Op 30 oktober stapte Guyana naar het Internationaal Gerechtshof in Den Haag omdat Venezuela via een nationaal referendum steun zocht om het grondstofrijke Essequibo (tweederde van het grondgebied van Guyana) te annexeren. De twee landen ruziën al jaren over wie het grondgebied toekomt. De historische argumenten voor de territoriale claims van Venezuela hebben weinig om het lijf. Maar ook bij de bedoelingen van Guyana met het gebied mogen vraagtekens gezet worden. Zowel de annexatie door Venezuela als de exploitatie door Guyana zijn desastreus en een voortzetting van koloniaal beleid.
Deskundigen vrezen dat er een spreekwoordelijke koolstofbom zal afgaan als het gebied wordt ontgonnen en de bodem geëxploiteerd wordt. Momenteel dragen de bossen van Guyana bij aan het verminderen van CO2 in de atmosfeer. Hoewel het Internationaal Gerechtshof zowel Guyana als Venezuela begin deze maand opdroeg om geen stappen te ondernemen die de situatie in het betwiste gebied zouden wijzigen, escaleert de eeuwenoude onduidelijkheid over deze grens nu snel. Nadat de Venezolaanse president Nicolás Maduro via het referendum steun kreeg voor zijn annexatieplannen gaf hij direct opdracht om concessies voor olie-exploitatie in het gebied uit te geven, en om binnen drie maanden de recentelijk door Guyana uitgegeven concessies ongedaan te maken.
Voor sommige Nederlanders heeft Essequibo wellicht een bekende klank. Vanaf de zeventiende eeuw probeerden kolonisten vanuit Nederland zich langs deze rivier te vestigen en dwongen ze tot slaafgemaakte Afrikanen om op plantages te werken. De slavernij, onderdrukking en internationale handel vonden plaats in de buurt van de mondingen van rivieren. De oorspronkelijke bewoners leefden niet geïsoleerd van de Europese imperia, maar wel op enige afstand. Door Nederlandse en Spaanse kolonisten werd tussen de Orinoco en de Essequibo een denkbeeldige grenslijn getrokken.
Waardevolle grondstoffen
We zouden op oude kaarten kunnen kijken welke president er meer gelijk heeft in het huidige grensconflict: Irfaan Ali van Guyana of Maduro van Venezuela. Dan gaan we echter voorbij aan een continuïteit in de omgang van de twee postkoloniale staten met het gebied. Zowel Venezuela als Guyana zien vooral de mogelijkheden voor het uit de grond halen van olie en andere waardevolle grondstoffen.
Lees ook
Het kleine Guyana vreest annexatie van olierijke regio door buurland Venezuela
Klimaatrechtvaardigheid
Het ontbreekt nog altijd aan een instrument om de belangen van natuur en klimaat mee te wegen in territoriale conflicten. Bij het Internationaal Gerechtshof ligt de nadruk op de vraag tot welke staat het grondgebied hoort, en dus op wie vervolgens de bodemschatten mag exploiteren. Terwijl er juist behoefte is aan besluiten die leiden tot klimaatrechtvaardigheid, waarbij welvaart eerlijk over de samenleving wordt verdeeld en de natuur en het klimaat beperkte schade leiden. Experimenten met het toekennen van rechten aan rivieren, zoals de Orinoco, de Kaituma en de Essequibo en de bossen in het gebied zou het begin van een oplossing zijn. Zo zou het mogelijk worden om zowel de staatsgrenzen vast te stellen, alsook de grenzen aan de exploitatie en ecologische vernietiging.
Leeslijst
