworden’

De Franse premier François Bayrou zei vooraf al dat hij zou verrassen bij de presentatie van de staatsbegroting voor 2026. Dinsdag maakte hij zijn belofte waar: één van zijn maatregelen om in totaal 43,8 miljard euro te besparen, is het schrappen van twee officiële vrije dagen. Bayrou stelt voor Paasmaandag en 8 mei van de vrijedagenkalender te vegen. Uit onderzoek bleek eerder dat het schrappen van een vrije dag jaarlijks 2,4 miljard euro oplevert omdat dit de productie verhoogt.

Frankrijk heeft elf officiële vrije dagen, twee meer dan Nederland. Bayrou wil Paasmaandag schrappen omdat die dag „geen enkele religieuze betekenis” zou hebben. Op 8 mei viert Frankrijk de overgave van nazi-Duitsland aan de geallieerden. Die dag kunnen de Fransen volgens Bayrou beter weer aan het werk omdat „mei een echte gruyère (gatenkaas) is geworden”: in mei hebben Fransen drie vrije dagen, waarbij veel werkenden een dagje extra vrijnemen zodat ze een lang weekend hebben.

Het voorstel leidt tot veel kritiek en oproepen tot straatprotesten. De radicaal-linkse parlementariër Sarah Legrain zegt op X dat het niet slim is om „de herdenking van de overwinning op het nazisme af te schaffen terwijl het fascisme in volle heropleving is”. De voorzitter van het radicaal-rechtse Rassemblement National Jordan Bardella vindt dat de maatregel „een regelrechte aanval is op onze geschiedenis, op onze wortels en op het werkende Frankrijk”.

Lees ook

Franse premier Bayrou haalt uit naar pers en onderzoekers in verhoor over misbruikzaak

François Bayrou bij een persconferentie half april.

Een ‘wit jaar’

Bayrou kondigde meer verstrekkende maatregelen aan. De premier wil een „solidariteitscontributie” voor „de meest fortuinlijken”. Oftewel: de rijkste Fransen moeten meer belasting gaan betalen – hoewel onduidelijk is hoe dit eruit moet zien. Ook wil hij de strijd opvoeren tegen de wildgroei aan fiscale constructies die sommige welgestelde Fransen gebruiken om hun kapitaal te vergroten.

Hiermee komt Bayrou, een centrumpoliticus die een overwegend rechtse minderheidsregering leidt, linkse partijen tegemoet. Zij bekritiseren de regering en president Emmanuel Macron er al tijden van de allerrijksten almaar rijker te maken. Sinds Macrons in 2017 aan de macht kwam, groeide het vermogen van de vijfhonderd rijkste huishoudens van 500 tot 1.200 miljard euro – deels als gevolg van een aantal voor hen gunstige belastingmaatregelen.

Als François Bayrou zijn tekst niet herziet, zullen we hem wegstemmen

Marine Le Pen
leider Rassemblement National

Minder blij zullen de linkse partijen zijn met Bayrou’s plan om een année blanche in te stellen. Tijdens zo’n ‘wit jaar’ worden belastingtarieven, sociale uitkeringen en pensioenen niet geïndexeerd. Hiermee kan volgens Bayrou’s berekeningen 7 miljard euro worden bespaard, maar de maatregel raakt alle lagen van de samenleving – en vooral de mensen met de laagste inkomens. Bayrou wil ook het aantal ambtenaren verminderen, onder meer door voorlopig een op de drie posten van ambtenaren die met pensioen gaan niet op te vullen. Vergeleken met buurlanden heeft Frankrijk relatief veel ambtenaren: volgens OESO-cijfers uit 2021 werkt 21 procent van de Fransen in de publieke sector (in Nederland is dat 12 procent).

Verder heeft Bayrou bevestigd dat Frankrijk fors gaat investeren in zijn krijgsmacht. Dit kondigde Macron zondagavond al aan: de president wil in 2026 3,5 miljard euro en in 2027 3 miljard euro extra voor Defensie. Dit zou nodig zijn omdat volgens hem „de vrijheid nooit zo erg bedreigd werd” sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945. Hoewel Bayrou als premier over de begroting gaat, kon hij niet anders dan deze aankondiging van Macron volgen.

Lees ook

Na vonnis kan Marine Le Pen geen presidentskandidaat zijn in 2027, maar: ‘Ik laat me zo niet elimineren’

Marine Le Pen bij haar aankomst maandagmorgen bij de rechtbank in Parijs. Foto Stephanie Lecocq / Reuters

Politieke chaos op de loer

Zoals verwacht leiden de begrotingsplannen meteen tot veel kritiek van zowel de linkse als de radicaal-rechtse oppositie – de eerste dreigementen met een motie van wantrouwen zijn uitgesproken. De vraag is of de oppositie de krachten zal bundelen om de regering te laten vallen – zoals zij in december bij Bayrou’s voorganger Michel Barnier deed. Hiermee kunnen de partijen hun ontevredenheid tonen en wordt de kans groter op nieuwe parlementsverkiezingen waarbij ze kunnen hopen op meer zetels.

Maar een regeringsval zou ook nóg een zomer met politieke onzekerheid betekenen nadat Macron vorige zomer het parlement plots ontbond en Frankrijk wekenlang zonder regering zat. En voor het Rassemblement National, de grootste oppositiepartij, betekenen nieuwe verkiezingen dat kopstuk Marine Le Pen haar parlementszetel verliest vanwege haar recente veroordeling voor fraude met Europees geld. Le Pen zelf doet alsof dit niet meespeelt. Op X zegt zij dinsdag dat „de regering arbeiders en gepensioneerden aanvalt”. „Als François Bayrou zijn tekst niet herziet, zullen we hem wegstemmen.”