Opinie | Internationale vrouwendag is te elitair: ga terug naar de basis

Op zaterdag 8 maart, Internationale Vrouwendag, stond ik in de zon op de Dam tussen talloze andere vrouwen. Wat ik daar deed leek aanvankelijk volstrekt helder.

De gelijke positie van de vrouw ten opzichte van de man is in ons land is nog verre van een vanzelfsprekendheid. Iedere acht dagen wordt er in Nederland een vrouw vermoord omdat ze vrouw is. Vrouwen verdienen nog altijd minder dan mannen. En onlangs heeft het kabinet via slinkse wegen de aanval op abortus geopend.

Dat gevoel van onrust voelen velen. Dus togen we met duizenden mensen begin van de zaterdagmiddag naar de Dam. Vrouwen én mannen, van alle leeftijden, alle kleuren, en wat leek gevarieerde achtergronden, deden mee aan de Feminist March.

Om onze stem te laten horen voor gelijkheid. De aantallen deden positief stemmen over gelijkheid.

Weinig verbindend

Maar na me met wat vrienden voor de hotdog-kar te hebben opgesteld, kreeg ik het gevoel op de verkeerde demonstratie te zijn beland. Vanaf het podium voor het Paleis op de Dam, omringd door enorme luidsprekers, werden we in het Engels toegeroepen. Over Gaza. Over ontwikkelingen in de VS. Over klimaat. Kick-out Zwarte Piet. Over Soedan. En ja, over femicide en solidariteit.

Na een uur ben ik er tussenuit geglipt. Hier was ik niet voor gekomen, niet op deze dag. Anderen om me heen morden: ik ben weg, ik voel me hier helemaal niet thuis. Wat hier werd verkondigd, voelde weinig verbindend.

Die ochtend was ik eerst op een andere bijeenkomst geweest, georganiseerd door vrouwen van verschillende politieke partijen, genoemd: ‘Meer dan politiek: verbinding door feminisme’. In een overboekte zaal werden tal van vragen met passie besproken: hoe ziet vrouwenhaat in Nederland er nu eigenlijk uit, hebben we een idee? Waar te beginnen, het probleem is zo groot? (met als advies: begin gewoon ergens!) En: weten we elkaar te vinden, hoe verbinden we?

Een krachtige vrouwenbeweging bestaat ook uit praktisch opgeleiden

Toen stond er iemand op en vroeg: wie in deze zaal is hoog opgeleid (wo of hbo)? Vrijwel alle handen in de zaal gingen omhoog. Daar werd de vinger op de zere plek gelegd. Bedreven we elitair feminisme? Feminisme door en voor hen die er hun werk van maken, ervoor betaald krijgen, die voldoende (vrije) tijd en geld hebben om erover na te denken, erover te schrijven. Die geen prangende andere zorgen hebben, zoals overleven.

Verbinden om tot een krachtige vrouwenbeweging te komen, vraagt dat zoveel mogelijk vrouwen worden betrokken. Ook de praktisch opgeleiden. Ook degenen buiten de randstad. Ook degenen die zich niet gemakkelijk voelen met spreken en luisteren in een andere taal. Ook degenen voor wie Gaza niet dichtbij is, die minder kennis hebben van juridische ontwikkelingen in de VS. Ook zij zijn eigenaar van het feminisme.

Tijdens de Feminist March strijdt de een tegen het patriarchaat, de ander loopt mee om verworven abortusrecht te beschermen

Stonden we niet in de eerste plaats op de Dam met en voor de vrouwen dichtbij? Onze moeder, onze dochter, onze vriendinnen, onze collega’s, onze buren, onze stadgenoten? Zodat we samen het verschil kunnen maken?

Zeker de Afghaanse vrouw, om er maar één ander land eruit te halen, zij verdient onze steun. En thema’s zijn onderling verbonden: het marginaliseren van één groep leidt vaak tot het marginaliseren van andere groepen. En als het slecht gaat met vrouwenrechten in de VS heeft dat vaak direct gevolgen voor vrouwen hier. We zijn allemaal met elkaar verbonden. Maar de effectiviteit van de demonstratie leek met elke speech weg te sijpelen.

Macht

Als we de vrouwen vlakbij al niet kunnen vinden, omdat ze niet dezelfde achtergrond of opleiding hebben, hoe kunnen we dan ooit opkomen voor vrouwen over de grens en andere groepen? Solidariteit is een dragend thema in het feminisme. Maar die solidariteit moet eerst duidelijk gedefinieerd worden: steun de vrouwen om je heen. Begin klein, in je eigen omgeving. Hoe ziet onrechtvaardigheid, agressie, en machtsverschil er daar uit? Bouw de vrouwenbeweging op vanaf de grond. Daarin zit de kracht, daarin zit de macht.

Je uitspreken, en dat deden we toch door naar de Dam te komen, is enorm moeilijk. We moeten ons voor elkaar uitspreken. Maar dan wel graag ook in het Nederlands. Over onderwerpen waarmee we dagelijks worden geconfronteerd en die ons in onze directe omgeving ondermijnen. Want anders mist de wens om te verbinden zijn doel, een verwijt dat het feminisme al decennia, terecht of onterecht, parten speelt.

Daarbij speelt ook mee dat veel vrouwen zich in een meer herkenbare omgeving prettiger voelen. Ze durven zich eerder uit te spreken in een vertrouwde omgeving die ze als de hare erkennen. Als we ons veilig voelen om het persoonlijke publiek te maken.

Met de enorme aantallen mensen die de feministische mars dit jaar liepen, hebben we ons duidelijk laten horen. Laten we dat vertalen in actie waarvan álle vrouwen zich eigenaar voelen en vooral waarin zij zelf direct het verschil kunnen maken, te beginnen vandaag. Misschien moet Internationale Vrouwendag volgend jaar (Inter-)Nationale Vrouwendag heten.

Correctie (10 maart, 19:30 uur): In een eerdere versie stond een verkeerde formulering over het demonstratierecht. Die is verwijderd.

Delen

Mail de redactie

Zorgen, ja; we maakten ons zorgen. Maar zorgen zijn zo algemeen. Konden we die zorgen niet wat concreter krijgen? Moesten het ‘72 uur zonder stroom door een cyberaanval’-zorgen zijn? Of regelrechte ‘straks staan ze voor de deur’-zorgen? Of konden we het toch laten bij ‘heel vervelend voor de Oost-Europese buren’-zorgen?

Op tv worden op gezette tijden door vier talkshows tegelijk pogingen gedaan om een antwoord op die vragen te krijgen. Vrijdagavond voelde Sven Kockelmann daar bijvoorbeeld weer een dringende behoefte toe, „aan het eind van een week waar, als je even het nieuws niet in de gaten hield, de wereld weer een kwartslag was gedraaid, tot-ie volledig op z’n kop stond” (twee kwartslagen dus). De redactie van Café Kockelmann (WNL) had niemand minder dan premier Dick Schoof bereid gevonden om die zorgen bij te sturen. Dat leverde een merkwaardig item op waarin Kockelmann zich mentaal al leek te hebben voorbereid om dekking te zoeken onder zijn tafel, terwijl Schoof bleef oproepen om „een beetje cool and collected te blijven, om het dan maar in het Engels te zeggen”.

Het blijkt nog best moeilijk: je burgers alert genoeg maken om een noodpakket aan te schaffen, maar ze niet zo veel angst aanjagen dat ze uit voorzorg alvast een cursus Russisch downloaden op Duolingo. In dat licht heb ik er de laatste weken zelf een nieuwe zorg bij ontwikkeld. Ik maak me zorgen om bezorgde talkshowpresentatoren die om de dag aan een andere expert vragen hoeveel zorgen we ons moeten maken over dreigingen van buiten, en daarna in diezelfde uitzending dingen zeggen als: „Geert Wilders is milder geworden” (wederom een Kockelmann-quote van afgelopen vrijdag).

Ook Tijs van den Brink, die toch al een permanent bezorgde uitdrukking op zijn gezicht heeft staan, deed zijn uiterste best om een verlossend antwoord uit zijn gasten te krijgen. Opdat er verschillende gradaties van ernst konden worden doorgenomen waren bij Dit is Tijs (EO) drie gasten uitgenodigd die de Russische dreiging ieder net even anders inschatten: generaals buiten dienst Mart de Kruif en Arie Vermeij en Oost-Europa-specialist van Instituut Clingendael Julia Soldatiuk. Zij kregen vragen voorgelegd als: „Is Poetin onderweg naar ons?”, „Hoe ver wil hij gaan, denkt u?” en „Maar moeten wij híér bang zijn voor Poetin?”

Iets optimistischer

Geen van drieën zagen ze gauw voor zich dat het Russische leger door de Nederlandse straten zou marcheren. De Kruif vreesde in eerste instantie voor de toekomst van de Baltische staten en Soldatiuk benadrukte dat sabotage-acties en desinformatiecampagnes ook hier een ontwrichtende werking kunnen hebben. Vermeij was iets optimistischer – als het op Poetin aankwam, dan. Banger moesten we volgens hem zijn voor Xi Jinping. Zeg dat nou niet, dacht je als kijker; wees nou voorzichtig met Tijs. Die arme Van den Brink bleef aanvankelijk kalm onder deze nieuwe aanleiding tot paniek, maar toen Vermeij voor de derde keer over China begon leek er toch iets te knappen bij de presentator. „Hoezo dan”, vroeg hij. En toen, onvermijdelijk: „Zijn díé erop uit om ons te bezetten?”

Nee, dat bedoelde Vermeij niet. Maar krijg dat onze bezorgde talkshowhosts maar eens aan het verstand. Voor hen zoek ik wel steeds vaker dekking. Liefst doe ik dat in het clubhuis van Carrie op Vrijdag (MAX). Daar gaat het over hulphonden, carnaval, cultureel erfgoed – over van alles door elkaar, maar zelden over de vraag wie Nederland zal komen bezetten. Deze vrijdag bracht Erik van Muiswinkel in het clubhuis een ode aan het pontje bij de Eem en waren er leden op bezoek van de Nederlandse Flippervereniging, de grootste flippervereniging ter wereld. Eén potje spelen was volgens hen genoeg om die wereld weer even aan te kunnen. „Na deze uitzending ga ik volle bak flipperen”, zei Carrie ten Napel. Over haar maak ik me geen zorgen.

Delen

Mail de redactie

Op de Amsterdamse Zuidas is aan advocaten geen gebrek. De vele prestigieuze kantoren die daar zitten, trekken ieder jaar honderden nieuwe advocaten aan. De werkdagen zijn lang, maar de beloning in de vorm van salaris en opleidingen is er dan ook naar. Zo niet in de sociale advocatuur. Daar worden wel hele lange werkdagen gemaakt, maar dan zonder een mooi kantoor en veelal tegen een nauwelijks toereikend inkomen.

Het is dan ook niet verbazingwekkend dat er in Nederland steeds minder sociaal advocaten zijn. Volgens de Nederlandse Orde van Advocaten bedroeg de afname 9 procent in de afgelopen vijf jaar. En dat terwijl het totale aantal advocaten in die periode juist toenam. Maandag kwam opnieuw een rapport uit dat waarschuwde voor deze ontwikkeling en pleitte voor extra geld om het beroep aantrekkelijker te maken.

Zonder sociaal advocaten is de rechtsstaat in het geding. Deze groep advocaten verleent gesubsidieerde rechtsbijstand aan mensen met een laag inkomen. Wanneer die mogelijkheid wegvalt, is het risico levensgroot dat juist mensen met een zwakkere uitgangspositie vermalen worden in het systeem. De Toeslagenaffaire, waarbij duizenden mensen veelal buiten hun schuld geld moesten terugbetalen aan de overheid, is hiervan een schrijnend voorbeeld. En trouwens ook het bewijs dat goedkoop vaak duurkoop blijkt te zijn. De opbrengst van eerdere bezuinigingen van de kabinetten-Rutte op de rechtshulp vallen weg tegen de almaar stijgende kosten van de nog jaren durende hersteloperatie voor de Toeslagen-slachtoffers.

Op dit moment werkt 23 procent van de advocatuur als sociaal advocaat. Dat klinkt nog niet dramatisch. Maar juist in deze beroepsgroep, waar nu al te weinig mensen werken om de 350.000 jaarlijkse aanvragen te verwerken, slaat de vergrijzing hard toe. Nergens haken zó veel jonge mensen af als in de sociale advocatuur, schreef NRC afgelopen week. In 2024 stopten er 307, van wie meer dan de helft jonger dan 35 jaar. Volgens de Grondwet heeft iedereen recht op rechtsbijstand, maar in sommige regio’s is zelfs geen sociaal advocaat meer te vinden binnen een straal van honderd kilometer.

De vergrijzing is een direct gevolg van de wijze van financiering, waarbij iedere zaak een aantal punten en een maximum aan declarabele uren krijgt. Bij ingewikkelder zaken – en dat is snel het geval – moet de advocaat veel onbetaalde uren maken. Om toch op een fatsoenlijk inkomen uit te komen, moeten sociaal advocaten heel veel zaken aannemen. Ook besparen ze op de kosten door bijvoorbeeld geen kantoor aan te houden, maar vanaf thuis te werken. Deze eenpitters hebben geen tijd of ruimte om advocaatstagiairs aan te nemen – het driejarige traject waar iedere advocaat doorheen moet. En zo droogt de instroom steeds verder op.

Ook de jonge jurist die niet kiest voor de Zuidas, maar zich voor de zwakkeren in de samenleving wil inzetten, komt dus niet aan de bak. In het nieuwste rapport van de commissie-Van der Meer wordt (opnieuw) gepleit voor meer geld vanuit het kabinet voor de sector, vooral om te voorkomen dat nog meer sociaal advocaten als zzp’er zonder kantoor doorgaan. Maar dan moeten ook de kantoren op de Zuidas verantwoordelijkheid nemen voor deze voor de samenleving onmisbare collega’s. Bijvoorbeeld door ze gratis huur en kantoorondersteuning te bieden. De rechtsstaat verdient het.

Delen

Mail de redactie