Opinie | Hoe kom je over de heuvel van hysterie heen bij stadsvergroening

Afgelopen maandag was ik bij een bijeenkomst van zusteruitgevers Ambo Anthos, waar mijn werk verschijnt, en Atlas Contact, dat grote namen als Adriaan van Dis en Lucas Rijneveld in het fonds heeft. Beide huizen vallen onder uitgeversconcern VBK, dat op zijn beurt in 2024 door aandeelhouders is verpatst aan het Amerikaanse Simon & Schuster. Die gigant is weer een kruimel op het bord van ‘durfinvesteerder’ KKR, dat 284 bedrijven in het portfolio heeft, met een totale waarde van 700 miljard dollar, grofweg het bruto binnenlands product van België.

Het rommelt sinds Follow The Money heeft uitgevogeld dat KKR niet alleen geld heeft zitten in boter, fietsen, vakantieparken, parkeergarages, boeken en muziekfestivals, maar ook in bedrijven die betrokken zijn bij de Israëlische oorlogsmachinerie en de verkoop van onroerend goed in illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Artiesten cancelden optredens op KKR-festivals als Milkshake en de Zwarte Cross. En auteurs van VBK trokken aan de bel, met de verhitte, bij vlagen emotionele bijeenkomst van maandag als gevolg. Zo’n zestig schrijvers gingen in gesprek met VBK-directeur Geneviève Waldmann. Hoe was de overname tot stand gekomen? Was VBK zich indertijd bewust van de aard van KKR-investeringen? Waarom zijn auteurs niet goed geïnformeerd? Wat is de morele positie van VBK? En draagt ons werk nu indirect bij aan de wapenindustrie, genocidaal geweld en illegale nederzettingen?

Waldmann benadrukte dat alle winsten van de uitgeverijen in het eigen bedrijf worden geïnvesteerd – er zijn geen geldstromen van VBK naar KKR. Althans, tot KKR conform het businessmodel de tent met winst verkoopt. Waldmann las een waterig corporate statement voor over mensenrechtenschendingen, dat auteurs eerder strijdbaarder maakte.

Ga ik dus weg? Enkele auteurs hebben hiertoe besloten, maar ik ben me ervan bewust dat het niet voor iedereen even eenvoudig is. Een enkel festival afzeggen – hoewel een ramp voor een beginnend artiest voor wie het een hoogtepunt had moeten zijn – is iets anders dan het verbreken van een jarenlange relatie met uitgever, redacteur en andere integere medewerkers. Je moet een nieuw huis vinden en de rechten van je werk vrijkopen.

Ikzelf kan zo ergens heen – ik heb de eerste mails van lijkenpikkers die ‘eens zouden willen praten’ al binnen – maar velen moeten een droom opgeven. Sommige auteurs hebben bovendien een voorschot opgesoupeerd dat ze niet kunnen terugbetalen. Voor medewerkers die gruwelen van het idee dat hun bevlogen, relatief slecht betaalde werk ten gunste is van geteisem, liggen de banen evenmin voor het oprapen. Principes kosten altijd iets, maar voor de een is die prijs hoger dan voor de ander.

Daarom ben ik voor collectieve actie van binnenuit. Individuen raken KKR financieel niet, en ik heb er weinig fiducie in dat KKR bevattelijk is voor reputatieschade. Als je niet overvallen wilt worden door de vuile handen van deze (of een volgende) eigenaar, moet je vrij zijn. Op de vraag of VBK zich weer van Simon & Schuster zou kunnen losmaken, was Waldmann stellig: uitgesloten. Op mijn suggestie dat Ambo Anthos en Atlas Contact zich los zouden kunnen maken van VBK bleef het stil. Dus misschien is dat wél mogelijk?

Uiteindelijk is dit vraagstuk groter. Ontkom als gemiddelde burger maar eens aan bloedgeld. KKR is ook Becel, Q-Park en Landal. En wat te denken van andere private-equity-reuzen, banken en pensioenfond-sen? Besmet geld zit zo diep in de haarvaten van de samenleving, dat elk fatsoenlijk mens wordt gedwongen tot hypocrisie en medeplichtigheid. En dat zal de komende jaren alleen maar erger worden, gezien de aanstaande miljardeninjectie in defensiebudgetten en de winst die dat belooft. Onder de streep is er geen onderscheid tussen boter en bommen.

Durfkapitaal is uit de aard der zaak vampiristisch – het is met geleend geld je iets toe-eigenen om er elke druppel uit te persen en dan verder te trekken. Het fundamentele probleem is het systeem dat dit faciliteert. Het ontmantelen ervan kan alleen via politieke weg of door revolutie. Oftewel: als regulering niet lukt, zal het op de guillotine uitdraaien, een vooruitzicht dat misschien meer indruk zal maken op KKR dan het gezoem van artiesten en schrijvers.

Auke Hulst is schrijver.

Delen

Mail de redactie

Omdat onze tv-recensenten op vakantie zijn, mocht ik een dagje invallen. Als man van het harde nieuws niet echt mijn stiel, maar soit: wie zegt er nou nee tegen een dagje tv kijken? Ik verheugde me op de geprezen documentaireserie Israël en de Palestijnen: de weg naar 7 oktober, gemaakt door de Amerikaanse filmmaker Norma Percy voor de BBC, waarvan woensdag het tweede deel werd uitgezonden. Maar tijdens het kijken groeide mijn ergernis over het eenzijdige beeld dat de serie schetst van het ruim honderd jaar oude conflict.

Om te beginnen ontbrak cruciale historische context. Zo repte de serie met geen woord over de Balfour-verklaring van 1917, waarmee de Britse regering haar steun uitsprak voor de oprichting van een „nationaal thuis voor het Joodse volk” in Palestina, wat leidde tot massale Joodse migratie en fel verzet van lokale christenen en moslims. Ook niet over de Nakba in 1948, toen 750.000 Palestijnen op de vlucht sloegen of werden verdreven door Joodse milities om ruimte te maken voor de staat Israël. Velen kwamen terecht in kampen in Gaza.

In plaats daarvan trapte de serie af met een Palestijnse zelfmoordaanslag en de ontmanteling van Joodse nederzettingen in Gaza in 2003. In interviews blikken veel toenmalige hoofdrolspelers – politici, diplomaten en hun adviseurs – terug op hoe het vredesproces vastliep op Palestijnse verdeeldheid en Israëlische onwil. En hoe de Palestijnse frustratie over een gebrek aan perspectief op een eigen staat de weg baande voor de slachting die Hamas aanrichtte in Israël op 7 oktober 2023.

Het is knap dat de makers zo veel hoofdrolspelers voor de camera hebben gekregen, zelfs de Hamas-leiders Khaled Meshaal en Ismail Haniyeh (die vlak na het interview door Israël werd gedood). Dat wordt gezien als Percy’s kracht als filmmaker. Maar nu werkt het niet zo goed, omdat het diplomatieke steekspel het zicht ontneemt op het grotere plaatje van bezetting, apartheid en etnische zuivering. Bovendien leunt de serie sterk op Israëlische en Amerikaanse sprekers, die weinig zelfreflectie tonen. De bezetting blijft buiten beeld.

Oorlogslogica

Ik zag overeenkomsten met de Nederlandse berichtgeving over de aanval op Iran. Ook daarin is Israël nooit de agressor – wat het ook doet. De NOS-journaals toonden de afgelopen week vooral beelden van Iraanse vergeldingsaanvallen, en reportages waarin Israëlische slachtoffers aan het woord kwamen. Experts hadden begrip voor de Israëlische oorlogslogica (Iran is zwak, dit is zijn kans!), schilderden het (vooralsnog) vreedzame Iraanse atoomprogramma af als een existentiële bedreiging voor Israël en spraken vol bewondering over de vernuftige en technologisch geavanceerde aanval van Israël.

Thomas Erdbrink, voormalig correspondent van onder meer NRC en The New York Times in Iran, had zich geërgerd aan de eenzijdige berichtgeving. Bij de talkshow Renze op Zondag (RTL) pleitte hij voor „iets meer balans in de berichtgeving, iets meer eerlijkheid”. Hij woont nog altijd de helft van de tijd in Iran, samen met zijn vrouw en hun katten en honden. Hun wijk in Teheran is de afgelopen week ook getroffen door een Israëlische bom. Zijn vrouw is gelukkig ongedeerd. Maar ouders van vrienden liggen in het ziekenhuis, en huizen van vrienden zijn verwoest. Maar dat zag hij in de journaals niet terug.

„Dit is begonnen door Israël”, zei Erdbrink. „Israël heeft een soeverein land aangevallen op basis van een verdenking. Maar er was geen imminent probleem. Er is gewoon een beslissing genomen om een ander land aan te vallen. Dat is al eens eerder gebeurd: door Rusland in Oekraïne. Daar zijn we toen ontzettend boos over geworden. En nu wordt er toch gedaan alsof het een gelijkzijdig conflict is. Maar we moeten niet vergeten wie er is begonnen.”

Het gebrek aan berichtgeving vanuit Iran heeft ook een praktische reden, legde Midden-Oostencorrespondent Daisy Mohr uit in het journaal. Ze zou graag naar Iran gaan om eigen verhalen te maken. Maar het is ontzettend moeilijk om als journalist het land binnen te komen. Bovendien is het lastig om Iraniërs via andere wegen te bereiken want het telefoonverkeer en het internet liggen vaak plat. Het was daarom goed dat de NOS met enkele Iraanse Nederlanders had gesproken. Om het land nog enigszins een gezicht te geven.

Delen

Mail de redactie

Drie bloempotten, een tafeltje en een mat. „Kijk, hier stonden ze. Over de breedte van” – Harm Ottenhoff (59) wijst vanuit zijn voortuintje naar de stoep en telt – „twee, vier, zes tegels. En je kon er nog steeds langs, maar niet meer met zo’n rotgang.”

Hij had ze er zelf neergezet. In oktober, toen-ie het stoepfietsen voor z’n deur zat was en de gemeente, hij woont in Hoofddorp, geen sjoege gaf. „Ik zei: Jongens, doe iets, want het gaat een keer mis. Ik heb twee bullen (terriërs, red.) en een shih tzu, een oudje. Die is blind en doof en als die naar buiten loopt…”

Blik naar links: „En die mevrouw hiernaast is ruim negentig. En daarnaast woont een autistische jongen. En daarnaast eentje met een scootmobiel. En die op het hoekje zit de hele dag achter het raam.”

Kwetsbare mensen, die er ook last van hebben, meent Ottenhoff, maar er niks van durven zeggen. „Hier, gisteravond” – hij pakt z’n telefoon erbij en toont de tweewielers die vanaf de openbare weg voorlangs over de stoep richting winkelcentrum snellen. 17.02 uur: „Twee fietsers.” 18.28 uur: „Motorfiets.” 19.16 uur: „Tatadaah…” Ottenhoff zat gisteren op de camping in Leimuiden en kreeg de beelden binnen via de bewegingscensor van zijn deurbelcamera. „Hier, fatbikies. En hier, de achterbuurvrouw.”

Die laatste knalde onlangs op een stel lege dozen toen hij daarmee naar z’n bus liep. ‘Je duwt me van m’n fiets’, riep ze. Maar nee, hij gaat niet aan de kant. „Geen centimeter.” Al 28 jaar fietst ze deze route, wierp ze tegen, en met de vorige bewoner was het nooit een punt. „Nou, met mij wel.” Ottenhof, die er nu vijf jaar woont, is resoluut. „That’s life.”

Tijdens het gedonder had de buurvrouw, die van de scootmobiel, de gordijnen gesloten en de tv hard aangezet. „‘Ik wil dit allemaal niet horen’, zei ze later. ‘Ik woon hier al zo lang.’ Maar ik zeg: ‘Hannie, als zij jou voor je kloten rijdt, heb je echt een probleem’.”

Ottenhoff trekt z’n muil wel open. Hij is de kleinste niet. En in Amsterdam waar hij vandaan komt en een motorgarage runt, overgenomen van z’n vader, zijn ze dat gewend. „Waarom zou je je mond houden? Je hebt er toch één gekregen?” Stoepfietsen vond hij bovendien altijd al „bloedirritant”. Levensgevaarlijk ook. „Fietsers denken dat ze de hele wereld hebben.”

Vandaar die bloempotten.

Maar de gemeente was het er niet mee eens. „Voorwerpen op een openbare plaats verwijderen”, stond in een brief die hij in januari ontving. Op straffe van een dwangsom van 1.500 euro. Maar Ottenhoff weigerde: „ Zet liever zo’n paal in de grond met een blauw bord erop: voetpad.”

Zes dagen lang fotografeerden toezichthouders de drie bloempotten, het tafeltje en de mat en in maart kreeg hij de volle dwangsom opgelegd. De kwestie haalde het lokale nieuws, belandde ook even in de gemeenteraad, iemand begon een online crowdfunding – nu 2.627 euro opgehaald, „geef ik aan een kinderkankerfonds” – en hij wacht nog op de uitspraak van een commissie die zich vorige week over de rechtsgeldigheid van de dwangsom boog.

De bloempotten en het tafeltje heeft Ottenhoff terug in z’n voortuin gezet, „omdat ik nu vooral op de camping zit”. Wijzend: „Maar de mat ligt er nog”.

Freek Schravesande doet elke donderdag ergens vanuit Nederland verslag.

Delen

Mail de redactie