Op de bureaus van mensen die Donald Trumps presidentschap voorbereiden, liggen volgens The Wall Street Journal plannen voor een soort krijgsraad; een door Trump samengestelde groep officieren buiten dienst die alle actief dienende generaals moet gaan beoordelen. Wie volgens hen niet geschikt is, kan door de president binnen dertig dagen ontslagen worden.
Hoewel Trump tijdens de campagne openlijk afstand heeft genomen van het aartsconservatieve beleidsprogramma ‘Project 2025’, is dit een van de eerste dingen waar ik aan denk. Het project is gebaseerd op de gedachte dat ambtenaren verantwoording afleggen aan niemand anders dan het staatshoofd. En dus níet aan de grondwet, zoals nu het geval is. Project 2025 beoogt onder andere de herinrichting van justitie, de ontmanteling van de FBI en de afschaffing van de ministeries van Binnenlandse Veiligheid en Onderwijs. Sommige doelen zouden bereikt moeten worden door de onmiddellijke inzet van het leger.
Het kan zijn dat Trump inderdaad geen weet heeft van de plannen, maar dat acht ik onwaarschijnlijk. Zo refereerde hij in 2019 al aan de kernboodschap van Project 2025, door te zeggen dat hij als president kan doen wat hij wil. In het laatste jaar van zijn eerste presidentschap liet hij een vragenlijst maken om overheidsfunctionarissen te testen op hun persoonlijke loyaliteit. Los daarvan heeft hij tijdens de verkiezingscampagne een fiks aantal uitspraken gedaan die sterk overeenkomen met de inhoud van Project 2025.
Wat houdt de loyaliteit van een militair eigenlijk in? Waaraan is een militair trouw?
Uitspraken die – al dan niet bewust – verpakt zitten tussen de klinkklare onzin, zodat de impact minder opvalt. Zo vertelde Trump het publiek op een christelijk-conservatieve bijeenkomst dat ze voortaan „niet meer zouden hoeven stemmen”, als hij weer president zou worden. „Democraten bestempelt hij als „vijand van binnenuit”; mensen die gevaarlijker zijn dan Rusland of China en daarom met hulp van de federale overheid en het leger opgespoord en opgepakt moeten worden. Als hij het heeft over de legerleiding, stelt Trump hun loyaliteit regelmatig ter discussie. Tegen zijn stafchef merkte hij tijdens zijn eerste termijn op behoefte te hebben aan generaals zoals Hitler die had.
Democratie en dictatuur
Loyaliteit binnen het leger is een groot goed. Maar wat houdt de loyaliteit van een militair eigenlijk in? Waaraan is een militair trouw? In dat opzicht verschilt een democratie sterk van een dictatuur. In het eerste geval ligt de loyaliteit van militairen bij de bescherming van het grondgebied en de grondrechten van burgers. In het tweede geval beschermt het leger het staatshoofd tegen alle mogelijke bedreigingen voor zijn positie of die van de partij. Dus ook, of zelfs voornamelijk, tegen de eigen burgers.
Dat de plannen voor Trumps krijgsraad zijn uitgelekt zal, aangevuld met slechts enkele ontslagen van gedecoreerde generaals, voldoende zijn om angst te zaaien onder de overige militairen. Officieren zullen zich voegen naar Trump, in de hoop dat het wel mee zal vallen en zodat zij niet ook zelf worden vervangen door loyalisten. Het schept een leger dat Trump in staat stelt om zijn belofte dat Amerikanen na 2024 nooit meer hoeven te stemmen waar te maken.
Terwijl het Amerikaanse leger straks druk is met de vijanden van binnenuit, zal Trumps interesse in de NAVO tot slot niet meer afhangen van onze ‘contributie’. Die interesse blijft alleen overeind als Trump er zelf baat bij heeft. In Europa klampen we ons vast aan Mark Rutte om hem binnenboord te houden. Niet omdat we een land dat afglijdt naar een autocratie als bondgenoot willen, maar omdat we zelf geen antwoord hebben op de snel veranderende wereld en de dreiging vanuit Rusland.
Lees ook
Trumps regering vormt een gevaar voor de wereld
