Het Eurovisie Songfestival dat volgende week zal plaatsvinden in Malmö, roept dit jaar meer dan anders discussie op. Het festival krijgt kritiek, omdat het Israël, vanwege de agressie in Gaza, niet uitsluit van deelname. Meer dan tweehonderd artiesten ondertekenden de petitie die de Nederlandse inzending Joost Klein opriep zich terug te trekken. Hij vertrok deze week ondanks de oproep naar Malmö, omdat hij vindt dat hij de verantwoordelijkheid niet hoeft te dragen. Is het Songfestival een politiek festival of moeten de luchtigheid en het escapisme juist in deze tijd gewaarborgd worden? En ligt de verantwoordelijkheid daarvoor dan bij de artiest? Katja Zwart, podcastmaker, en Edwin van de Scheur, Songfestivalfan, gaan in gesprek over de stelling: Vraag artiesten als Joost Klein niet om politieke verantwoordelijkheid te nemen.
Edwin van de Scheur is EvdS, Katja Zwart is KZ.
Lees ook
Nasrdin Dchar, Ramsey Nasr en anderen roepen Joost Klein op niet mee te doen aan Eurovisie Songfestiva
EvdS: „Ik snap best dat artiesten niet het eerste aanspreekpunt zouden moeten zijn. Maar bij gebrek aan (serieuze) respons van de AVROTROS, de daadwerkelijk verantwoordelijke partij hier, begrijp ik dat Joost Klein de volgende in de rij is. Dat gezegd hebbende, betreur ik het dat wij in dit land vooral soebatten over wie we aanspreken en op welke manier, dan dat we daadwerkelijk praten over onze stellingname jegens Israël. Het al dan niet boycotten door artiesten, daar lig ik niet wakker van. Het feit dat Israël zomaar schone schijn mag spelen op het Eurovisie Songfestival, des te meer.”
KZ: „Het Songfestival is een apolitiek evenement. En hoewel ik zie dat het moeilijk is in de praktijk apolitiek te blijven, ben ik er wel voor dat zo houden. Het festival, begonnen in 1956, is ooit bedacht om het naoorlogse Europa met elkaar te verenigen. Blijkbaar een briljant concept want met zijn bijna zeventig jaar is het de langstlopende tv-show ter wereld. Dit jaar doen er 37 landen mee en hoe cliché het allemaal ook moge klinken, muziek verbindt.”
Lees ook
Eurovisie Songfestival zegt politiek buiten de deur te houden, maar er zijn wel degelijk statements die de draak steken met Poetin
EvdS: „Die ontstaansgeschiedenis is inderdaad briljant, en het laat eigenlijk meteen zien hoe politiek het festival altijd al is geweest. Daar hoeven we ons ook niet voor te schamen. Politiek gaat immers in de meest brede zin over hoe wij als maatschappij besluiten met elkaar om te gaan. Wanneer Rusland wordt uitgesloten, klaagt niemand over de politieke aard van die handeling, en wanneer een act lhbti- of vrouwenrechten viert, vinden wij dat (terecht) prachtig. En daar zit de ook de paradox: Israël toelaten onder de ‘apolitieke’ vlag is juist een uiterst politieke keuze, al durven de verantwoordelijke partijen dat niet toe te geven.”
KZ: „Ik was het er ook niet mee eens toen Rusland werd uitgesloten. De organisator EBU liet echter afgelopen januari weten dat Rusland al eerder aanhoudend zijn lidmaatschapsverplichtingen (aan de EBU) had geschonden. Bij Israël is dit nooit het geval geweest. Wat ik er dan ook van vind dat Israël meedoet, dat is wél een fundamenteel verschil. Over dubbele moraal gesproken: waarom is de deelname van Azerbeidzjan nooit onderwerp van gesprek in de media geweest? Het land opende in september 2023 de aanval op de etnisch-Armeense enclave Nagorno-Karabach. Daar hoor ik niemand over.”
Lees ook
‘Exodus uit Nagorno-Karabach is etnische zuivering’
EvdS: „Die verklaring van de EBU was bijzonder flauwe mosterd na de maaltijd, een bureaucratisch excuus dat pas werd aangedragen toen er vragen werden gesteld over Israël. Weinig landen zouden pikken dat Rusland op dit moment weer zou deelnemen als het zich wel aan dergelijke lidmaatschapsverplichtingen had gehouden. En wat betreft Azerbeidzjan: de humanitaire situatie in Gaza is van een ongekend andere orde. Als we gaan verzanden in vergelijkingen, kan ik het dilemma ook omdraaien: hoeveel mensenrechten moet een deelnemend land schenden voordat het wél wordt uitgesloten?”
KZ: „Dat Rusland wordt uitgesloten en Israël niet, is dubbel. Natuurlijk twijfel ik daar ook aan. En dat de EBU als scheidsrechter optreedt maakt het alleen maar gecompliceerder. Wat mij betreft kunnen beide landen namelijk nog steeds mee blijven doen aan het Eurovisie Songfestival. Noem het mijn eigen idealisme of desnoods kinderlijke naïviteit, ik streef naar een arena waar politiek er voor één keer in het jaar niet toe doet. Daarom word ik er extra blij van dat het gesprek de laatste dagen eerder gaat over of er een blauwe kip meedoet aan de act van Joost Klein of niet. Als artiesten zich nu terugtrekken gaat elk sprankje licht (en luchtigheid) dat we nu juist nodig hebben verloren.”
EvdS: „Het zou op dit moment weinig verandering teweegbrengen als artiesten zich terugtrekken, daar sluit ik me bij aan. Die macht ligt toch echt bij de nationale omroepen. En eigenlijk kan ik ook alleen maar lof hebben voor jouw hoopvolle en idealistische houding. Misschien ligt de crux bij mij momenteel ook precies bij dat sprankje licht: dat voel ik zelf nu namelijk een stuk minder. En dat terwijl ik de edities van 2022 en 2023 juist nog zo sterk als hartverwarmend ervoer. Ze waren vrij expliciet een hart onder de riem voor Oekraïne, en juist met de ontstaansgeschiedenis van het Songfestival in het achterhoofd, bevestigde dat, voor mij, meer dan ooit de schoonheid van dit gekke maar mooie festijn. Dat we nu, ondanks alles, dit podium geven aan een land waarvan de minister van cultuur zelf stelt dat deelname nodig is om diens goede naam te bewaken, dat voelt voor mij uiterst verkeerd. Het heeft er alle schijn van dat de Israëlische inzending dit jaar vooral bedoeld is als afleidingsmanoeuvre voor wat er allemaal speelt in Gaza en in de Westelijke Jordaanoever, en dat de Europese omroepen zich daarvoor lenen, voelt voor mij als een grote smet op die mooie geschiedenis van het festival.”
KZ: „Ik noemde die de schijn ophouden in mijn podcast al eerder ‘Eurovisionwashing’. Maar het is daarom nog steeds niet aan artiesten om de verantwoordelijkheid te moeten nemen zich terug te trekken. Zoals het ook niet de verantwoordelijkheid is van de Israëlische zangeres om verantwoording af te leggen voor wat haar land nu aanricht, ongeacht of ze nu strategisch is ingezet of niet. Het Eurovisie Songfestival zou moeten gaan om liedjes met een spanningsboog van drie minuten, escapisme en saamhorigheid in een neutraal gebied. Wellicht met de onvermijdelijk politieke wens om juist even niet politiek bezig te zijn. Dat onderscheid is al moeilijk genoeg.”
Correctie (6 mei 2024): in een eerdere versie stond dat het Eurovisie Songfestival plaatsvindt in Stockholm. Dat moet Malmö zijn. Dit is hierboven aangepast.
