Vrouwen die ongewenst zwanger raken omdat influencers valselijk beweren dat de anticonceptiepil giftig is, en patiënten die kampen met ernstige zenuwpijn door overmatige vitamine-inname: het zijn situaties die collega’s recent meemaakten in de spreekkamer. Telkens een direct gevolg van ‘nepzorg’. Bedrijven, bekende Nederlanders en influencers verkopen deze nepzorg: producten of diensten waarvan onterecht wordt beweerd dat ze de gezondheid bevorderen. In sommige gevallen is deze nepzorg zelfs schadelijk voor de gezondheid. Medische oplichting schaadt niet alleen de consument, ze ondermijnt ook onze gezondheidszorg.
Een andere vorm van nepzorg maak ik zelf mee. Steeds vaker zie ik een radiologisch verslag van de ‘kakkerscan’: een peperdure van top-tot-teen MRI-scan, bedoeld voor vermogende particulieren die hun lichaam willen laten scannen, zonder dat hiervoor een medische noodzaak is.
Het lijkt alsof er een ziekmakende hoeveelheid aandacht voor onze eigen gezondheid is ontstaan. Vanwege de angst om ziek te worden, moet preventief op van alles worden getest. Voor een klacht moet een diagnose te vinden zijn en vervolgens een direct beschikbare passende behandeling, bij voorkeur ‘biologisch’ of ‘natuurlijk’.
De onaangename realiteit is dat zonder goede indicatie het screenen op ziektes meer kwaad doet dan goed, dat voor sommige klachten geen lichamelijke verklaring kan worden gevonden en dat er niet voor elke aandoening een bewezen effectieve behandeling beschikbaar is. Toch is er een groep mensen die dat niet weet. Huisartsen en de website thuisarts.nl kunnen deze groep mensen helpen. Door middel van een goed gesprek en het bieden van juiste medische informatie kunnen de meesten patiënten worden gerustgesteld. Het wrange: mede dankzij misleidende reclames van aanbieders van nepzorg, wordt een bezoek aan de huisarts of thuisarts.nl sneller overgeslagen.
‘Meten is gewoon weten”, zegt ex-profwielrenner Maarten Ducrot op de website van een commercieel laboratorium waar men zonder tussenkomst van een arts bloed of ontlasting kan laten controleren. „Zonder dat ik eerst de hele mallemolen in moet”, vervolgt hij.
Bloed of ontlasting controleren zonder juiste indicatie, of het hele lichaam door de MRI-scanner laten gaan, levert vaak een afwijkende uitslag op die achteraf onjuist of niet-relevant blijkt. Tevens sluit het de aanwezigheid van kanker niet uit en kan het bloedbeeld er morgen weer anders uit zien. Willekeurig scannen van het lichaam of het controleren van bloed of ontlasting levert slechts schijnzekerheid op, onnodige stress bij de patiënt en lijdt tot overbodige arts- en ziekenhuisbezoeken. Die mallemolen is er dus niet voor niets.
Een ander voorbeeld van nepzorg zijn commerciële vitamineklinieken die supplementen aanbieden en injecties of infusen met vitaminen toedienen aan iedereen die dat maar wil. Mede dankzij bekende Nederlanders die op sociale media reclame maken voor dit soort bedrijven denken mensen ten onrechte dat extra vitamines hun stress of vermoeidheid zullen verminderen. Extra vitamines worden door het lichaam verwerkt tot afvalstoffen en zijn volstrekt zinloos. Als er al sprake zou zijn van een meetbaar vitaminetekort, dan is het nog maar de vraag of dit ook lichamelijke gevolgen heeft. Bovendien is er geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat een mild vitaminetekort stress of vermoeidheid veroorzaakt. In het geval dat extra vitamines nodig zijn, hoeven deze doorgaans niet via injecties of een infuuste worden toegediend. Dat kan zelfs leiden tot overdosering of een infectie.
Ook zijn er tegenwoordig bedrijven die online een zelftest voor prostaatklachten (PSA-test) verkopen. Wat deze bedrijven er niet bij vertellen, is dat deze test niet betrouwbaar is om prostaatkanker aan te tonen. Een afwijkende uitslag betekent namelijk vaker niet dan wel dat er sprake is van prostaatkanker. De afwijkende uitslag levert mogelijk onnodig angst op voor het hebben van kanker en de vervolgonderzoeken om dat te moeten uitsluiten zijn intensief en niet risicoloos. Sterker nog, uit onderzoek blijkt dat mannen die hun PSA-waarde laten onderzoeken niet langer leven dan mannen die dat nooit doen. Of het bepalen van de PSA-waarde van toegevoegde waarde is, kan men eerst de keuzehulp van thuisarts.nl raadplegen en daarna het gesprek aangaan met de eigen huisarts.
Het toenemende aanbod van nepzorg creëert ook de vraag. Wie kan de verleiding weerstaan als een buurman vertelt over zijn negatieve PSA-zelftest, als een neef vertelt over hoe hij beter is gaan voetballen na een vitamine-infuus en een collega opgewekt aangeeft dat zijn gezonde bloedwaarden inderdaad gezond zijn? Dat willen we toch allemaal?
Iedereen heeft een keer zorg nodig. Om dat te faciliteren is het belangrijk dat beschikbare zorg zo gepast mogelijk wordt ingezet, zeker nu zorg steeds schaarser wordt. Nepzorgaanbieders dragen daar niet aan bij. Integendeel, zij maken van consumenten neppatiënten.
