„Toen Haman zag dat Mordechai zich niet neigde, noch voor hem nederboog, zoo werd Haman vervuld met grimmigheid.” Ester 3:5
Het fascisme stelt de emotie boven het verstand. Woorden dienen alleen als werktuigen om het wereldbeeld van de Leider te verwezenlijken. In onze post-waarheidswereld neemt dit de zeer speciale vorm aan van de betekenisomkering: fascisten noemen andere mensen ‘fascisten’ en antisemieten noemen andere mensen ‘antisemieten’. Dat is op dit moment gaande, in de Verenigde Staten, voor onze ogen, in onze hoogste regeringskringen.
Misschien helpt een voorbeeld uit het buitenland ons in te zien wat er gebeurt. Het idee dat de vijanden van Rusland allemaal ‘fascisten’ zijn, is steeds meer geworteld naarmate de Russische staat fascistisch is geworden. Poetin rechtvaardigt zijn daden al vijftien jaar met een verwijzing naar de voornaamste Russische fascistische denker Ivan Iljin. De Russische autoriteiten rechtvaardigden hun grootscheepse inval in Oekraïne met het belachelijke ‘strijd tegen het antisemitisme’. Hun onzinnige stelling was dat het op ‘denazificatie’ neerkwam als ze de democratisch gekozen president van Oekraïne, die van Joodse afkomst is, zouden afzetten en hun eigen regering zouden installeren. Dat is fascisme in naam van ‘de strijd tegen het fascisme’. En het is antisemitisme in naam van ‘de strijd tegen het antisemitisme’.
Russische ambtsdragers gaan op verschillende manieren met deze tegenstrijdigheid om. Volgens president Vladimir Poetin is de Oekraïense president niet echt Joods – Poetin beslist dus zelf wie Joods is en wat dit inhoudt. Dit is een kernpunt van het moderne antisemitisme, vermaard geworden door Karl Lueger, de burgemeester van Wenen toen de jonge Adolf Hitler daar in 1908 aankwam, en die de ideologische toon van de stad zette. Hitlers Holocaust kostte zo’n twee miljoen Joden het leven in wat nu Oekraïne is, onder wie ook familieleden van Zelensky.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken beweerde dat Hitler Joods was. Dat moest de suggestie wekken dat de Oekraïense president omdat hij van Joodse afkomst is, net als Hitler is.
Gehavende wereld
De herhaling van antisemitische wendingen onder het mom van bestrijding van het antisemitisme dient om de term ‘antisemitisme’ van elke betekenis te ontdoen en de lessen van de Holocaust uit te wissen. En een antisemitischer daad is bijna niet mogelijk.
Het antisemitisme is een vreselijk probleem in onze gehavende wereld, en het wordt met het jaar, met het moment erger. Er zijn antisemieten onder de Amerikanen, onder de Amerikaanse jongeren en onder de studenten. Maar dat is geen reden om het hoger onderwijs aan te vallen of de wettelijke en morele basis van de Amerikaanse republiek te ondermijnen.
Antisemieten beweren dat ze zelf wel uitmaken welke geschiedenis hen aanspreekt, dat zij wel kunnen bepalen wie een echte Jood is, dat de Joden zich het leed zelf hebben aangedaan. Intussen passen antisemieten het woord ‘antisemitisch’ toe op andere mensen die gewoon dingen doen die de echte antisemieten niet aanstaan. De onzinnigheid is planmatig: de bewering dat Joodse democraten de echte antisemieten of de echte nazi’s of de echte Hitlers zijn, is bedoeld om verwarring te zaaien bij weldenkende mensen die aannemen dat er ergens een logica moet zijn, en om als leidraad te dienen voor kwaadwilligen die het antisemitisme juist willen bevorderen.
Ik herinner me nog een bepaald gevoel van verwarring uit februari 2022 en bij de eerste Russische oorlogspropaganda. Ik ben bang dat diezelfde verwarde sfeer nu in de Verenigde Staten heerst. De oorlog van de Amerikaanse regering tegen het hoger onderwijs en de vrijheid van meningsuiting verloopt volgens dezelfde antisemitische spelregels als de Russische oorlog tegen Oekraïne.
Ontmanteling universiteiten
Het beleid van Musk-Trump is om de Amerikaanse universiteiten te ontmantelen, intimideren en vervolgen omdat ze antisemitisme zouden toestaan. Het woord ‘antisemitisme’ wordt gebruikt ter rechtvaardiging van daden die, los van allerlei ander kwalijks, de Joden zullen schaden, en we moeten erbij stilstaan of ze daarvoor wel bedoeld zijn.
De federale overheid werkt nu aan de uitzetting van Mahmoud Khalil, afgestudeerd aan Columbia University, omdat hij als student protesten tegen de Israëlische aanval op Gaza heeft geleid. Er is geen aanklacht dat Khalil een misdrijf heeft begaan. Hij wordt er in feite uitgepikt in een testcase voor het Amerikaanse autoritarisme als geheel, vanwege het uiten van zijn opvattingen. De grondwet beschermt net zo goed zijn recht op vrijheid van meningsuiting als dit recht van Amerikaanse burgers erdoor wordt beschermd. Geldt het met andere woorden niet voor hem, dan geldt het voor niemand.
Volgens Trump is Khalil de „eerste van velen die nog zullen komen”. Zonder bewijs brengt Trump Khalil in algemene zin in verband met „pro-terroristische, antisemitische, anti-Amerikaanse activiteiten”. Dat is laster die bestemd is om emoties op te wekken, zonder dat Trump of ook maar iemand van de regering een spoor van bewijs voor zulke laster heeft geleverd. De stigmatisering van een bepaalde persoon en de zaak waar hij voor staat is een sjabloon om ditzelfde met andere mensen en andere zaken te doen. De stigmatisering van bepaalde protesten aan bepaalde universiteiten wordt gebruikt om het hoger onderwijs en de vrijheid van meningsuiting te delegitimeren.
‘Anti-Amerikaanse activiteit’ is een zeer brede categorie van gedragingen, en als deze zomaar door de president worden gedefinieerd, natuurlijk volkomen willekeurig. Opgeklopte angst voor de islam en de Palestijnen en hun bondgenoten dient om een aanval op de rechtsstaat in de VS te rechtvaardigen.
Tegelijkertijd wordt het woord ‘antisemitisme’ ook op een bekende en zorgwekkende manier ingezet. De gedachte is dat antisemitisme zo’n probleem is dat we overduidelijk autoritaire maatregelen moeten accepteren om het te bestrijden. Maar gaat autoritarisme de Joden helpen? En is dit specifieke uitzettingsbeleid ook maar in enig opzicht bestemd om de Joodse Amerikanen te steunen? Dat is vermoedelijk niet de beweegreden van degenen die dit beleid hebben gemaakt.
Wie in naam van de Joden een moslim uitzet die geen misdrijf heeft begaan, bewijst de Joden niet bepaald een dienst. Het lijkt meer op een provocatie door de federale overheid, bestemd om onrust tussen bevolkingsgroepen te zaaien. En wie in één geval uitzonderingen op de grondwettelijke bescherming van de vrije meningsuiting en vrije vergadering maakt, ondermijnt de rechtsstaat als geheel.
Symbolisch doelwit
Het specifieke doelwit van de campagne is ook veelzeggend. Khalil studeerde aan Columbia University, inmiddels het paradepaardje van een grotere federale aanval op het hoger onderwijs. Er komt een onderzoek naar zestig Amerikaanse universiteiten die zogenaamd antisemitische discriminatie van hun studenten toestaan. Evenals de arrestatie van Khalil wordt dit onderzoek voorgesteld als iets tegen het antisemitisme en als steun aan de Joden.
(Ik moet hier wel zeggen dat ik meer dan twintig jaar heb gewerkt aan een van die mikpunten, Yale University, waar ik de geschiedenis van de Holocaust doceerde, in de adviesgroep van het Yale Program for the Study of Antisemitism zat en als faculteitsadviseur optrad bij het Fortunoff Archive of Video Holocaust Testimonies, een van de eerste initiatieven om getuigenissen van overlevenden te verzamelen. Ik zeg dit voor de transparantie over mijn eigen banden en betrokkenheden, niet om namens collega’s bij een van deze instellingen of namens deze instellingen zelf te spreken.)
Maar waarom Columbia als eerste? Het is in New York. Meer dan 20 procent van de studenten is Joods. Ongeacht de ervaringen of opstelling van deze studenten zullen hun opleiding en levenskansen er vermoedelijk niet op vooruitgaan als hun universiteit opeens 400 miljoen dollar verliest. Studenten van Columbia kunnen voor zichzelf spreken. Ik denk dat Columbia niet zozeer als symbolisch eerste doelwit is gekozen vanwege de aanwezigheid van antisemitisme als wel vanwege de aanwezigheid van Joden.
En volgens mij is dat ook iets wat de echte Amerikaanse antisemieten meteen begrepen zullen hebben. Voor antisemieten staat de stad New York gelijk aan Joods. Als de antisemieten in Amerika zien dat Columbia en New York worden gestraft, zien ze dat de Joden worden gestraft – en daar zullen ze blij mee zijn. Hetzelfde geldt voor de universiteiten als geheel. Universiteiten worden door antisemieten vaak als Joods beschouwd. De poging om universiteiten in het gareel te brengen, zal door antisemieten met instemming worden begroet.
Club van Trump
Naar Amerikaans journalistiek gebruik wordt de publieke framing van de anti-universiteitscampagne door Musk en Trump als verzet tegen het antisemitisme geaccepteerd. Maar de grondelementen van de context bieden hier voldoende reden tot twijfel. De geschiedenis leert ons duidelijke lessen over de afbraak van de rechtsstaat en campagnes tegen steden en universiteiten. Deze houden heel vaak verband met antisemitisme. Het is voor mij in elk geval heel moeilijk om historische voorbeelden te bedenken van campagnes tegen universiteiten en de vrijheid van meningsuiting die bedoeld waren om ten goede van de Joden te komen. De enige reden dat journalisten en wij allemaal moeten geloven dat Trump zich hier voor de Joden inspant, is omdat hij ons dat verzekert.
Maar hoe waarschijnlijk is het dat deze regering echt uit oprechte zorg voor het welzijn van de Joden zou handelen?
De club van Trump heeft onlangs in het Oval Office een daad van uiterst openbare Jodenhaat verricht. Elon Musk brengt de Hitlergroet en beweert dat mensen die hem niet aanstaan „marionetten van Soros” zijn – met andere woorden: Musk onderschrijft de theorie van een Joods wereldcomplot. Musk heeft het antisemitisme bevorderd door het Twitterbeleid dat hij heeft gekozen. Hij trivialiseert de Holocaust door grappen over Himmler en Goebbels te maken of door ambtenaren de schuld van de Holocaust te geven.
Vicepresident JD Vance kwam in februari naar Europa om extreem-rechts in Duitsland te steunen. De minister van Defensie is een calvinistische fundamentalist die banden heeft met een heel bekende aanhanger van antisemitische ideeën. Onder de nieuwe leiding van de FBI zal extreem-rechts in Amerika, het centrum van het Amerikaanse gewelddadige terrorisme, veel minder aandacht krijgen. Tijdens Trumps vorige termijn, toen hij de deelnemers aan een neonazibijeenkomst („de Joden zullen niet onze plaats innemen”, Charlottesville) als „heel goeie mensen” kenschetste, namen de antisemitische incidenten toe. Volgens Trump zijn Joden die niet op hem stemmen geen loyale Amerikanen.
Net als Karl Lueger in Hitlers Wenen, en net als Vladimir Poetin tijdens de grootscheepse inval in Oekraïne, kent Donald Trump zichzelf het recht toe om uit te maken wie Joods is en wie niet. Op 12 maart zei Trump dat senator Chuck Schumer niet Joods, maar Palestijns is: „Schumer is wat mij betreft een Palestijn. Hij is een Palestijn geworden. Vroeger was hij Joods. Hij is niet Joods meer. Hij is een Palestijn.”
Trump gebruikt Palestijns hier als belediging, alsof het een minderwaardige menselijke staat is die uit verkeerd handelen kan voortkomen, in plaats van een normale menselijke aanduiding van een volk. Ook stelt hij, net als Poetin en Lueger vóór hem, dat Joodsheid niet iets is wat van Joden zelfs is, maar wat toebehoort aan degenen die over hen regeren. Hun machthebbers bepalen wie de goede en de slechte Joden, de echte Joden en de nep-Joden zijn. Alle Joden, en Joden in het bijzonder, moeten dus gehoorzaam aan de machthebber zijn, anders zwaait er wat.
Autoritairder systeem
Tot welke slotsom moeten we dan komen?
De Amerikanen worden getraind om antisemitisme als iets anders te zien dan de onderdrukking van Joden door niet-Joden – wat natuurlijk een heel reëel, heel gevaarlijk en groeiend probleem in de wereld is.
Machthebbers die het woord ‘antisemitisme’ gebruiken, kunnen zelf antisemiet zijn of het antisemitisme bevorderen. Het misbruik van het woord ‘antisemitisme’ is bedoeld om een gevoel van geloofwaardigheid te scheppen, om tegenstanders in de war te brengen en meer ruimte voor het werkelijke verschijnsel van het antisemitisme te scheppen. En die misleiding is een integraal onderdeel van de poging een constitutionele orde door een autoritaire te vervangen.
De Joden in de Verenigde Staten worden een werktuig bij een poging een autoritairder Amerikaans systeem op te bouwen. De echte en niet-aflatende geschiedenis van de onderdrukking van de Joden wordt omgevormd tot een bureaucratisch instrument genaamd ‘antisemitisme’, dat wordt gebruikt om onderwijs en mensenrechten te onderdrukken – en zo uiteindelijk ook de Joden zelf te schaden.
Als het woord ‘antisemitisme’ de dekmantel voor agressie wordt, raken we het als begrip kwijt. En als zich dan daadwerkelijk antisemitisme voordoet, is er geen manier meer om het te omschrijven, omdat ‘antisemitisme’ dan iets is gaan betekenen als ‘de macht van willekeurige machthebbers om door desinformatie en propaganda de vrijheid van vergadering en de vrijheid van meningsuiting te onderdrukken’.
Zodra het woord deze betekenis krijgt, zal die macht verwezenlijkt zijn. Woorden zijn dan alleen nog werktuigen om het wereldbeeld van de Leider te verwezenlijken.
Lees ook
De diepe wortels van het antisemitisme
