Zelfs de náám van het nieuwe Duitse coalitieakkoord is nietszeggend. Verantwortung für Deutschland. Dit degelijke akkoord tussen de Union (CDU/CSU) en de SPD, waarin voor ieder wat wils zit, brengt rust in een tumultueuze wereld. Op de lange termijn is het echter slecht nieuws voor de Europese weerbaarheid en het klimaat.
Eerst het goede nieuws. In deze tijden van oplopende spanningen mag de EU op korte termijn blij zijn dat de Union en de SPD dit coalitieakkoord hebben kunnen sluiten. Ze behoren tot Europa’s grootste en stabielste politieke partijen en hebben allebei een uitgesproken pro-Europese traditie. Wat dat laatste betreft is het ook om een andere reden goed dat de partijen er samen zijn uitgekomen: van falen had vooral de recht-radicale AfD geprofiteerd. En buiten Duitsland was dat weer goed nieuws geweest voor Poetin en Trump, want zij hebben baat bij een instabiele EU.
Maar op de lange termijn is het akkoord slecht voor het klimaat en de weerbaarheid van Duitsland en de EU. De afgelopen regering van de SPD, de Groenen en de FDP voerde ambitieus klimaatbeleid: de Duitse emissies liggen nu op het niveau van de jaren vijftig en in 2024 kwam 60 procent van de stroom uit hernieuwbare bronnen. De nieuwe coalitie houdt op papier weliswaar vast aan het doel om in 2045 klimaatneutraal te zijn, maar het is onduidelijk hoe zij dit denkt te halen.
Lng-terminals
De eerste uitdaging is daarbij geopolitiek. Onder bondskanselier Merkel is de Duitse economie afhankelijk geworden van goedkoop Russisch gas. Na de Russische invasie van Oekraïne bouwde Duitsland die afhankelijkheid snel af. Maar minister Habeck van Economie en Klimaat (de Groenen) moest daartoe wel gascontracten ondertekenen in Qatar en lng-terminals aanleggen.
De VS profiteerden: nu de nood hoog was, bleken EU-landen ineens wél bereid om veel vervuilend en duur Amerikaans schaliegas te importeren. Trump wil deze afhankelijkheid uitbuiten, en eist dat de EU voor 350 miljard dollar aan Amerikaans gas koopt. Het Duitse coalitieakkoord zet in op de bouw van nieuwe gascentrales, die het land nog decennia aan gasimport en CO2 uitstoot binden, en ondergraaft zo een afwijzend EU-antwoord aan Trump.
Met zijn tegenstrijdige klimaatbeleid geeft Merz een boel munitie aan AfD
De tweede uitdaging ligt op het gebied van internationale samenwerking. Trump is weer uit het Klimaatakkoord van Parijs gestapt en ondermijnt het met zijn ‘drill-baby-drill’-motto. Met ambitieus klimaatbeleid zou Duitsland de EU – de wereld zelfs – kunnen laten zien hoe verduurzaming een land economisch weerbaarder maakt, en zelfs geld kan opleveren: kijk naar China met zijn export van groene technologieën.
Daarvoor moet Duitsland echter wel resultaten laten zien. Terwijl het nu juist onduidelijk is hoe de nieuwe coalitie de bestaande klimaatdoelen wil halen. De veelbesproken Verkehrswende komt er bijvoorbeeld niet. De Union en de SPD willen weliswaar het spoornet verbeteren en elektrisch rijden stimuleren, maar er komt nog steeds geen maximumsnelheid op de snelwegen, forensen kunnen nóg meer reiskosten aftrekken van de belasting, vliegen wordt goedkoper, en er komt weer belastingvoordeel op landbouwdiesel.
Ook schaft de nieuwe regering het Heizungsgesetz af. Volgens die wet moeten nieuwe huizen verwarmd worden met ten minste 65 procent hernieuwbare energie. Maar straks kunnen bewoners in plaats van een warmtepomp toch weer voor een op gas gestookte cv-ketel kiezen. Verder staat in het coalitieakkoord dat Duitsland eventueel CO2-reductie in het buitenland wil kopen. Dat lijkt een geitenpaadje, en het is onduidelijk bij wie straks de verantwoordelijkheid ligt als andere landen hun uitstootreductie niet willen verkopen.
Hoge energiekosten
De derde uitdaging is het rechts-populisme, dat ook in Duitsland klimaatmaatregelen als onzinnig bestempelt. Aankomend bondskanselier Merz bekritiseerde tijdens de verkiezingscampagne de Groenen fel en gaf de verduurzaming van het energiesysteem de schuld van de hoge energiekosten. Nu zet hij met deze coalitie de verduurzamingsdoelen voort, én kiest hij met nieuwe gascentrales juist voor de duurste vorm van elektriciteitsproductie. Dat geeft AfD een boel munitie.
Ook mist de nieuwe coalitie een belangrijke kans om de steun voor ambitieus klimaatbeleid te vergroten. De vorige regering beloofde om een deel van de inkomsten uit de Duitse CO2-belasting direct terug te laten vloeien naar de burger, een maatregel die volgens onderzoek het draagvlak voor CO2-beprijzing kan verhogen. Maar de regering viel voordat er zulk Klimageld werd uitgekeerd. Hoewel zowel de Union en de SPD het Klimageld in hun verkiezingsprogramma hadden staan, staat er niets over in het coalitieakkoord.
Klimaat, geopolitiek en weerbaarheid zijn sterk met elkaar verbonden. Om stabiliteit op de korte termijn te waarborgen, maakt de nieuwe Duitse coalitie keuzes die de afhankelijkheid van fossiele importen onvoldoende afbouwen. Van de op twee na grootste economie ter wereld en de grootste CO2-uitstoter in Europa is dat buitengewoon teleurstellend. Het is bovendien slecht nieuws voor Europa’s strategische autonomie en daarmee zijn weerbaarheid op het internationale toneel.
Lees ook
Lees ook: Nieuwe Duitse coalitie beperkt migratie en verlaagt belastingen
