Voor een pacifist is er weinig erger dan oorlog. Daarom is het voorkomen van oorlog, en het bestrijden van de oorzaken van oorlog, of dat nu de klimaatcrisis is of uitbuiting en ongelijkheid, de eerste prioriteit. Maar wat als er al een oorlog is? Albert Einstein was pacifist totdat hij geconfronteerd werd met de opkomst van Hitler. In 1932 zegde hij zijn lidmaatschap van de pacifistische War Resisters’ International op en besloot dat Hitler met alle macht moest worden bestreden, ook al betekende dit uiteindelijk het gebruik van geweld.
Ewald Engelen en Martijntje Smits (8/3) vinden dat burgers zelden een pacifistisch perspectief te horen krijgen. Dat klopt. Er zijn helaas weinig pacifisten die dit geluid naar voren brengen. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat er ook nog maar bitter weinig pacifisten zijn. Maar bieden Engelen en Smits nu een pacifistisch perspectief? Ik meen van niet.
Misschien hebben zij een punt als ze zeggen dat onderhandelingen met Rusland en een onmiddellijk staakt-het-vuren voorkomen dat er nog veel meer mensen sneuvelen. Bovendien wordt er tijd gewonnen. Tijd die de Russische oppositie kan gebruiken om zich te versterken en tijd die Oekraïne kan gebruiken om een betere verdediging op te zetten. En misschien sterft Poetin wel binnen afzienbare tijd.
Maar wil Rusland wel onderhandelen? Zelensky kwam aan de macht met een gematigde vredesagenda. Hij wilde de conflicten in de Donbas beëindigen. Poetin heeft hem die kans niet gegund. Hij ging er nog eens even extra stevig tegenaan. Ook binnenslands laat Poetin zien geen eind te willen maken aan geweld. Inmiddels zijn sinds de inval tientallen oppositiekrachten vermoord of langdurig in de gevangenis beland. Aleksej Navalny was zijn meest recente slachtoffer.
Ongemakkelijk gevoel
In hun stuk veronderstellen Engelen en Smits dat Rusland Oekraïne is binnengevallen om zijn veiligheid te waarborgen. Hiervoor zouden wij „strategische empathie” moeten voelen. Er zijn veel redenen om aan te nemen dat de inval van twee jaar geleden eerder te maken had met het gevoel van Poetin dat hij dat straffeloos kon doen dan met een gevoel van onveiligheid. Eerder hield Rusland huis in Tsjetsjenië, viel het Georgië aan en annexeerde het de Krim – zonder dat het Westen erg protesteerde. Intussen zijn Finland en Zweden lid geworden van de NAVO. Dat moet Rusland wel een heel ongemakkelijk gevoel geven. Moeten we daar ook ‘strategische empathie’ voor opbrengen?
Zelf noem ik me pacifist. Dat stelt je in deze tijd voor een levensgroot dilemma. Ik probeer dat dilemma op te lossen door te kijken welke geweldloze middelen we kunnen aanwenden om te verhinderen dat Poetin en zijn kliek nog langer aan de macht blijven. Wij ondersteunen Russische dienstweigeraars en pleiten voor het openen van routes om hen een veilig heenkomen te bieden. In Rusland wordt het steeds moeilijker om militairen te rekruteren. Daarom zoekt Rusland nu soldaten in Afrika. Waarschijnlijk kan het Westen met een beperkt bedrag verhinderen dat Afrikanen aan het front in Oekraïne terechtkomen en daar sneuvelen. Tijd om de oude campagneleus ‘Suppose there is a war and nobody came’ nieuw leven in te blazen.
Het Westen heeft middelen om te zorgen dat Russisch gas en Russische olie niet op de wereldmarkt komen via de China- of Indiaroute. Westerse landen kunnen veel meer doen om de sanctiedruk te verhogen. Pacifisten kunnen ervoor zorgen dat onze regeringen niet wegkomen met de smoes dat dit zo lastig is. Het is veel minder lastig dan het opvoeren van de wapenproductie.
Lees ook
‘Poetin zal telkens weer een nieuwe oorlog beginnen’, zeggen twee Russische dissidenten
