Opinie | Europa doet alsof het voor democratie vecht

Posted on November 17, 2023 by admin

Na dagenlang diplomatiek overleg kwamen de regeringsleiders van de EU-lidstaten, op 26 oktober bijeen in Brussel, tot een gezamenlijk EU-standpunt over de situatie in Israël en de Gazastrook. Cruciaal in deze verklaring: het streven naar „humanitaire corridors en pauzes voor humanitaire noden”. Hoognodig, gezien de benarde omstandigheden in Gaza, dat door Israël hermetisch afgesloten was na de terreuraanslagen van Hamas en al weken gebombardeerd werd. En een concreet doel.

Dat concrete doel kon een dag later misschien een reuzenstap dichterbij gebracht worden in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Jordanië diende een resolutie in die opriep tot een „humanitair staakt-het-vuren”. Deze resolutie kon rekenen op een meerderheid van honderdtwintig landen. Maar de EU viel uiteen, en de resolutie verloor daardoor veel van zijn impact.

Acht EU-lidstaten, waaronder Frankrijk en Spanje, stemden voor. De grootste groep EU-lidstaten, vijftien in totaal, onthield zich van stemming. Daaronder Nederland, Duitsland en Polen. Vier kleinere lidstaten, Oostenrijk, Tsjechië, Hongarije en Kroatië, stemden met de Verenigde Staten mee, tegen de resolutie.

Zo raakte het EU-doel van „humanitaire corridors en pauzes” meteen weer uit beeld. De EU-lidstaten offerden het aan allerlei overwegingen. Allereerst was er bij de onthouders het grote bezwaar dat de horrorterreur van Hamas niet expliciet veroordeeld werd in de uiteindelijke resolutietekst. Tegelijkertijd was er echter een bonte verzameling van specifieke binnenlandse motieven. Dat ging van angsten voor toenemende onrust in eigen land tot economische en geopolitieke belangen, en van electorale tot hoogstpersoonlijke calculaties. Iedere lidstaat kende zijn eigen combinatie om de EU in zijn hemd te zetten.

Deze verdeeldheid en verwardheid passen bij de getroebleerde geschiedenis van Europa met het Midden-Oosten. Misschien levert dat, hoe cynisch dat ook is, kansen op in diplomatieke zin. De EU is vanwege haar verdeeldheid immers slecht in te delen in een kamp, en dat biedt extra manoeuvreerruimte. Maar de verdeeldheid is vooral een teken van innerlijke zwakte. Dat deze zwakte nu geëxposeerd wordt tegen een acute achtergrond van almaar meer onschuldige doden is schrijnend.

Het is de Europese weerspiegeling van een bredere internationale trend: de mensenrechten en de rechtsstaat gaan meteen op de helling als de omstandigheden uitdagend worden. Het is de hoogste tijd om die realiteit en de consequenties ervan onder ogen zien.

Meloni’s zwijgen

Begin april schreef de journalist Ariel David een vlammend stuk in de Israëlische krant Haaretz. Het stuk ging over Giorgia Meloni, die toen net een aantal maanden premier van Italië was. Heel ‘Brussel’, van de EU-instituties tot het NAVO-hoofdkantoor, haalde op dat moment opgelucht adem. Meloni, van de (neo)fascistische partij Fratelli d’Italia, bleek verrassend netjes in de EU-pas te lopen, ook inzake de westerse steun aan Oekraïne. Sommige Europese leiders konden niet wachten om met haar op de foto te gaan en samen te gaan werken met deze nieuwe ster.

David wees er echter op dat Meloni’s positionering in de internationale politiek dan wel gematigd mocht lijken, maar dat diezelfde internationale positionering ook gekenmerkt werd door iets anders. Dat andere was het zwijgen over de zeer omstreden ‘juridische coup’ door premier Benjamin Nethanyahu in Israël. Diens ultrarechtse regering wil via een grondwetswijziging de macht van het Israëlische hooggerechtshof danig inperken en leidde, voor de aanslagen van 7 oktober, tot massale protesten. Meloni’s zwijgen hierover was volgens David een veeg teken.

Meloni leidt een openlijk fascistische partij. In Italië zelf doet Meloni wat bij haar profiel past. Haar regering vaart een ultraconservatieve koers, bijvoorbeeld met betrekking tot lhbti-rechten. En zij creëert voortdurend relletjes door de rol van de fascisten in de Tweede Wereldoorlog te vergoelijken. Deze binnenlandse dimensie wordt in de Europese machtscentra genegeerd. Zoals dat ook al jarenlang gebeurt met vergelijkbare trends in de binnenlandse politiek van andere West-Europese lidstaten, die te boek staan als stichters en/of dragers van de Europese integratie. Het kernpunt van David: wie dit niet negeert, ziet een beangstigende werkelijkheid. De nieuwe internationale trend in de democratieën van de wereld is die van de ‘illiberale agenda’. Meloni en Netanyahu bevorderen die allebei.

Deze illiberale agenda bestaat altijd uit twee componenten: meer democratie, minder rechtsstaat. Oftewel: het versterken van de wil van de meerderheid ten koste van minderheden en individuele rechten. Alles draait derhalve om het winnen en vasthouden van de meerderheid. Dat doel heiligt de middelen, ook als dat flagrante leugens zijn. En is de meerderheid eenmaal binnen dan wordt alles daaraan ondergeschikt gemaakt, ook de rechtsstaat. In verkiezingscampagnes is dat dan al gebeurd met het streven naar waarheid, waar de rechtsstaat op gebaseerd moet zijn. Uiteindelijk legitimeert dit het censureren van onwelgevallige geluiden en staatsintimidatie.

Europa’s internationale daden zijn geen echte daden; de hartstocht voor de idealen is niet langer oprecht

De illiberale trend is wijdverbreid. Grote democratieën zoals de Verenigde Staten en Brazilië experimenteerden ermee onder de presidenten Trump en Bolsonaro, die tegelijkertijd internationaal toch salonfähig bleven. Het is niet onopgemerkt gebleven.

Nieuwe supermacht India profileerde zich begin september als voorbeeldige gastheer van de G20. Wat zich intussen binnen de grenzen van de grootste democratie ter wereld afspeelt, beschrijft Pankaj Mishra in zijn recente essay ‘When the Barbarians Take Over’. Het is een hartverscheurend verslag van de gewelddadige intimidatie en etnische moordpraktijken van het regime van Modi, over de reeds verloren strijd hiertegen, en over de westerse desinteresse hiervoor. In het Westen ziet men India op dit moment nu eenmaal liever als een partner die tegenwicht kan bieden tegen China en Rusland. India is kortom op vele manieren bij de tijd.

Wat voor het illiberalisme de wil van de meerderheid is, is voor het fascisme de volkswil. Umberto Eco somt in zijn essay Ur-Fascism uit 1995 een aantal kenmerken op dat altijd schuilgaat achter het ‘catchword’ fascisme. Twee belangrijke daarvan: ‘cult van traditie’ en ‘irrationalisme’, ofwel ontkenning van rationeel verworven inzichten. Dat laatste gebeurt meestal op grond van door de meerderheid gekoesterde tradities of, zoals het tegenwoordig eufemistisch vaak heet, traditionele waarden.

Dit zijn de twee eeuwige pijlers onder de verabsolutering van de ‘volkswil’ ten koste van individuele rechten en de rechterlijke macht. Uit de jaren dertig van de vorige eeuw weten we dat de democratie via die weg haar eigen ondergang in zich draagt. Dat wil zeggen: zonder rechtsstaat zal de democratie zichzelf vroeger of later vernietigen, gelegitimeerd door de ‘volkswil’. De demonstranten in Israël waren bezorgd voor het opschuiven van hun land in die richting. Dat was niet zomaar.

Onzekere positie in veranderende wereld

De aantrekkingskracht van de haat, die voortkomt uit de eigenliefde van natiestaten en de groepen die zich daar de rechtmatige dragers van voelen, is in volle hevigheid terug. Zij wortelt in het gevoelde onrecht dat hoort bij een veranderende wereld waarin de eigen positie onzekerder wordt, bijvoorbeeld doordat de openheid van de liberale samenleving die andere wereld juist binnen laat komen, op basis van rationele argumenten, rechtsstatelijke principes en mensenrechten.

In zijn indrukwekkende boek Donau uit 1986 reist de germanist en schrijver Claudio Magris langs vele schuldige plaatsen van de Europese geschiedenis. Als Magris langs Sigmaringen in Baden-Württemberg komt, begint hij over de Franse schrijver en antisemiet Louis-Ferdinand Céline. Die zocht daar in 1944 met vrouw en kat zijn toevlucht, en voegde zich bij de „papier-machéhofhouding” van het opgejaagde, met de nazi’s collaborerende Vichy-regime, waarvan de kopstukken zich in het kasteel in Sigmaringen verschanst hadden.

Behalve een felle antisemiet was Céline ook een gebroken man vol haat. Als adolescent was hij de Eerste Wereldoorlog ingelokt door de grote woorden van de ideologie van dat moment, het nationalisme . Zijn leven was er hopeloos geknakt, nog voor het goed en wel begonnen was (lees daarvoor het aangrijpende eerste deel van Reis naar het einde van de nacht). Dit had hem gevormd. Niemand beschreef zo vernietigend hoe leeg grote woorden als democratie of mensenrechten kunnen zijn. Niemand was cynischer over de mobilisatie van mensen voor idealen, welke dan ook. Daarin meegaan was, volgens Céline, als een „vroegtijdige zaadlozing”, die beleefd werd als iets echts maar uiteindelijk nooit bij de waarheid van „de complexiteit van de [seksuele] liefde” in de buurt kon komen. Grote idealen waren huichelarij, die de intermenselijke betrekkingen kapotmaakt.

Of het nu gaat om wapens, grondstoffen, bevolking of internationale allianties, Europa zit in een verliespositie

In een kernpassage over de Europese betekenis van het denken van Céline stelt Magris deze leugenachtige verdoezeling van de vroegtijdige zaadlozing centraal en introduceert hij Célines uitdrukking „het lyrische bidet”. Gezeten op dat bidet wordt het onderlijf gereinigd met het troebele water van de „grote halve waarheden”. Ook troebel water wast het onderlichaam schoon. En zo kan men doen of de daad wél iets echts geweest was. Volgens Magris is dit het zelfbedrog dat Céline razend maakte en dat past bij „het collectief bewustzijn, dat het geweld niet wil overwinnen maar ook niet onder ogen wil zien”.

De recente Europese verdeeldheid in de VN is een uiting van een beschaving die voortdurend het ‘lyrische bidet’ frequenteert. Een beschaving die de lyriek van de grote woorden gebruikt om te verbloemen wat er in de werkelijkheid gebeurt. Europa’s internationale daden zijn geen echte daden, zoals de hartstocht die het belijdt voor de idealen waarop het gebouwd is niet langer oprecht is. Europa doet alsof het voor de democratie vecht. Zie hoe de Oekraïense president Zelensky, vechtend voor de westerse waarden, het recent samenvatte: het Westen geeft ons genoeg wapens om te overleven, maar te weinig om te winnen.

In de wereld buiten Europa ziet men onze huichelarij, over mensenrechten vooral, al langer. Wij kunnen het ons niet langer permitteren dit te negeren. Al was het alleen maar omdat de grote getallen in diezelfde buitenwereld op geen enkele manier in Europees voordeel zijn. Of het nu gaat om wapens, grondstoffen, bevolking of internationale allianties, Europa zit in een verliespositie. Europa lijkt intussen steeds meer op een hedendaagse variant van de hofhouding van papier-maché in het kasteel van Sigmaringen in 1944.

In dit geopolitieke krachtenveld kan Europa het eigen verval alleen nog stuiten door zich verder en dieper te verenigen. Ziehier het onrustbarende nieuws van de EU-opstelling in de VN voor onszelf: wijzelf zien dit nog steeds niet onder ogen. Liever wassen we onze innerlijke zwakte weg op het lyrische bidet, om een meerderheid onder het binnenlandse publiek te paaien.

Het tij keren vraagt om het besef dat onze Europese wereld bedreigd wordt en dat die dreiging voor een belangrijk deel vanuit onszelf komt. Zolang Europese regeringsleiders en politici de waarden waarvoor ze zeggen te staan om electorale redenen onbekommerd en onweersproken relativeren in hun binnenlandse politiek, zal de Europese opstelling in de escalerende buitenlandse kwesties van dit moment een projectie van zwakte blijven. Zo zal de EU – weliswaar niet in woord, maar wel in halfslachtige daden – de bevorderaar blijven van een wereldorde die de hare niet is, en waarin zijzelf uiteindelijk ten onder zal gaan. Want als ergens de wet van de sterkste en de logica van de meerderheid heerst is dat in de internationale politiek. En wat dat betreft is onze Europese samenleving de gedoodverfde verliezer in de wereld van vandaag.

Alleen als Europa een manier vindt om die democratische rechtsstaat eensgezind met hand en tand te verdedigen, heeft het de rauwe wereld van vandaag een echt alternatief te bieden. Dat is eerder gebeurd. Voor ons loopt de geopolitieke frontlijn van deze tijd door onze eigen democratieën en rechtsstaten. Langs dat front moet het Europa van de samenwerking zich verenigen om een kans te maken in deze eeuw.

Cabaretier Fieke Opdam was non: ‘Ik ben blij dat ik nu beha’s en gekleurde onderbroeken mag dragen’

admin
September 27, 2024
0

Fieke Opdam ging als 18-jarige in Noord-Brabant het klooster in; ze was de jongste non ooit in Nederland. Tien jaar leefde ze zonder vrije toegang tot internet en met geen weet van dingen als de opkomst van verschillende soorten pindakaas; toen ze voor de eerste keer in tien jaar weer in een supermarkt rondliep, werd ze misselijk van alle geuren. „In het klooster was er nooit echt een geur, behalve die van groene zeep”.

De laatste keer dat ze een habijt droeg was tijdens een try-out voor de voorstelling Non-Actief, waarmee Opdam (35) door Nederland toert. Ze gaat daarin terug naar haar kloostertijd en de periode dat ze de buitenwereld opnieuw leerde kennen. De regie is in handen van cabaretier en zangeres Karin Bloemen (64). „Karin was de eerste regisseur bij wie ik in de lelijkste vorm over mijn verleden kon praten”, zegt Opdam.

Haar haren zijn half opgestoken, met een dunne vlecht op haar achterhoofd, en ze draagt paarse glitteroogschaduw. Ze zitten naast elkaar in de repetitiestudio bij Bloemen thuis in Broek in Waterland. Haar make-up is bijna dezelfde als die van Bloemen, haar mentor. Opdam vindt het prettig dat zij bij het gesprek aanwezig is.

Van Bloemen heeft Opdam geleerd „nul schaamte en angst” te voelen over het feit dat ze in haar kindertijd seksueel werd misbruikt door een naaste, zegt ze. Ze heeft een turbulente tienertijd gehad en werd op haar vijftiende uit huis geplaatst. Deze traumatische ervaringen hebben er onbewust toe geleid dat ze voor het klooster koos. Volgens Opdam is het misbruik één detail uit het verleden om haar levenskeuzes te begrijpen, maar wat zij in de voorstelling wil belichten is waar ze nu staat.

Daklozenopvang

Opdam ging op haar achttiende het klooster in. Op haar 28ste werd ze weggestuurd door de moeder-overste. Ze stelde namelijk een heleboel vragen over van alles, zegt ze. In de achtertuin van het klooster werd een zwembad gebouwd. „Hoe kan dat als wij in armoede leven?”, vroeg Opdam. Als zuster mocht zij, bij hoge uitzondering, pedagogische wetenschappen studeren aan de Universiteit in Amsterdam. „Dit terwijl ik het contact met de buitenwereld minimaal moest houden.” Opdam was gehoorzaam en ging altijd rechtstreeks naar de universiteit en daarna direct terug naar het klooster. „Maar alsnog begon ik nieuwsgierig vragen te stellen over wat ik buiten de kloosterdeuren zag.” De vragen werden de overste te veel en op een gegeven moment was de maat vol. „Zonder overleg of uitleg stond ik ineens op straat.”

Ik wilde het podium op, mijn moeder zei dat ik niet mooi kon zingen

Het enige wat ze nog had was haar habijt en 250 euro die de overste haar had gegeven. „Wat wil ik nu echt?”, vroeg ze zich toen af. „Als kind wilde ik graag het podium op, maar mijn moeder vond mij te dikkig en zei dat ik niet mooi kon zingen. In het kloosterkoor zong ik te hard en daarom mocht ik niet meer meedoen.”

Het eerste wat Opdam na haar gedwongen uittreding deed was de Kleinkunstacademie in Amsterdam bellen, met de vraag of ze auditie mocht doen voor de acteursopleiding. Volgens Opdam voelde de receptioniste haar „enorme drive” en mocht ze bij hoge uitzondering vanwege haar „standvastigheid” auditie doen. Ze deed auditie in haar tuniek, het enige kledingstuk dat ze nog had, maar werd afgewezen. „De docenten vielen bijna van hun stoel toen ze hoorden dat ik net uit het klooster was gekomen.” Ze heeft nog lang met de gedachte geworsteld om zich bij een ander klooster aan te sluiten, maar dat heeft ze toch niet gedaan.

De enige plek waar ze terechtkon, was de daklozenopvang, zegt ze, daar verbleef ze af en toe in de eerste twee jaar na het klooster. Ook was ze au pair in een christelijk gezin, gaf voorlichting over seksueel misbruik aan vrouwen die slachtoffer waren van seksueel misbruik en ging ze op zangles.

„In het begin had ik in mijn repertoire alleen psalmen.” Ze sprak toen nog „oubollig” Nederlands, want in het klooster werd ouderwets en keurig Nederlands gesproken. „Mijn zangdocente raakte gefascineerd door mijn levensloop en bood toen aan om bij haar te komen wonen.” De docente stoomde haar klaar om auditie te doen; ze werd aangenomen en in 2020 studeerde ze af aan de Koningstheateracademie in Den Bosch. „Hierna werd mijn theatertour vanwege de pandemie gecanceld en koos ik ervoor om op zangles te gaan bij Karin.” Algauw ontstond hun samenwerking voor Non-Actief.

Fieke Opdam en haar mentor Karin Bloemen, met wie ze Non-Actief schreef.

Foto’s Roger Cremers

Machtsmisbruik

„In het klooster werd ik niet geprikkeld door nieuwe dingen”, zegt Opdam. Ze had geen vrije tijd en geen vrije toegang tot het internet. Liedjes in haar hoofd neuriën deed ze ook niet. „Ik had niet eens een lievelingskleur.” Heel soms ging ze wandelen of de katholieke krant lezen. „We hebben wel een keertje geschaatst, omdat het Jeugdjournaal langskwam om opnamen te maken. Een dag van tevoren kregen alle nonnen schaatsen. We deden alsof we in onze vrije tijd op het ijs stonden, terwijl ik niet eens kon schaatsen.”

Ze vindt dat haar hele leven is bepaald door machtsmisbruik. In het klooster werd er zo min mogelijk geluid gemaakt en was Opdam de hele dag stil. Nu is dat lastig voor te stellen, omdat ze aan één stuk door praat. „Zelfs in mijn slaap ben ik niet meer te stoppen.” Opdam heeft naar eigen zeggen tien jaar lang in een wereld geleefd die totaal geen ruimte gaf voor ontwikkeling. In het klooster had alles een betekenis. „Is je jurk gekreukeld? Dan hou je niet genoeg van God. Ben je te laat gekomen voor het bidden? Dan hou je niet van bidden.” Volgens de nonnen kon zij het normale leven niet aan. „Nu kan ik ze het tegendeel bewijzen.”

Ze vindt het schandalig dat ze zomaar op straat is gezet, maar toch is ze het klooster ook heel dankbaar. „Mij wegsturen was het beste wat ze ooit voor me hadden kunnen doen. Ik hou nog steeds van de zusters, omdat het ook maar mensen zijn en ik heel veel van ze heb geleerd.” Karin Bloemen mengt zich in het gesprek en zegt dat geluk Opdams grootste wapen is tegen de mensen die haar pijn hebben gedaan.

Voor de zusters is ze nu een bui tenbeentje en een persoon die zondig leeft. „Ik vermoed dat ze voor me aan het bidden zijn.” Ze heeft het hun nooit kwalijk genomen dat ze niet meer naar haar omkeken, omdat de zusters volgens haar niet de vrijheid hebben om te mogen kiezen van wie ze houden. Opdam is niet meer religieus, maar gelooft wel dat er een god bestaat, alleen niet op de manier waarop de katholieke kerk God ziet.

Leedvermaak

Is ze van plan de kloosterzusters uit te nodigen voor de show? „Nee, de katholieke wereld is daar niet op gemaakt. Die willen niet geconfronteerd worden en ze zullen het ook niet grappig vinden.” Zo komt Opdam in het begin van de voorstelling het podium op in haar originele habijt – dat mocht ze eigenlijk niet houden.

In de jaren in het klooster had ze best veel ontwikkelingen gemist. „Het is alsof je iemand uit de jaren zeventig in de jaren twintig hebt gezet”, grapt Bloemen over de voorstelling. Volgens Bloemen schaamde het publiek zich bijna tijdens de try-outs, omdat het te hard moest lachen om de pijnlijke en waargebeurde scènes. „Door de grappen begrijpt het publiek wat Fieke al heeft verwerkt.” Ook merkt Bloemen dat het publiek soms geshockeerd reageert op gebeurtenissen en dat Opdam het dan moet herhalen zodat het tot ze doordringt.

Het gangbare beeld van nonnen is dat van ingetogen vrouwen zijn die alleen met God bezig zijn en er alles aan doen geen zonde te begaan. Opdam vertelt dat ze straf kreeg toen ze bij een tehuisbezoek eens de vogeltjesdans deed met bejaarden, en dat sommige nonnen stiekem seks met elkaar hebben. „Ik heb ook kloosterseks gehad. Dat was wel een doodzonde. Na de seks gingen we in de biechtstoel zitten en werden we vergeven.”

Terug in de buitenwereld ontwikkelde ze langzaam haar eigen identiteit. „In kledingwinkels vond ik alles mooi, omdat ik nog niet wist wat ik mooi vond.” Een moment dat terugkomt in de voorstelling zijn haar oneindige outfit-wisselingen. „In de auto had ik altijd verschillende outfits mee, omdat ik op straat bij ieder ander persoon een nieuwe stijl zag en die meteen wilde uitproberen. In bijvoorbeeld het tankstation kleedde ik mij dan snel om, omdat ik niet wist wie ik was.”

Ze schrijft ook een boek over de zoektocht naar zichzelf in en na het klooster. De filmrechten zijn verkocht. „Ik ben blij dat ik nu beha’s en gekleurde onderbroeken mag dragen en dat ik zie dat ik borsten heb”, zegt ze terwijl ze een kijkje neemt in haar decolleté. „Maar mijn habijt heb ik nog steeds lief, want als meisje wilde ik niets liever dragen.”

Bitterzoet, bijtend en hoopvol: Nick Cave is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit

admin
September 27, 2024
0

„Mijn verjaardag”, herhaalt de zanger Nick Cave met een frons. Nadat hem eerder al een pluchen kikker was toegespeeld, een verwijzing naar de song ‘Frog’, feliciteert een fan vooraan hem alsnog met zijn verjaardag – de in Australië geboren Cave werd onlangs 67 jaar. „Concentreer je”, briest die echter, aan de rand van het podium. Moet hij hier echt iedereen bij de les houden? Hij dóét niet aan verjaardagen. „Daarvoor ben ik te oud.” Zijn verjaardag? Meer een survive-dag, gnuift de zanger. „Wees stil en luister hiernaar”, is zijn gebod. Waarna hij op minimale pianonoten aan de theatrale vertelling van ‘Conversion’ begint, een van zijn nieuwe songs over transformatie en een spiritueel ontwaken.

Een diepe connectie wil Nick Cave voelen met zijn toehoorders. Het is tweeënhalf uur zijn ontbrandingsmotor en voor minder gaat het niet. Zeker niet aan het begin van zijn Europese tournee – hij doet Amsterdam aan voor twee shows. En ook al is zijn nieuwe Wild God, een verrukkelijk hoopvol, soul en gospel ademend album er nog maar net. De show bevat dus veel nieuwe songs die voor het eerst live klinken. Focus! Moet hij het nog eens zeggen?

Levensvreugde

‘JOY’ lezen we nu. Levensvreugde voelen. Kan het ooit nog zonder die ‘maar’, die adembenemende stomp in je maag die ogenblikkelijk herinnert aan de wanhoop, verdriet en alles waardoor een mens heen moet gaan na het afschuwelijk tragische verlies van een kind? Laat staan van twee, zoals Cave overkwam. Niets is meer hetzelfde, alles is veranderd. Maar Nick Cave, getormenteerde gentleman van het zware gemoed, literaire liedjesschrijver vol bijtende spot en dromer van gitzwarte sprookjes, is na donkere jaren dichterbij zijn fans dan ooit.

**Nick Cave** in de Ziggo Dome. Foto Andreas Terlaak

Soms letterlijk vallend op hun uitgestoken handen spuugt hij in Amsterdam demonen in de bek. Bitterzoet, getergd, aaibaar is hij, maar ook de kwetsbare ziel die aan zijn vleugel de dood enigszins kan omarmen. Of in elk geval, weet te accepteren met een lichtere en – nog erger – gelukkige kijk op de wereld. En het leven daarna, richting „the kingdom in the sky”. Al is zijn God allang geen betrouwbare gids meer.

Zijn tragiek komt aan, maar het voert niet meer de boventoon. Klein en „een beetje sad” is ‘O Children’ over hoe zijn kinderen vroeger speelden. Solo aan de piano beneemt ‘I Need You’ de adem („Just breathe, just breathe” – het is onverdraaglijk). Maar ‘Joy’ stijgt met koorzang formidabel boven alle pijn op.

Steengoed keert de sfeer richting de vintage Cave met gebalde vuist. Vergelding! Waanzin! Verdoemenis! Hij is de rusteloze verteller. Voel die onderhuidse spanning in ‘Tupelo’. ‘From Her to Eternity’ is een gissende en borrelende highlight met een bijtende Cave. Natuurlijk, het spooky verhaal van ‘Red Right Hand’ vol kerkbellen. Beukend ook: ‘The Mercy Seat’ (1988), zijn epos over de elektrische stoel met talloze bijbelse verwijzingen.

Ze dreunen na, terwijl Cave rusteloos in maatpak zijn catwalk af draaft, de ogen vlammend in het lange gezicht. Terwijl album Wild God gemaakt blijkt voor het podium, is Cave knap boven zijn rouw uitgestegen.

Opinie | Een helm is net als regenjas of oordoppen: gewoon nuttig

admin
September 27, 2024
0

Als ik af en toe naar een dansevenement ga, doe ik oordopjes in. Misschien zien ze er niet per se aantrekkelijk uit, maar ik wil mijn gehoor beschermen. De muziek is hard, en na vijf minuten merk je niet eens meer dat je ze draagt. Ik heb er verder geen enkele emotie bij: het zijn simpelweg oordopjes.

Dus ik was verrast door hoeveel emoties er in Nederland leven rondom helmen. Op een steiger, op de fiets, op een bouwterrein… Het dragen van een helm wordt niet alleen als overbodig gezien; mensen worden soms zelfs boos als iemand anders er wél voor kiest. Vrijheid, democratie en zelfbeschikking lijken nauw verbonden te zijn met het niet dragen van een helm.

Toen ik hierover in Engeland schreef, werd ik met veel onbegrip geconfronteerd. „Helmet hair is better than concrete head”, schreef een lezer van The Sunday Times. Mijn schoonmoeder sprak over „the rift between the supposed free spirits and sane folk who recognize the seriousness of avoidable brain damage”, de kloof tussen de zogenoemde vrije geesten en de verstandige mensen die de ernst van vermijdbare hersenschade inzien.

Simpelweg beschermend

Toen ik van Londen, Edinburgh en Melbourne naar Amsterdam verhuisde, droeg ik altijd een helm op de fiets. In Engeland, Schotland en Australië is dat normaal, en vaak zelfs verplicht. Ook hierover voel ik weinig emotie. Een helm is simpelweg een stukje hoofdbescherming – licht, tegenwoordig ook comfortabel, je vergeet snel dat je ‘m op hebt. Het kan vervelend zijn als je hem thuislaat of als hij nat is (net als je zadel), maar mijn gevoelens over mijn helm zijn vergelijkbaar met die over mijn regenjas: nuttig onder bepaalde omstandigheden, verder niets bijzonders. Nothing to see here.

Uitgescholden worden

Is het vreemd dat een overheid hierover regels maakt? Niet echt. Wanneer iemand, vooral een jong persoon, hoofdletsel oploopt door een ongeluk, dragen wij als samenleving uiteindelijk de zorgkosten en missen we een productieve werknemer.

Wat wél vreemd is, is de sociale druk om géén helm te dragen. Nog vreemder is dat je vaak wordt uitgescholden als je er wél voor kiest, in dit zogenaamd vrije land. Ik ga toch ook niet schelden als de ander géén helm draagt: gun mij, alsjeblieft, dezelfde beleefdheid.

Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie!

Natuurlijk is helmgebruik maar een deel van het verhaal. Het verkeer moet veiliger worden, en dat vereist investeringen in infrastructuur, het terugdringen van autogebruik waar mogelijk, meer ruimte voor fietsers en voetgangers en socialere gedragsnormen voor iedereen. Regels zijn regels. Grappig genoeg is een rood licht niet alleen decoratie! We hebben die regels samen bedacht, dus het zou normaal zijn als iedereen zich eraan houdt. Zo niet, dan moet handhaving plaatsvinden.

De fietsburgemeester van Amsterdam vatte het goed samen: het verkeer is een plek van sociale interactie, en een langzamere stad kan ook een mooiere stad zijn.

Helm én mooi haar

En als je je echt zorgen maakt om ‘helmet hair’, is het dan misschien een idee om niet in een land te wonen waar het vaak hard waait en regent? En anders bedenkt een slimme Nederlandse ontwerper misschien wel een helm die helmethairproof is, en opvouwbaar. Het zou eigenlijk heel on-Nederlands zijn om zo’n grote marktkans te laten liggen in een land met 18 miljoen fietsers, van wie zo’n 90 procent geen helm draagt.

Vanochtend regende het cats and dogs. Na tien minuten op de fiets waren mijn knieën doorweekt. Maar onder mijn helm, toen ik op mijn werk aankwam, was mijn haar heerlijk droog.