N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104124659-752fa2.jpg)
Het grote geld zit vaak achter hele slechte ideeën. Neem de bank- en financiële sector. Die kwam met het idee van deregulering en zelfregulering van de financiële sector. En met het idee van collaterized debt obligations (CDO’s). Het resultaat hiervan was de ravage van de wereldwijde financiële crisis, waarvan huishoudens over de hele wereld nog steeds de gevolgen ondervinden.
Na de crisis heeft het grote geld – in het bijzonder miljardair Larry Fink, die van plan is nog meer miljarden te verdienen aan de wederopbouw van Oekraïne, en zijn investeringsfirma BlackRock – het principe omarmd van Environmental, Social and Governance investeringsstrategieën (ESG). Het idee daarbij is dat investeerders rekening houden met kwesties op die gebieden. Volgens Aswan Damodaran, hoogleraar finance, gaat het om „een feel-good zwendel” die vooral „consultants, meetdiensten en fondsbeheerders verrijkt”. Het hele concept wordt nu geconfronteerd met een politieke tegenreactie.
Het grote geld van Silicon Valley steunt het idee van longtermism, de opvatting dat ons handelen een positieve invloed moet hebben op de lange termijn. Eraan gekoppeld is onder meerd de angst voor AI als existentieel risico voor de mensheid. Longtermism-bevorderende instituten, zoals het Future of Life Institute en de Effective Altruism Movement, ontvangen veel financiering van Silicon Valley-miljardairs als Elon Musk, en de onlangs gearresteerde en beruchte Sam Bankman-Fried. In Nederland heeft het Future of Life Institute, uitgever van de anti-AI open brief in maart 2023, geld gegeven aan het Existential Risk Observatory – dat oproept tot een pauze in de ontwikkeling van AI. AI als existentieel risico zien is sciencefiction, het leidt af van de echte uitdagingen die AI stelt.
De planeet redden
En dan is er nog het slechte idee van degrowth. Het idee dat het Westen zijn energieverbruik, consumptie, productie en dus totale bbp moet verminderen om „de planeet te redden”. Het is een slecht idee, niet per se omdat het eco-marxistisch is (dat is het wel), of omdat het politiek niet uitvoerbaar is (dat is het); nee, het is een slecht idee omdat degrowth de ecologische crisis erger zal maken.
Het is ook ‘bezuinigen voor de arbeidersklasse’. Dit is waarom ecosocialisten niet van degrowth houden. Zoals het tijdschrift Climate & Capitalism opmerkt: „Vooraanstaande degrowthers pleiten voor een wereldwijde vermindering van het energieverbruik, wat een recept is voor massale dood voor het grootste deel van de mensheid, omdat het hen zal veroordelen tot een staat van energiearmoede die nog erger is dan de huidige.” Geen wonder dus dat degrowth wordt gezien als een „oorlog tegen de mensheid”.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/data103808306-58abbd.jpg)
Degrowth wordt ondersteund door Triodos Bank. Die bank is voortgekomen uit de antroposofische beweging, opgericht door Rudolf Steiner, die zich bezighield met pseudowetenschappelijke en racistische ideeën. De bank heeft het voorrecht de enige Europese bank te zijn die in 2010 de Kwakzalversprijs heeft gekregen.
Triodos Bank blijft echter trouw aan haar antroposofische wortels, zoals blijkt uit de financiering van veel Rudolf Steiner/Waldorf scholen. Deze scholen zijn beschreven als „inherent racistische sektes”.
De hoofdeconoom van Triodos, Hans Stegeman, schrijft regelmatig in het FD, ter ondersteuning van de ideeën van degrowth, en deelt dagelijks degrowth-memes op sociale media. Hij zegt „op dit moment een heleboel kansen voor een degrowth-economie” te zien. Als hoofdeconoom krijgt hij natuurlijk een flink salaris van Triodos om deze antigroei-agenda te promoten. Antigroei, en antikernenergie, is al lang een agenda van Triodos: het ondersteunen van degrowth begon al een decennium geleden, in december 2013, met een gerichte campagne.
Degrowth is een slecht idee dat de ecologische crisis erger zal maken
In 2020 stortte de coronacrisis de wereldeconomie in een dramatische episode van economische krimp. Voor Triodos pakte het minder goed uit: de bank kwam in een bedrijfscrisis terecht die nog voortduurt. De pandemie heeft aangetoond dat het bedrijfsmodel van Triodos niet bestand is tegen degrowth. Een staat van permanente krimp zou de bank met haar grotendeels kleinzakelijke klantenkring snel de das omdoen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104076315-c8cc82.jpg)
Daarom is het hypocriet om te prediken dat Nederland – of welke andere economie dan ook – degrowth zou moeten overwegen.
Het is ook hypocriet, omdat Triodos ernaar streeft ‘de ethische bank’ te zijn die weigert zaken te doen met organisaties die het milieu kunnen schaden. Op basis van de duidelijke schade die degrowth zou kunnen veroorzaken, zou Triodos, om consequent te zijn, moeten weigeren zaken te doen met zichzelf vanwege het promoten van zo’n potentieel milieu- en mensonvriendelijke ideologie.
De vraag is: waarom promoot de antroposofische bank een slecht idee als degrowth? Waarom handelt de bank hypocriet en onethisch? Waarom zou de bank een idee promoten dat, als het wordt uitgevoerd, schadelijk zou zijn voor zijn eigen bedrijf?
Pseudowetenschappelijk
Natuurlijk zullen bankiers nooit zoiets stoms doen – ook al is het gebaseerd op een pseudowetenschappelijk wereldbeeld. Hans Stegeman en de leiding van Triodos weten dat degrowth nooit zal worden geïmplementeerd. De opkomst van de degrowth-beweging na de wereldwijde financiële crisis van 2009 heeft de antroposofische bank de kans gegeven de eigen deugdzaamheid te etaleren. Dit zogeheten virtue signalling is de afgelopen jaren inderdaad een trend geworden onder banken, die verder reikt dan BlackRock en zijn toe-eigening van ESG-investeren.
De dramatische ineenstorting van Silicon Valley Bank eerder dit jaar was deels het gevolg van het feit dat de bank „meer geïnteresseerd was in virtue signalling dan in gezonde bankpraktijken”.
Het grote geld achter slechte ideeën heeft een steeds grotere invloed op het publieke discours in Nederland. Van de toekomst van economische groei tot de toekomst van technologie, slechte ideeën schieten als paddenstoelen uit de grond. Er kan bijvoorbeeld een heel boek geschreven worden over de slechte ideeën, de desinformatie en het grote geld erachter, die de BBB geholpen hebben om een grote populistische steun te krijgen. Hopelijk hebben mensen de harde les geleerd als het gaat om de belangen van het grote geld. Geloven in hun sprookjes gebeurt op eigen risico.
