Ook wetenschappers maken zich zorgen over het klimaat, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. De helft van hen is zelfs bereid tot activisme. Maar is de rol van de wetenschapper wel verenigbaar met die van de activist? Kan de subjectieve houding van de een niet de objectieve houding van de ander in de weg staan? Thomas Wells, filosoof, en Arthur Oldeman, klimaatwetenschapper, gaan met elkaar in gesprek over de stelling: een wetenschapper kan geen klimaatactivist zijn.
Thomas Wells is TW, Arthur Oldeman is AO.
TW: „De rol van de wetenschapper en de rol van klimaatactivist zijn niet verenigbaar. De eerste houdt zich bezig met het achterhalen van de waarheid. De tweede is gericht op het bereiken van politieke resultaten. In een democratie zijn politici verantwoording verschuldigd aan het electoraat. Maar activisten zijn alleen verantwoording schuldig aan hun eigen interne morele kompas.”
AO: „Activisme kan een middel kan zijn om mensen te betrekken bij wetenschap, net als onderwijs en wetenschapscommunicatie. Als we zien dat politici feiten negeren en politieke beslissingen nemen die niet gebaseerd zijn op wetenschap, is het dan niet de verantwoordelijkheid van wetenschappers om aan de bel te trekken en mogelijk opnieuw uit te vinden hoe we effectief over wetenschap communiceren? Ik zie activisme als een manier om campagne te voeren tegen de machthebbers wier belangen niet overeenkomen met de belangen van de armen en toekomstige generaties.”
Wetenschappers hebben geen speciaal recht op verzet
TW: „Waarheden moeten inderdaad worden gecommuniceerd. De samenleving als geheel heeft er baat bij als de mensen met de meest nauwkeurige kennis van specifieke belangrijke kwesties hun expertise delen. Als dit alles is wat je bedoelt met klimaatactivisme, dan zijn we het daarover eens! Als je echter ook gelooft dat klimaatactivisme het campagne voeren voor specifieke politieke doelen inhoudt, dan is dat iets anders. Er is altijd veel aan de hand in een samenleving: op dit moment bijvoorbeeld de terugkeer van oorlog in Europa, woningnood in de rijke wereld, een biodiversiteitscrisis, enzovoort. We moeten politieke compromissen vinden. De keuzes die een democratische samenleving via haar politieke systeem maakt, kunnen door wetenschappers niet zomaar tot de verkeerde keuzes worden bestempeld
AO: „De implicaties van specifieke politieke keuzes worden juist onderzocht door wetenschappers. Het huidige beleid is op dit moment niet toereikend om de klimaatdoelen te halen. Om de opwarming van de aarde te beperken tot een niveau dat niet te ontwrichtend is, is er een reeks beleidskeuzes die door wetenschappers worden onderzocht en getoetst. Deze doelen zijn niet slechts een persoonlijke voorkeur van activistische wetenschappers, maar doelen waar regeringen zelf mee hebben ingestemd. Aangezien het recht om te protesteren een belangrijk ingrediënt is van een gezonde democratie, zou ik willen stellen dat een activistische wetenschapper zich richt op het op de rails zetten van beleid, in plaats van het democratische besluitvormingsproces buitenspel te zetten.”
TW: „Elke euro die wordt uitgegeven aan beperking van de klimaatverandering is er één die niet beschikbaar is voor andere belangrijke zaken. Expertise kan democratische besluitvorming informeren maar niet vervangen. Klimaatwetenschappers zijn net zo vrij als ieder ander om hun mening te laten horen in de politieke sfeer. Maar wetenschappers hebben geen speciaal recht om zich te verzetten tegen het beleid van democratisch gekozen regeringen of om te proberen hen ‘correct’ beleid af te dwingen. In een democratie telt de mening van wetenschappers uiteindelijk net zoveel als die van ieder ander – en niet meer dan dat.”
Mijn kennis verplicht me tot handelen
AO: „We moeten hier onderscheid maken tussen feiten en meningen. Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, maar niet op zijn eigen feiten. Politieke beslissingen worden soms genomen op basis van meningen die niet in overeenstemming zijn met feiten; verkeerde informatie of regelrechte leugens voor politiek gewin. Juist in die gevallen geloof ik dat het de verantwoordelijkheid van de wetenschapper is om als ‘hoeders van de waarheid’ de alarmbel te luiden. Dit is vooral relevant voor de huidige Nederlandse regering met een partij die de oorzaken en gevolgen van door de mens veroorzaakte klimaatverandering expliciet ontkent.”
TW: „Bewijs dat de meerderheid het niet eens is met je beleidsopvattingen is geen bewijs dat de bevolking verkeerd geïnformeerd is en dat hun opvattingen moeten worden overstemd door experts. Het blijkt dat, hoewel de meeste mensen het er tegenwoordig over eens zijn dat klimaatverandering plaatsvindt en dat het een slechte zaak is, de meesten van ons het stoppen of afremmen van klimaatverandering niet zo’n hoge prioriteit geven als activisten dat doen. Dit is een teleurstellende, maar volledig legitieme keuze.”
AO: „Het zou kunnen dat iedereen zich perfect bewust is van de omvang en urgentie van de klimaatcrisis en ervoor kiest om andere zaken prioriteit te geven (wat ik niet geloof). Het is ook mogelijk dat de huidige besluitvormingsprocessen te veel gericht zijn op kortetermijnwinsten en politieke successen. Als wetenschapper heb ik het voorrecht om over kennis te beschikken, wat mij de plicht geeft om ernaar te handelen. Dit kan worden ingegeven door mijn persoonlijke waarden, maar zolang ik daar eerlijk en transparant over ben, denk ik niet dat het voor een wetenschapper een probleem is om activistisch te zijn.”
TW: „De verantwoordelijkheid van een wetenschapper voor de waarheid kan in conflict komen met zijn toewijding aan zijn zaak. Dergelijke gemotiveerde redeneringen komen heel vaak voor en weerhouden mensen ervan om een goede rechter te zijn in zaken waar ze te emotioneel mee verwikkeld zijn. Bovendien, zelfs als het activistisch zijn geen invloed zou hebben op het oordeel van wetenschappers, zou de perceptie dat wetenschap gewoon een ander domein van politieke betwisting is geworden, toch de rol die wetenschap kan spelen in een democratie sterk ondermijnen.”
AO: „Het zou slecht zijn als mijn onderzoeksmethoden werden beïnvloed door mijn politieke overtuigingen. Maar als er eenmaal een publicatie is, kan de manier waarop je deze wetenschap en de waarheden daarin communiceert verschillen. Heeft dit invloed op hoe mensen tegen wetenschap of wetenschappers aankijken? Mogelijk wel. Maar mensen verwachten ook iets van wetenschappers. Onderzoek toont aan dat activistische wetenschappers niet minder vertrouwen genieten van het publiek. We hebben nogal wat speelruimte wat betreft het vertrouwen dat we genieten. Zolang het zelf maar niet leidt tot duidelijke vooroordelen in onze onderzoeksmethoden.”
Lees ook
Opinie: Activistische academici dragen bij aan de erosie van het vertrouwen in de wetenschap
