Opinie | Mag een kritische kunstenaar een belangrijke prijs aannemen? Ja, een andere (kunst)wereld is mogelijk

Wat is Benito Martínez Ocasio toch een heerlijke eigenwijs. Spreekt de hele wereld af: we brengen onze albums op vrijdag uit, kiest hij een doodstille zondag waarop niets anders uitkomt, om een heerlijk stuiterend en tegelijkertijd messcherp Bad Bunny-album uit te brengen. Een kolkende storm van beats, brass en zoemende bas, waarop hij soepel swingt tussen salsa, reggaeton, dembow, synth-pop, hiphop en house. En ondertussen heeft hij nog iets te vertellen ook.

Debí Tirar Más Fotos is een ode aan zijn Puerto Rico, een viering van de cultuur en een harde geschiedenisles; bij de nummers zitten video’s met letterlijke geschiedenislessen. Maar het is ook een waarschuwing: Amerikanen nemen het eiland steeds meer over, zonder zich om de bewoners te bekommeren. In de begeleidende, bitterzoete korte film, probeert een oude eilandbewoner (gespeeld door regisseur Jacobo Morales) in een door gringo’s overgenomen broodjeszaak iets te bestellen voor hem en paddenvriend Concho (‘El sapo concho’ is een door klimaatverandering bedreigd beestje). Ze spreken er geen Spaans meer, en verkopen tegenwoordig vegan quesito’s – zonder kaas. Het Puerto Rico dat hij kent, vervaagt waar hij bij staat.

Kijk maar naar Hawaï om te weten welke kant het opgaat, is de boodschap van ‘Lo Que le Pasó a Hawaii’: neokolonisatie door middel van Amerikanen die het eiland ‘bezetten’ dankzij belastingvoordelen. „Ik wil niet dat ze met jou doen wat ze met Hawaï hebben gedaan”, zingt Bad Bunny loom over raspende güiros en af en toe een akoestische gitaar. De wiegende bolero ‘Turista’ onderstreept zijn punt. „Je zag alleen het beste en niet hoe ik heb geleden.”

https://www.youtube.com/watch?v=gLSzEYVDads”>https://www.youtube.com/watch?v=gLSzEYVDads

Met iLe maakte Bad Bunny eerder een protestlied tegen de corrupte gouverneur, en onlangs viel hij hard uit om de racistische grappen bij een bijeenkomst van Trump in New York. Ook op zijn vorige albums stonden tracks met activistische insteek, en bij Un Verano Sin Ti (2022) maakte hij een korte film over de stroomuitvallen. Dit nieuwe album is zijn eerste, echt politieke album, niet toevallig uitgebracht in de week waarin 157 jaar eerder Puerto Ricanen in ballingschap hun verzet tegen de Spaanse kolonisten begonnen – toch niet zomaar een zondag. Het is een plaat waarop Bad Bunny niet alleen wil genieten van Puerto Rico en die rijkdom wil delen met de rest van de wereld, maar zijn stem verheft naar de politici op en buiten het eiland, die de mensen lieten stikken na verwoestende orkanen, die nog altijd niets doen aan de stroomstoringen (zoals met Oud en Nieuw dit jaar), of aan de verstikkende gentrificatie.

En dat doet hij met muziek waar je niet naar kunt luisteren zonder je vinger op de plus-knop van je versterker of autoradio. De naar de jaren negentig wenkende perreo van ‘Eeo’, de glinsterend harde beats in ‘Voy a Llevarte Pa PR’, de onweerstaanbare salsa in ‘Baile inolvidable’, en dan een gastenlijst met jong, Puerto Ricaans talent om veel meer van te willen horen, zoals RaiNao (die vorig jaar een aantrekkelijk visitekaartje afgaf), Omar Courtz, de heerlijke band Chuwi en studenten van de Libre de Música San Juan.

De lengte van het album zegt veel. Waar zijn vorige plaat van bijna anderhalf uur aanvoelde als een lange nachtvlucht die maar niet aankwam, vliegt het ruime uur van Debí Tirar echt voorbij. En dan wil je nog eens.

Peter van der Ploeg

Eerherstel voor vergeten componist Ruth Gipps

Great stuff, schreef een Britse recensent over de Eerste Symfonie van de Britse componist Ruth Gipps (1921-1999). En inderdaad: great stuff it is. Dirigent Rumon Gamba en het BBC Philharmonic Orchestra laten hun landgenoten op bevlogen wijze een vergeten componist uit de vorige eeuw herontdekken. Het derde album in de Gipps-reeks bevat drie korte sfeerstukken, een hoornconcert en haar Eerste Symfonie. Het bewijst dat de veelzijdige Gipps alles heeft om in de voetsporen te treden van haar beroemde componist-leermeester Ralph Vaughn Williams.

Het is wellicht een zijpad, maar in het mooie theatrale concert Tre Donne van Nuove Musiche (nog tot en met eind mei te zien) komt het lot aan bod van de vrouwen onder de componisten, en de reden waarom er zo weinig waren, en waarom die vaak ook nog vergeten zijn. Rode draad is een uitspraak van schrijver Virginia Woolf. Zij betoogde dat een vrouw drie zaken nodig heeft: een eigen kamer, geld om onafhankelijk te zijn en een geschiedenis. Vooral aan dat laatste schortte het in de klassieke muziek: tot diep in de twintigste eeuw was de algemene opinie dat vrouwen niet konden componeren. En dus ontbraken lichtende voorbeelden voor nieuwe generaties.

Dat ze er wel degelijk waren, bewijst de herontdekking van bijvoorbeeld Florence Price. En ook Gipps past in die renaissance. Ze bleek een pianistisch wonderkind, dat op haar zestiende mocht gaan studeren aan The Royal College of Music in Londen. Daar kreeg ze compositieles van onder anderen Ralph Vaughan Williams.

Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bood vrouwelijke musici kansen. Met de mannen in het leger, kwam er in de orkesten plots plek voor vrouwen. Gipps werd althoboïst in het City of Birmingham Orchestra.

https://www.youtube.com/watch?v=8rV4aus6AcA”>https://www.youtube.com/watch?v=8rV4aus6AcA

Het lot van haar Eerste Symfonie uit 1942 is een goede illustratie van de positie van vrouwelijke componisten. Dirigent George Weldon was enthousiast en zette het op de lessenaars in Birmingham. Gipps speelde niet alleen althobo in haar eigen symfonie, maar zat ook als solist achter de vleugel in het Pianoconcert van Glazoenov.

Niettemin merkte ze bij de repetities dat één mannelijke orkestmusicus opzettelijk verkeerde maten speelde. Muziekcriticus Eric Blom schreef na de première begeesterd: „Wanneer in de muziekgeschiedenis is zo’n symfonie geschreven door een meisje van 21 jaar, of trouwens door een jongen?” Maar de BBC wees vervolgens een uitvoering af, met als argument: „Wanneer een jonge vrouw het podium opkomt, applaudisseert het publiek voor alles. U bent simpelweg geen componist.”

Het is pikant dat juist het BBC Philharmonic nu het ‘eigen’ ongelijk bewijst met kleurrijke uitvoeringen van Gipps’ werk, die de onmiskenbaar landschappelijke en filmische sfeer van de Britse muziek ademt.

Joost Galema

Pop
Tessa Rose Jackson –
A Mirror Sometimes

Tessa Rose Jackson is onder haar moeilijk te googelen artiestennaam Someone uit gekropen, en volgt haar prachtige album Owls op met een samenwerkings-ep. Die onderstreept evengoed haar kracht: meeslepende songs met weelderige instrumentatie in kraakheldere productie. Vooral de songs met Nana Adjoa en Noon Garden zijn parels. (PvdP)

Pop
The Weather Station – Humanhood

Tamara Lindeman, het brein achter The Weather Station, houdt haar luisteraar scherp. Net als een blazer zich comfortabel in een arrangement nestelt, kan er zomaar een dwarsfluit beginnen te snerpen of een jazzdrummer zijn ritme laten struikelen. Haar zevende album gaat dan ook veel over ongemak. Maar altijd zijn er de heldere popmelodieën die alsmaar uitdijen. Alweer een prachtig album. (Ralph-Hermen Huiskamp)

Pop
Jasmine.4.T. – You Are The Morning

Het gonsde al zachtjes tijdens Eurosonic, toen de Britse Jasmine.4.t daar optrad. Niet gek, aangezien haar album door folkgrootheid Phoebe Bridgers en haar vrienden uit supergroep Boygenius geproduceerd is. Het blijkt een veelvormig debuut. Het ene moment vallen de jaren negentig rockgitaren op, een mystiek koortje, wat later gaan vogelgefluit en een mechanisch vervormde stem moeiteloos samen in een folk liedje. Wisselvallig, vaak mooi. (RhH)

Elektronisch
Ela Minus – DÍA

Het is veel, wat Ela Minus loslaat op dit album. Donkere pop die ruw verstoord wordt door experimentele elektronica, een verre echo van haar punkverleden en domweg lomp stampende dance. Zinloos om op bescheiden volume als achtergrondmuziek te luisteren dus. Op het verkeerde moment doodvermoeiend, maar op het goede opeens fantastisch. (RhH)

Klassiek
Alberto Mesirca – Guitar Music from Serbia

De Italiaanse gitarist Alberto Mesirca verdiepte zich in gitaarmuziek van een tiental Servische componisten. Tot de twintigste eeuw had de gitaar niet echt een geschiedenis in het Balkanland, daarom bleek het instrument zo geschikt om de eigen volksmelodieën te mengen met die van vele andere stijlen. Het levert een mooi en rijk klankbeeld op. (Joost Galema)

Delen

Mail de redactie

De Getty Villa, een door J. Paul Getty opgericht museum in de heuvels van de Pacific Palisades, was op dinsdag 7 januari één van de eerste kunstinstituten die gevaar liep door de natuurbranden die Los Angeles al anderhalve week in de greep houden. Het bleef, op enkele bosjes en bomen in de omliggende tuinen na, onaangetast. Maar andere iconische architectuur, beroemde filmlocaties, archieven, belangrijke muziekstudio’s en persoonlijke kunstcollecties werden verwoest. Het besef daalt in dat de stad zonder een deel van dat culturele erfgoed nooit meer hetzelfde zal zijn.

Zo werd het grootste deel van de campus van Palisades Charter High School, de school waar films als Freaky Friday (2003) en cultklassieker Old School (2003) werden gefilmd, verwoest. Het huis uit de HBO-serie Succession, waar de Roy-telgen in het vierde seizoen een coup planden, en de grote roze villa uit HBO-serie Hacks en AppleTV+’s Palm Royale in Altadena, werden door het vuur verzwolgen. Evenals de 31 kamers met Hollywoodmemorabilia die open waren voor het publiek in het ranchhuis van rodeo- en vaudevillester Will Rogers (1879-1935).

Muziekhistorie ging verloren met een deel van het archief (foto’s en brieven) van componist Arnold Schönberg dat in het afgebrande huis van zijn zoon Larry Schönberg lag. Ook het gebouw van Belmont Music Publishers in de Pacific Palisades, een voor de VS belangrijke uitgeverij van Schönbergs muziek, werd met inhoud en al verwoest. Het gaat om meer dan honderdduizend partituren, al is een groot deel ervan gedigitaliseerd. Er zijn geen originele muziekmanuscripten verloren gegaan – die liggen in het Arnold Schönberg Center in Wenen.

Muziekproducer Bob Clearmountain meldde dat hij en zijn vrouw hun huis in dezelfde buurt moesten verlaten en niks hebben om naar terug te keren behalve een oprit. De studio waar hij met Bruce Springsteen, The Rolling Stones, Paul McCartney, Hall & Oates en Bryan Adams muziek maakte, is niet meer. En een Canadese galeriehouder verloor een persoonlijke collectie van 200 kunstwerken, ter waarde van miljoenen dollars. Met onder andere stukken van Keith Haring en in ieder geval tien verschillende Campbell Soups van Andy Warhol en een roze koningin Elizabeth. De sproei-installatie die hij in alle kamers van zijn huis installeerde, was niet opgewassen tegen de vlammenzee die de Pacific Palisades overnam.

Ook ander soort stedelijk erfgoed is verdwenen. Historicus Charlie Ryan en marketeer Thom Vest, die allebei in Los Angeles opgroeiden, startten tijdens de coronapandemie samen de Instagrampagina LA Explained. Hierin tonen ze het verleden, heden en de mogelijkheden van de toekomst van Los Angeles aan de hand van archiefbeelden. „Als het me in quarantaine te benauwd werd, stapte ik in mijn auto. Sindsdien reed ik regelmatig één van mijn favoriete ritjes over de Sunset Boulevard naar de Pacific Coast Highway richting Malibu. Daar kon ik in korte tijd de stad én de natuurlijk schoonheid ervaren. Die uitzichten waren voor mij essentieel LA”, mijmert Vest. Maar ook die route is door de Palisades-brand, die inmiddels een gebied van ruim 95 vierkante kilometer aantastte, onherkenbaar.

Kunstgemeenschap

Het gaat nog lang duren voordat we precies weten wat er allemaal verloren is gegaan, stelt Joan Weinstein, directeur van de Getty Foundation, de stichting die namens het J. Paul Getty Trust het onderzoek naar en het behoud van visuele kunst financiert. De Trust beheert ook de Getty Villa in Malibu en het Getty Center in Brentwood waar respectievelijk sinds dinsdag en zaterdag tegen de vlammen werd gestreden. Maar met een waterreservoir van bijna vier miljoen liter en een nauwkeurig plan voor het onderhoud van vegetatie op beide terreinen, dat het hele jaar door wordt gesnoeid, zijn het zo’n beetje de veiligste plekken voor kunst tijdens een ramp.

Weinstein maakt zich meer zorgen over de toekomst van de kunstgemeenschap in Los Angeles. In de wijk Altadena, waar het Eaton Fire met een oppervlakte van ruim 55 vierkante kilometer korte metten maakte met hele buurten, gedijde een bijzonder diverse groep kunstenaars. Nu de huizenmarkt daar door de ramp op knappen staat, is de stichting bang dat zij niet terug kunnen keren naar betaalbare woningen. „Of dat ze de stad helemaal zullen verlaten”, vult ze aan. „Los Angeles is zo lang een bedevaartsoord geweest voor vernieuwers in de kunst, de angst is dat we dat nu ook kwijtraken.”

Het Norton Simon Museum, minder dan tien minuten ten zuiden van het evacuatiegebied rondom Altadena, opende donderdag voor het eerst weer zijn deuren. Kieren en gaten waren tot die tijd van binnen afgedicht, om hun collectie met onder andere een zelfportret van Rembrandt, de moerbeiboom van Van Gogh en een hele rits Nederlandse klassiekers te beschermen. De komende periode is het museum net als vele andere gratis open voor iedereen die behoefte heeft de zinnen te verzetten of even een veilige omgeving wil waar je naar frisse lucht kan happen.

De luchtfilter en klimaatregelaar maken overuren, terwijl je buiten de dikke grijze aswolk die het gebied insluit, nog ziet hangen. Samantha Cruz, coördinator van het publieke onderwijsprogramma in het museum, is blij dat ze weer naar binnen mag. „Het was pure stress en hier is het heerlijk rustig”, vertelt ze opgelucht in de vleugel met Europese kunst uit de 19de eeuw. In het museum kun je volgens haar ook juist genieten van alles wat er de afgelopen honderden jaren niet verloren is gegaan. Zoals het schetsachtige portret van Édouard Manets vrouw, Madame Manet, uit 1874. Cruz legt die middag in het ‘Mindful Looking’ programma aan een clubje van tien geïnteresseerden uit dat dit een oefenwerk was. „Dat soort research, schetsen en notities, het werk dat voorafgaat aan een meesterwerk, is in deze ramp op veel plekken helaas ook verloren gegaan.”

Maar Thom Vest en Charlie Ray weten als geen ander dat niets in Los Angeles voor altijd hetzelfde blijft. Ze deelden afgelopen jaren regelmatig archieffoto’s van rampen in de stad, waaronder een brand die in de jaren zestig een heuvelgebied verwoestte. „De Hollywoodregel dat de show door moet gaan, is hardnekkig. Op die manier komt er altijd weer iets voor in de plaats”, concludeert Ray hoopvol.

Inmiddels loopt de schatting van de opgelopen schade in Los Angeles op tot 150 miljard dollar. De verloren archieven, kunstwerken en -collecties tellen daarin niet mee. „Dus, wat doen we met wat van onschatbare waarde is en niet zomaar te vervangen of opnieuw te bouwen is?”, vraagt Joan Weinstein zich hardop af. „Dat zal de kunstgemeenschap de komende periode bezighouden. Terwijl we moeten bedenken hoe we niet vergeten wat er verloren is en dat eer aandoen.”

Delen

Mail de redactie

‘Young man’? Niet echt. ‘Short on dough’? Ook niet. ‘New in town’?

Nee, op het eerste gezicht is er weinig in ‘Y.M.C.A.’, de jaren-zeventig-hit van de Village People, dat aan bijna-president Donald Trump doet denken. Toch komen de politieman, de Lakota, cowboy, bouwvakker, soldaat en motorrijder maandag optreden tijdens zijn inauguratie.

„We weten dat niet iedereen hier blij mee zal zijn”, schrijven de Village People op Facebook, die ook hits hadden met ‘In The Navy’, ‘Go West’ en ‘Macho Man’. „Maar wij geloven dat je muziek moet uitvoeren zonder politieke lading. ‘Y.M.C.A’ kan ons land hopelijk verenigen na een tumultueuze campagne waarbij onze kandidaat verloor.”

Tijdens de campagne steunden de Village People Kamala Harris. Eerder had de leider van de groep, Victor Willis, Trump gevraagd muziek van Village People niet meer te draaien bij diens bijeenkomsten. Willis had dat „zeer duidelijk” gemaakt, zei hij in oktober vorig jaar. Maar ja, Trump had netjes een licentie geregeld. En omdat de groep er eigenlijk ook wel veel aan had – „de financiële voordelen zijn groot”, schreef hij op Facebook – besloot hij er geen punt meer van te maken.

In één moeite door verklaarde Willis dat het bekende nummer, met het meezingbare „everything for young men to enjoy/ you can hang out with all the boys” absoluut géén gay lijflied is. „There’s nothing gay about that.” Veel mensen reageerden op Facebook met ongeloof, teleurstelling en woede – net als op het nieuwe bericht over de gig bij Trump.

‘Y.M.C.A.’, een vast ingrediënt van Trump-bijeenkomsten, is onmiskenbaar een gay lijflied

Het is een opvallende ommezwaai van de groep. Of Willis het wil of niet, ‘Y.M.C.A.’ ís allang en onmiskenbaar een gay lijflied, passend in het rijtje ‘Vogue’, ‘It’s Raining Men’ en ‘I’m Coming Out’. Het album van de Village People waar het nummer op stond heette nota bene Cruisin’, een term uit de homoscene voor het zoeken naar seks. Al bij de release in 1978 werd de disco-klassieker omarmd door de lhbti-gemeenschap, die destijds hard werd getroffen door de aids-epidemie.

Toch schalde het nummer ook uit de speakers bij protesten van militante, gewapende Trump-fans tegen de corona-lockdown in 2020, waar gezwaaid werd met vlaggen met de tekst ‘Arbeit Macht Frei’. Was het jeugdsentiment voor deze demonstranten (de laatste A uit MAGA, immers), of werden ze aangetrokken door het marstempo van het nummer? Hoe dan ook hinderde de lhbti-vriendelijkheid die bij het nummer hoort hen niet. ‘Y.M.C.A.’ werd hierna snel een vast ingrediënt van Trump-bijeenkomsten. In oktober vorig jaar werd het nog aangezet toen Trump op een podium in Pennsylvania schijnbaar geen zin meer had in speeches of vragen en in plaats daarvan een ongemakkelijk dansje inzette.

Michael Jackson

Donald Trump heeft eerder moeite gehad relevante popartiesten te vinden die op zijn bijeenkomsten willen komen spelen. Bij zijn eerste inauguratie in 2017 stonden weke namen op het programma zoals 3 Doors Down, Toby Keith, de toen zestienjarige Jackie Evancho, een mormonenkoor en enkele leden van showdansers The Rockettes (een uiterst interessant verhaal op zich, met hoog oplopende spanningen onderling, weigerende dansers, dreigend management en teruglopende kaartverkoop).

Wat je smaak ook is, die line-up was behoorlijk zwak vergeleken met Joe Bidens inauguratie vier jaar later, waar Foo Fighters, Justin Timberlake en Bruce Springsteen kwamen spelen. Ook Obama’s feest was indrukwekkend, met Beyoncé, Stevie Wonder en Soundgarden. George W. Bush had Ricky Martin, Gloria Estefan en Hillary Duff. En Bill Clinton had Michael Jackson, Fleetwood Mac, Aretha Franklin en Bob Dylan.

Trump probeerde het eerder bij verschillende grote artiesten (Elton John, Kiss, Celine Dion, Ice-T en meer), die allemaal publiekelijk lieten weten dat ze niet wilden komen. De grootste sterren die de Republikeinen bij hun laatste conventie van de bank af kregen, waren de verguisde zanger Kid Rock en de gepensioneerde showworstelaar Hulk Hogan.

Bij zijn tweede inauguratie heeft Trump meer succes. Naast de Village People komt ook countryzangeres Carrie Underwood, een binnen en buiten dat genre hooggewaardeerde artiest, met 28 nummer één-hits, een tas vol platina, acht Grammy’s, meer dan 85 miljoen verkochte albums en ruim 11,5 miljoen maandelijkse luisteraars op Spotify. Over een paar weken begint ze als een van de juryleden in American Idol – de wedstrijd die ze zelf in 2005 won. Ze is een grote vis, waarmee Trump in zijn handen mag knijpen.

Matige tenor

Ook haar komst is in zekere zin een ommekeer. Underwood maakte Trump eens belachelijk door met Brad Paisley haar hit ‘Before He Cheats’ te zingen met de tekst ‘Before He Tweets’ („And it’s fun to watch, yeah, that’s for sure / ’Til little Rocket Man starts a nuclear war/ Maybe next time, he’ll think before he tweets”). Maar ook omdat ze haar politieke voorkeur – als je dat gebbetje met Paisley niet meetelt – altijd voor zich heeft gehouden. „Ik hou me verre van politieke kwesties […]. Dat is een verloren strijd”, zei ze in een interview met NRC in 2018. „Ik vind het vervelend als ik word gedwongen een kant te kiezen”, zei ze later in The Guardian.

Als ze al in een hokje zat, was dat het progressieve: Underwood staat bekend als groot voorstander van het homohuwelijk, schreef liedjes over wapengeweld en maatschappelijke verdeeldheid en heeft veel aanhang in de queer gemeenschap. Het is de vraag hoeveel er van die fanschare overblijft nu zij het reservevolkslied ‘America the Beautiful’ komt zingen op dit volgens haar „historische evenement”. Online wordt het door een deel ervan in elk geval uitgelegd als verraad.

Veel minder verrassend is dat bevriende artiesten Kid Rock, Gavin DeGraw en Billy Ray Cyrus komen, en ook de matige tenor Christopher Macchio, die ‘The Star-Spangled Banner’ mag zingen én optreedt op het privéfeestje voorafgaand aan de inauguratie, op Trumps golfbaan in Virginia. Macchio werd bekend met tv-shows en tv-films en treedt op met The New York Tenors. Een van de hoogtepunten van zijn carrière, vond hij zelf, was het optreden dat hij in 2020 in het Witte Huis gaf. Hij werd later teruggevraagd voor verschillende Trump-bijeenkomsten – ‘Ave Maria’ bij de herdenking voor de brandweerman die omkwam bij de aanslag op Trump – en nu dus voor de inauguratie. „Now that is what you call a voice”, aldus Trump.

Macchio verzorgt niet als enige de muziek op dat feest: er is volgens The New York Times een playlist van vijf uur beloofd, er worden „urenlang” muziekvideo’s getoond op „tientallen” televisieschermen én er zal iemand zijn die Elvis goed na kan doen.

Delen

Mail de redactie