N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Azerbeidzjan is met veel geweld de regio Nagorno-Karabach binnengevallen. Het gaat om een enclave die internationaal beschouwd wordt als Azerbeidzjaans grondgebied maar sinds mensenheugenis wordt bewoond door Armeniërs. Bij de inval kwamen naar schatting meer dan tweehonderd mensen om het leven, waaronder vijf kinderen. Duizenden burgers zijn op de vlucht geslagen.
Een wapenstilstand lijkt vooralsnog stand te houden, maar hiermee is de situatie allesbehalve opgelost. Dit conflict maakt onderdeel uit van een haatcampagne die het bewind in Bakoe voert tegen alles wat Armeens is, om daarmee de eigen bevolking af te leiden van hun beroerde situatie. In het najaar van 2020 veroverde Azerbeidzjan al grote delen van de regio.
De EU en VS deden niet meer dan zorgen uiten naar beide kanten, en al het geweld bleef onbestraft.
Sinds 2020 was het wachten op de volgende escalatie. Al sinds december 2022 blokkeert Azerbeidzjan, ondanks veroordelingen door het Internationaal Gerechtshof, de enige toegangsweg naar Karabach in een poging om de Armeense bevolking te isoleren en te dwingen tot onderwerping. Deze tactiek ging Azerbeidzjan kennelijk niet snel genoeg. Ervan uitgaande dat de aanwezige Russische vredesmacht niet in zou grijpen, ging Azerbeidzjan op 19 september over tot een nieuwe invasie.
Genocide
Hiermee dreigt een dramatische climax die waarschijnlijk het einde betekent van naar schatting meer dan drieduizend jaar Armeense aanwezigheid in deze regio. Luis Moreno Ocampo, voormalig hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof, schreef deze week in The Washington Post dat er een genocide dreigt.
De Armeense bevolking heeft nu de keuze zich te onderwerpen aan een dictatuur waar zij haar leven niet zeker is, of te vluchten. En twijfelachtig is zelfs nog of dat laatste zal lukken. Azerbeidzjaanse soldaten bezetten momenteel de wegen, waardoor ontsnappen naar Armenië niet zomaar kan.
Lees ook: Er komt een schrijnende exodus op gang uit Nagorno-Karabach
Het gebrek aan concrete reacties vanuit het Westen is schrijnend. Integendeel, de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, bezocht in de zomer van 2022 Bakoe om een deal te sluiten om het vanuit de Kaspische zee getransporteerde aardgas naar de EU te verdubbelen. Von der Leyen maakte van de gelegenheid gebruik om Azerbeidzjan – dat op de mensenrechtenranglijsten beroerder scoort dan Rusland en sinds zijn onafhankelijkheid wordt geregeerd door de dictatoriale familie Aliyev – te prijzen als „betrouwbare, belangrijke partner”.
En met de strijd in Nagorno-Karabach is de kous niet af. President Ilham Aliyev heeft zijn bevolking jarenlang door staatsmedia en zelfs in het onderwijscurriculum laten inprenten dat Armeniërs de grote vijand zijn die hun land bezetten. Aliyev fantaseert al openlijk over het veroveren van heel Armenië.
Lees ook: Armeniërs vrezen etnische zuivering in Nagorno-Karabach. ‘Niemand doet iets’
Opportunistisch
De EU heeft tot nu toe alleen haar bezorgdheid uitgesproken en stuurde eerder waarnemers om de gebieden te observeren, zonder daarbij partij te kiezen. Dat is ruim onvoldoende. Het Westen, met de EU voorop, schermt internationaal maar al te graag met democratie en mensenrechten. Normen en waarden die opportunistisch wel of niet worden toegepast, zijn echter niet meer dan gebakken lucht. De grote vraag is of de EU en de VS nu eindelijk durven te reageren, zoals dat ten opzichte van Rusland steevast gebeurt. Of zal het Westen toekijken bij een tweede Armeense genocide, gepleegd door een staat die daarvoor wordt beloond met economische samenwerking?
Als de EU en de VS daadwerkelijk geloven in hun eigen principes over vrijheid en recht, dienen zij per direct de huidige aardgasleveringen van Azerbeidzjan op te schorten, persoonlijke sancties in te stellen tegen Aliyev en andere betrokkenen in diens bewind, en bij de VN te pleiten voor de inzet van niet-Russische vredestroepen. Zo niet, dan zijn alle morele uitspraken over internationaal recht een farce.