Terwijl de wereld al in brand staat, neemt Donald Trump binnenkort weer zijn intrek in het Witte Huis. Voor Europa breekt daarmee een periode van grote onzekerheid aan. Wereldleiders waarvan niemand precies weet wat hun intenties zijn, zitten aan de knoppen van de veiligheid van Europa.
Het is dan ook onvermijdelijk dat Europese lidstaten hun eigen militaire verdediging op orde brengen. Maar de onzekerheid over de toekomst en onze veiligheid vraagt daarnaast net zo hard om een goede informatiepositie over de bedoelingen van mondiale machtsblokken. Wil Nederland goed voorbereid zijn op rampspoed, moet het die eerst zien aankomen. De MIVD en AIVD zijn, met het ministerie van Buitenlandse Zaken, de instanties die de komende tijd complexe vragen zo goed mogelijk moeten beantwoorden.
Militaire aanval
Ten eerste de vraag of Trump de steun aan Oekraïne zal staken, en hoe Poetin daar vervolgens op zal reageren. Als de Amerikaanse militaire steun ten einde komt, is Oekraïne definitief verloren en zal Poetin zich gesterkt voelen verder Europa in te trekken. Boris Pistorius, de Duitse minister van Defensie, vreest een militaire aanval van Rusland op een NAVO-land in de komende vijf tot acht jaar. Trump heeft al aangekondigd dat Poetin zijn goddelijke gang mag gaan met NAVO-lidstaten die in zijn ogen onvoldoende uitgeven aan defensie, de VS zullen dan niet te hulp schieten. Voor iedereen die denkt dat het zo’n vaart niet zal lopen: de Baltische staten leggen al fortificaties aan langs de grens met Rusland om een militaire invasie tegen te houden of te vertragen.
Inlichtingenofficieren en diplomaten gaan tropenjaren tegemoet
Het scenario aan het andere uiterste, waarin Trump eenmaal in het Witte Huis de steun aan Oekraïne voortzet, is echter evenmin rooskleurig. Na de recente toestemming van president Biden aan Oekraïne om langeafstandswapens in te zetten op Russisch grondgebied, reageerde Poetin door de nucleaire drempel te verlagen. Een militair nog verder in het nauw gedreven Rusland kan onvoorspelbaar reageren. Hoewel geopolitieke experts wereldwijd over elkaar heen buitelen met analyses over de vraag of en wanneer Poetin daadwerkelijk nucleaire wapens zal inzetten, is het enige juiste antwoord dat niemand het echt weet.
Een vraag is ook wat de opstelling van China de komende jaren zal zijn. President Xi Jinping wil graag een verantwoordelijke rol uitstralen door te pleiten voor de-escalatie en onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. In de praktijk zijn het echter Chinese bedrijven die met technologie en onderdelen de door westerse sancties getroffen Russische oorlogsindustrie op de been houden. Beijing is wel degelijk in de positie om het Kremlin ertoe te bewegen de oorlog tegen Oekraïne te staken, de vraag is of China bereid is die invloed ook aan te wenden.
Onverantwoord
Nederlandse inlichtingenofficieren en diplomaten hebben dus tropenjaren in het vooruitzicht waarin ze zullen proberen de intenties van Moskou, Beijing en Washington zo goed mogelijk te ontrafelen. Wat de MIVD en AIVD daarvoor nodig hebben, is politieke en juridische ruimte om binnen de wettelijke kaders snel en wendbaar te kunnen bewegen. Maar terwijl een evaluatie in 2021 al concludeerde dat het wettelijk stelsel onvoldoende aansluit op de „complexiteit en de dynamiek van de operationele praktijk van de diensten”, zal het recent ingezette wetgevingstraject nog jaren in beslag nemen. Tijd die er gewoonweg niet is.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken is onmisbaar voor het wereldwijd onderhouden van relaties en voor het inschatten van intenties. Voorgenomen bezuinigingen die zullen leiden tot de sluiting van talloze ambassades, zijn onverantwoord. Een uitbreiding van het postennet zou nu meer aangewezen zijn.
Nederland moet alles op alles zetten om dreigingen op tijd te zien aankomen en passende maatregelen te nemen.