Opinie | Solidariteit bereik je niet door de mantelzorger te betalen

Het goede imago van William Ruto (58) ligt in duigen. In eigen land werd de Keniaanse president na zijn verkiezing in 2022 nog geprezen als de sjacheraar der armen. Ook internationaal oogstte hij lof. In Washington ontving de Amerikaanse president Joe Biden hem vorig jaar nog op een royaal diner met vijfhonderd gasten. Nu zijn gezag afbrokkelt, zoekt Ruto houvast bij iets anders: zijn geloof. De president, die zich al langer profileert als overtuigd pinkstergelovige, wil een kerk met achtduizend zitplaatsen, De kostprijs – één miljoen dollar – betaalt hij naar eigen zeggen uit eigen zak. Zo’n duur project valt slecht in een tijd van dodelijke rellen, bezuinigingen en ontvoeringen door geheim agenten van jonge dissidenten. Maar de president negeert die kritiek: „Ik hoef geen excuses aan te bieden, wat de Duivel er ook van vindt.”

Schiet ze niet dood, breek alleen hun benen

Ruto is op het nationale toneel verwikkeld in een hard gevecht met opstandige jongeren. Bij betogingen van Gen Z-jongeren vielen de afgelopen weken meer dan vijftig doden. De jeugd is de opzichtige corruptie en arrogantie van de politieke elite beu en heeft zich sinds de zomer van vorig jaar op nooit eerder vertoonde wijze – goeddeels geweldloos en op satirische manier – gekeerd tegen de Keniaanse regering. Ruto ontpopt zich daarbij steeds meer als autocraat, zweert plechtig „genoeg is genoeg” en behandelt voortaan zijn tegenstanders als terroristen.

„Schiet ze niet dood, breek alleen hun benen”, verordonneerde hij eerder deze maand de politie. Op sociale media sloegen jonge activisten terug met protestsongs en filmpjes waarin jongeren doormarcheren op krukken en in rolstoelen. Hoewel Ruto er bij ouders op aandringt hun kinderen beter op te voeden, blijkt het traditionele respect en de angst voor heersers en de president echter verdwenen. Het jongerenprotest valt niet meer te onderdrukken en de roep om het aftreden van Ruto klinkt steeds luider.

De samenloop van een economische crisis door een loodzware schuldenlast en eisen van een steeds mondiger en voltallige jeugd veroorzaakten de problemen. Bij zijn verkiezingscampagne in 2022 wierp hij zich op als verdediger van de belangen van de armen en beloofde een einde te maken aan de heerschappij van de politieke dynastieën van rijke families die sinds de Keniaanse onafhankelijkheid de dienst uitmaken. Hij beweerde het op te nemen voor de gewone man en zou banen scheppen voor jongeren, hij bezocht kerken en jeugdgroepen en beloofde subsidies voor kleine boeren en werkloze jongeren. Van zijn verkiezingsbeloften kwam weinig terecht: de corruptie van de politici stopte niet en de in het vooruitzicht gestelde banen bleven uit.

Bondgenoot Washington

Aan het begin van zijn ambtstermijn verkeerde Ruto het merendeel van zijn tijd in het buitenland waar hij schitterde op internationale podia. Hij sprak conferenties toe voor de hervorming van het internationale financiële systeem en pleitte bij de klimaatdiscussies voor het lot van Afrika. Zo wierp hij zich op als een woordvoerder voor Afrika.

Zoom in

De kroon op zijn reputatie was dat hij als een van de weinige Afrikaanse leiders bij Biden op bezoek mocht. Hij kwam terug met allerlei financiële lekkernijen en zijn Amerikaanse ambtsgenoot benoemde hem tot Washingtons eerste „grote niet-NAVO-bondgenoot” in Sub-Sahara Afrika. Op Amerikaans verzoek leverde Ruto duizend politieagenten naar het door bendegeweld geplaagde Haïti, op voorwaarde dat de VS ervoor zouden betalen. Die belofte kwam Bidens opvolger Donald Trump niet na en van een speciale relatie met Kenia lijkt onder het nieuwe Amerikaanse bewind ook geen sprake.

Terwijl de regering naar buiten toe vasthoudt aan haar imago van stabiliteit en bondgenootschap, stapelen rapporten van Human Rights Watch, Amnesty International en de Keniaanse mensenrechtencommissie zich op: zij signaleren een patroon van buitensporig geweld tegen demonstranten, intimidatie van activisten en verdwijningen die structureel onbestraft blijven.

Tegenwoordig dwingt de crisis Ruto om thuis te blijven. Kenia stond eerder aan de rand van de afgrond, zoals begin 2008, toen grootschalig geweld na vervalste verkiezingen bijna uitmondde in een burgeroorlog. De protesten werden destijds aangevoerd door politici, die de crisis uiteindelijk bezwoeren via politiek handjeklap: door simpelweg extra stoelen bij te schuiven aan de discussietafel van de elite.

Systeem omverwerpen

Maar met Gen Z als tegenspeler werkt dat soort opportunisme niet langer. Deze jongeren hebben geen aangewezen of verkozen leiders; hun beweging wordt gedragen door digitale toetsenbordkrijgers die corruptieschandalen blootleggen en woede omzetten in protest. Het draait hen niet om posities, maar om principes. Ze passen niet in het zelfbedienende patronagesysteem van Kenia, waar politieke, tribale en zakelijke belangen met elkaar verstrengeld zijn. Met de opkomst van Gen Z is het politieke machtsspel fundamenteel veranderd.

Daarom lijken compromissen uitgesloten. „Wij zijn de kinderen van de gebroken beloftes: goed opgeleid en werkloos”, schreef Hanifa Adan, een 29 jaar oude activist en journalist onlangs in de Daily Nation. „Misschien dat de regering onze protesten overleeft, maar ze zal niet de radicalisering overleven. We willen het systeem niet langer hervormen, maar het vernietigen en heropbouwen.”

Delen

Mail de redactie

Coby Dijksma (88) moest het bloemenkransje van haar voordeur halen, Nico Renes (76) mag zijn elektrische rolstoel niet meer op de gang parkeren en Niny Bolhuis (90) is opgelucht dat het grote, gele vlinderschilderij naast haar deur wordt gedoogd.

Striktere brandveiligheidsregels verplichten woningcorporaties tot het opschonen van gangen en gemeenschappelijke ruimtes in hun appartementencomplexen en flatgebouwen. Scootmobielen en fietsen in gangen zijn verboden, aldus het ‘besluit bouwwerken leefomgeving’ dat in juli 2024 van kracht ging. Ook geen houten tafels, stoelen en kasten. Deurmatten? Schilderijen? Niet groter dan een halve vierkante meter.

De regels zijn een verlaat gevolg van de fatale Arnhemse flatbrand van begin 2020 toen twee tienerjongetjes speelden met vuurwerk in de entreehal. Een afgedankt bankstel vatte vlam en de brand leidde tot de dood van een vader (39) en zoon (4) die net in de lift waren gestapt. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid riep corporaties, gemeenten en brandweer op hun verantwoordelijkheid te nemen. De brandveiligheidsregels van vorig jaar verduidelijkten wat eerder slechts algemeen omschreven stond: houd de vluchtroutes vrij.

De woningcorporaties van Nederland zijn er sindsdien druk mee bezig want ze bezitten opgeteld duizenden appartementencomplexen en flatgebouwen en overal lopen ze de gangen na al dan niet vergezeld door de brandweer. Ze sturen brieven naar bewoners, plakken waarschuwingsstickers met ultimatums op rondslingerende planten en scootmobielen en desnoods halen ze die spullen weg en slaan ze die elders op, toegelicht in een nieuwe brief.

Zoom in

Lege gangen op alle verdiepingen

Vooral in appartementencomplexen voor senioren zijn corporaties druk, want daar zoeken bewoners elkaar vaker op in de gangen, planten ze vaker een gezellig zitje bij de deur om te wachten op de regiotaxi en stallen ze hun scootmobiel op de gang naast hun deur zodat ze, hop, zo kunnen wegrijden.

In Emtinckhof, een Loosdrechts appartementencomplex voor 65-plussers, bezit van corporatie Woonzorg Nederland, zijn de gevolgen zichtbaar. Lege gangen op allevier de verdiepingen. Op de ruimbemeten overloop van hogere etages staan geen tafels en stoelen meer: de wekelijkse knutselochtend is verhuisd naar een ander vertrek, vertelt adviseur brandveiligheid van de corporatie Edzard Akkerman (53). Naast de deuren van bewoners hangt hier en daar een gedoogd schilderij-op-canvas en op de richeltjes van hun ramen staan poppetjes en mini-plantjes waar Akkerman niet nerveus van wordt.

Ook over een kleine bloempot kun je struikelen als je op de tast je weg moet banen door een gang vol rook

Eenzelfde versobering voert Woonzorg Nederland door in al haar zeshonderd seniorencomplexen, vertelt hij, en dat leidt geregeld tot klagende bewoners. „Het lijkt wel een ziekenhuis hier”, „net een gevangenis”, „we zitten toch niet in Oost-Duitsland?” Akkerman snapt die mensen maar ja: het móét. „Gangen zijn vluchtroutes en die moeten vrij zijn van spullen. Ook over een kleine bloempot kun je struikelen als je op de tast je weg moet banen door een gang vol rook.”

Nog altijd signaleert de brandweer gevaarlijke situaties in appartementencomplexen, zegt Herma Nijkamp, woordvoerder van Brandweer Nederland. Stoelen en prullenbakken blokkeren brandwerende deuren die daardoor niet kunnen sluiten in geval van brand: rook en vuur verspreiden zich verder. En nog altijd stuit de brandweer op scootmobielen en „overmatige versiering” in de gangen.

Woningcorporaties vinden brandveiligheid óók essentieel en toch noemen ze hun opdracht „lastig”, een „zoektocht” en zelfs een „worsteling” want tsja, prettig oud worden draait om méér dan veiligheid alleen. „We zeggen altijd: u woont niet zomaar in een huis, het is ook uw thúís”, zegt woordvoerder Annet Postma van woningcorporatie de Alliantie. „En tegelijk moeten we nu optreden júíst als bewoners er samen iets gezelligs van hebben gemaakt.” Corporatie Habion spreekt van een „botsing van de leefwereld met de systeemwereld. Gemeenschapsvorming is óók een groot goed.” Woonzorg Nederland heeft een budget voor het opfleuren van versoberde wooncomplexen, maar dan wél op een risicoloze manier. ‘Brandveilige gezelligheid’ heet dat, een term die meer corporaties bezigen. Want op de regiotaxi wachten in de entreehal naast de schuifdeuren kan ook op een kek zitbankje van metaal. )

Zoom in

Hoofdpijndossier

Hoofdpijndossier blijven de scootmobielen en elektrische rolstoelen en fietsen. Nederland telt volgens de brandweer ruim driehonderdduizend scootmobielen en dat worden er door de vergrijzing alleen maar meer. Ze zijn niet alleen een sta-in-de-weg maar vormen bovendien, door hun accu’s, zélf een brandrisico. „Een brand in een scootmobiel kan een vluchtroute binnen enkele minuten onbruikbaar maken”, zegt Nijkamp van Brandweer Nederland. Ze zijn bovendien opgetrokken uit schuimrubber en kunststoffen die bij brand leiden tot giftige rook.

Hier in Emtinckhof heeft Woonzorg Nederland het risico kunnen indammen: op elke verdieping is er een afsluitbare, brandwerende stalling voor elektrische voertuigen. Maar lang niet alle wooncomplexen hebben daar de ruimte voor, zodat corporaties soms een stalling neerzetten buiten het pand Sommige bewoners zetten de scootmobiel dan toch maar in hun eigen appartement, hoe riskant ook.

Zoom in

Maar zelfs in het geval van een inpandige, nabije stalling zijn de problemen de wereld niet uit. Nico Renes, bewoner van Emtinckhof sinds veertien jaar, beweegt zich voort per elektrische rolstoel. Zijn benen raakten verbrijzeld toen een auto hem 26 jaar geleden aanreed. De rolstoel zette hij altijd op de gang pal naast zijn voordeur. Binnen in zijn woning heeft hij er geen plek voor, „daar staat mijn gewone rolstoel al”. De elektrische zet hij in de stalling. Die ligt op slechts twaalf meter van zijn voordeur maar bij verbrijzelde benen telt elke meter. In zijn appartement gaat hij eerst zitten in zijn gewone rolstoel, dan wielt hij naar de stalling en stapt hij over. „Maar dat kost ook behoorlijk wat benenwerk”, zegt hij. „Op slechte dagen blijf ik thuis.”

Delen

Mail de redactie