Per 1 oktober is de nieuwe Wet seksuele misdrijven drie maanden van kracht. Na jarenlange roep om regels tegen seksuele straatintimidatie zou de openbare ruimte nu veiliger moeten zijn. Fluiten, sissen en beledigende termen als ‘hoer’ of ‘bitch’ zijn strafbaar. Hoera, zou je denken, een overwinning voor vrouwen en minderheden die dit vaak meemaken.
Drie maanden na de invoering van de wet, is het tijd om een eerste balans op te maken. Wat blijkt? De nieuwe zedenwet is een wassen neus. Politieagenten en boa’s voorspelden dit al bij de introductie, en hun zorgen blijken terecht.
‘Het heeft zin’
Neem mijn eigen ervaring. Onlangs werd ik voor de zoveelste keer sinds de invoering van de wet lastiggevallen op straat. Op klaarlichte dag, nog geen tien meter van mijn voordeur, werd ik ingesloten door twee mannen. Eén van hen maakte een slaande beweging naar mijn gezicht, maar dankzij mijn bokstrainingen wist ik op tijd weg te duiken en me te verweren. Tot zijn verrassing was het niet ik, maar hij die een rake klap kreeg. Daarna werd ik bespuugd en uitgescholden. Gelukkig legden de camera’s van een nabijgelegen kroeg het incident vast.
Aangemoedigd door de uitspraken van staatssecretaris Ingrid Coenradie (Justitie en Veiligheid, PVV), die ik eerder over deze nieuwe wet interviewde – „Doe aangifte, het heeft zin!” – besloot ik de politie te bellen. Helaas kwam ik van een koude kermis thuis. De politie meldde me dat ze weinig voor me konden doen: de klap raakte me niet, dus er was geen sprake van een geweldsmisdrijf.
Toen ik verwees naar de nieuwe Wet seksuele misdrijven, werd ook dat snel van tafel geveegd. Ofschoon ik als vrouw door twee mannen was aangevallen legde de agente aan de andere kant van de lijn uit dat het incident geen seksuele component had. Volgens de wet was er dus geen sprake van straatintimidatie.
Slechts twee aanhoudingen
Helaas is dit geen op zichzelf staand geval. Uit het recente rapport De Perspectieven bijeen van de Inspectie Justitie en Veiligheid blijkt dat de politie slachtoffers van seksueel geweld nog te vaak ontmoedigt om aangifte te doen.
De afgelopen maanden is een pilot gedaan in drie steden waarbij boa’s, gekleed in burger, in koppels de straat op gegaan om plegers van straatintimidatie te spotten, te volgen en, indien nodig, aan te houden. Na drie maanden heeft dit in Rotterdam en Utrecht geleid tot in totaal twee aanhoudingen. En dat terwijl uit onderzoek van het CBS blijkt dat twee op de drie vrouwen wel eens is lastiggevallen op straat.
Waarom is dat aantal aanhoudingen dan zo laag? Omdat de vervolging van daders volgens de nieuwe wet alleen mogelijk is wanneer ze op heterdaad worden betrapt door een boa die dicht op het incident staat.
Dat er met deze pilot nauwelijks daders worden ‘gepakt’, is niet verbazingwekkend. Straatintimidatie vindt vaak plaats op momenten waarop het slachtoffer alleen en kwetsbaar is. Daders slaan toe in een flits, vaak in het voorbijgaan, zonder getuigen en vooral zonder toezicht.
Lees ook
‘Volg die daar: kans op een heterdaadje.’ In het Arnhemse nachtleven met de boa’s speuren naar straatintimidatie
Totdat boa’s op iedere hoek van elke straat staan om toezicht te houden, geeft de Wet seksuele misdrijven alleen de illusie van veiligheid. De pilot toont aan dat deze wet niet effectief is in de huidige vorm. We hebben het hier niet over een afschrikkende maatregel, maar over een wet die afhankelijk is van een toevallige handhaving. Het is onrealistisch te verwachten dat een paar boa’s in burger effectief kunnen optreden tegen de honderden incidenten die dagelijks plaatsvinden. In plaats van bescherming krijgen slachtoffers een lege belofte.
Papieren tijger
Mijn conclusie is: de nieuwe wet deugt niet. De mooie woorden en nobele intenties van de wetgever verliezen hun kracht in de praktijk. Als slachtoffer sta je met lege handen. De straat is geen veiligere plek geworden en aangifte doen lijkt vooral een oefening in geduld en teleurstelling.
Straatintimidatie gaat niet alleen om nare woorden, maar om machtsmisbruik: het herhaaldelijk kleineren en intimideren van vrouwen en minderheden in de openbare ruimte. De nieuwe Wet seksuele misdrijven had dat moeten aanpakken. Maar in plaats daarvan is het een papieren tijger die niets verandert aan de dagelijkse realiteit op straat.
Als ambassadeur voor de gemeente Tilburg in de strijd tegen straatintimidatie, moedigde ik slachtoffers voorheen nog aan om melding te maken. Tegenwoordig zeg ik: koop pepperspray en ga op een vechtsport. Dat is een bittere conclusie voor een samenleving die pretendeert haar burgers te beschermen.
