Het Palestijns-Israëlisch conflict, zo hoor je vaak, neemt altijd onverwachte wendingen en zet de deskundigen iedere keer weer op het verkeerde been. Expect the unexpected geldt daarom voor velen als het adagium.
Maar in het geval van Israël is er sprake van een langdurige en consequente politiek. Premier Benjamin Netanyahu is niet alleen maar een kat in het nauw die een oorlog prolongeert om de rechtszaal te vermijden. Evenmin is hij een pragmaticus die alles doet om aan de macht te blijven. Hij is vooral ook een ideoloog met een duidelijke visie op de eindbestemming van Israël, namelijk de ‘volledige soevereiniteit’ op de Westelijke Jordaanoever.
In deze visie staat Netanyahu niet alleen. Hij is hierin voorgegaan door premiers Menachem Begin (1977-1983), Yitzhak Shamir (1983-1984, 1986-1992) en Ariel Sharon (2001-2006). Allen waren zij aanhangers van een visie die ook bekend staat als het revisionistisch zionisme. Deze gaat terug tot de jaren twintig van de vorige eeuw en heeft uitgesproken opvattingen over de territoriale grenzen van de Israëlische staat.
Tot de jaren vijftig betoogden veel van deze revisionisten dat de staat Israël de grenzen zou moeten omvatten van heel geografisch Palestina én van het gehele grondgebied van het koninkrijk Jordanië. Nog in 1956 zou de latere premier Begin verklaren dat Jordanië geen buurland van Israël is, maar een bezet deel ervan.
Zesdaagse Oorlog
Dit was echter de extreme variant van revisionistisch zionisme. De gangbare visie was dat de staat Israël zijn soevereiniteit zou vestigen ‘van de rivier tot de zee’, ofwel van de Jordaan tot aan de Middellandse Zee – inclusief de Westelijke Jordaanoever dus. Dat was weliswaar Jordaans grondgebied, maar Israël had het in de Zesdaagse Oorlog van 1967 bezet. Dit bood nieuwe mogelijkheden voor de revisionisten.
Zij waren weliswaar lange tijd weggezet als een kleine groep van extremisten, maar in 1973 kreeg het revisionistisch zionisme een brede politieke basis met de oprichting van de Likud-partij. Die bevestigde in haar handvest van 1977: „Tussen de zee en de Jordaan zal alleen Israëlische soevereiniteit zijn.”
Politici in de rest van de wereld blijven dromen van een Palestijnse staat
Deze doelstelling is vervolgens consequent gevolgd door alle Likud-regeringen die vervolgens aan de macht waren. Dat begon vanaf de jaren zeventig met een stelselmatig nederzettingenbeleid van Joodse kolonisten in de Westelijke Jordaanoever. Inmiddels heeft dat geleid tot meer dan 146 nederzettingen met ongeveer 470.000 bewoners (op een Palestijnse bevolking in de Westelijke Jordaanoever van bijna 3 miljoen).
Maar had Begin als premier in 1979 niet vrede gesloten met Egypte? Jawel, maar dat akkoord ging om de Sinaï, die voor het revisionistisch ideaalbeeld van de staat Israël geen betekenis heeft. Over de Palestijnen bevatte het akkoord geen woord. En ja, Netanyahu had in 2009 in een toespraak gezegd bereid te zijn akkoord te gaan met „het bestaan van een gedemilitariseerde Palestijnse staat naast de staat Israël”. Maar deze toezegging was gekoppeld aan een lijst van voorwaarden waarvan hij bij voorbaat wist dat de Palestijnen er niet aan konden voldoen.
Annexatie
Het ‘vredesplan’ dat Donald Trump in 2020 had voorgesteld, bevatte nagenoeg dezelfde boodschap: de vestiging van een Palestijnse staat was mogelijk, maar „alleen als naar tevredenheid is voldaan aan de voorwaarden” uit Trumps plan. Deze voorwaarden omvatten onder andere dat de Palestijnen hun aanspraak op Jeruzalem geheel of gedeeltelijk opgaven; dat de grenzen en het luchtruim van de Palestijnse staat volledig onder Israëlische controle zouden komen; en dat Hamas ontwapend zou worden en geen politieke macht in Gaza meer zou hebben.
Netanyahu wist dat dit een no-go was voor de Palestijnen, en bleef intussen zijn revisionistische visie volgen. Zijn aankondiging in 2019 dat Israël de Westelijke Jordaanoever zou annexeren kwam bij veel waarnemers als een verrassing, maar was een logisch uitvloeisel van die visie. De internationale gemeenschap reageerde verontwaardigd en riep dat zo’n annexatie strijdig zou zijn met het internationaal recht, maar Netanyahu vermeldde in zijn in 2022 verschenen memoires dat de regering-Trump deze annexatie zou hebben goedgekeurd.
Er is dus sprake van een doelbewuste lijn in het beleid van opeenvolgende Likud-regeringsleiders om een tweestatenoplossing te verhinderen, en op een zeker moment de Westelijke Jordaanoever volledig te annexeren.
Politici in de rest van de wereld houden echter vast aan de totstandkoming van een Palestijnse staat. Zij baseren zich daarbij op het internationaal recht, terwijl zij donders goed weten dat in het conflict tussen Israël en de Palestijnen het recht van de sterkste geldt. Niettemin klampen politici in andere lande zich vast aan de weinige, maar o zo hoopvolle toezeggingen die de Israëlische regeringen doen over een mogelijke Palestijnse staat. Donald Trump, Netanyahu’s trouwe bondgenoot, zou de wereld wel eens hardhandig uit deze droom kunnen helpen.
Lees ook
‘Tweestatenoplossing kan alleen zonder Israëlische bezetting’