N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/08/3fiweb-2608zat-maud-opinie.jpg)
De drie mannen moeten nerveus zijn wanneer ze op 26 juli van dit jaar plaatsnemen tegenover een groep Republikeinse en Democratische Congresleden. Hun gemillimeterde kapsels verraden een militaire achtergrond. Voormalig inlichtingenofficier David Grusch en gepensioneerde marinevliegers Ryan Graves en David Fravor zijn aangeschoven voor „de meest enerverende hoorzitting van deze week”, aldus de voorzitter.
Dat is nogal een understatement. De mannen zijn hier namelijk om de belangrijkste onderzoekscommissie van het Huis van Afgevaardigden in te lichten over wat volgens hen een doofpotaffaire betreft.
De Amerikaanse overheid zou decennialang, in het geheim, neergestorte ufo’s (unidentified flying objects, of UAP’s, Unidentified Aerial Phenomena, zoals ze tegenwoordig genoemd worden) hebben verzameld, inclusief ‘biologisch materiaal’. Je leest het goed: er zouden voertuigen zijn neergestort of geland die niet door mensenhanden gemaakt zijn, en we zouden daarover op slinkse wijze in het donker worden gehouden.
Fravor en Graves spreken al langer over hun ervaringen met ufo’s tijdens hun diensttijd. Grusch daarentegen is pas recent via een klokkenluidersregeling naar voren getreden. Zijn claims over het onderzoek naar ufo’s lijken rechtstreeks uit een film van Steven Spielberg te komen, en het is dan ook een begrijpelijke eerste reactie dit verhaal als een fabeltje te bestempelen. Doorgaans associëren we ufo’s tenslotte met complotdenkers of andere dwazen. Maar dat is precies wat deze zaak anders maakt: er lijkt vooralsnog geen smet te vinden op het blazoen van Grusch, die inderdaad voor verschillende inlichtingendiensten werkte, toegang had tot topgeheime projecten en onderdeel was van het programma dat onderzoek naar ufo’s deed in opdracht van het Amerikaanse ministerie van Defensie. Bovendien hebben Graves en Fravor ook een onberispelijke staat van dienst. Wat is hier aan de hand?
De afgelopen jaren krijgt het ufo-fenomeen steeds vaker serieuze aandacht. Dit begon in 2017, toen The New York Times naar buiten bracht dat er een geheim onderzoeksprogramma bestond dat ufo-meldingen van militairen onderzocht.
Foo fighters
Een van de meest spraakmakende meldingen was het zogeheten Nimitz-incident. In november 2004 werden twee straaljagers, onder leiding van de bovengenoemde David Fravor, erop uitgestuurd toen al enkele dagen vreemde objecten voor de kust van Californië op de radar werden waargenomen. Bij aankomst zagen zij een groot, wit object dat eruitzag als een soort Tic Tac. De snelheid waarmee en de manier waarop het ding zich voortbewoog vielen door de uitstekende piloten niet te evenaren. Volgens hoge functionarissen was dit geen Amerikaanse technologie. En volgens de piloten en het radarpersoneel zelfs technologie die ons huidige begrip van de natuurkunde tart.
Al ruim vijfenzeventig jaar doen soortgelijke meldingen hoge overheidsfunctionarissen en het leger van diverse landen achter de oren krabben. Van Brazilië tot het Verenigd Koninkrijk en van Frankrijk tot Rusland en Japan: al deze landen hebben in het verleden onderzoek gedaan naar vreemde objecten in het luchtruim. Het veelgehoorde argument ‘wel gek dat die ufo’s alleen boven de VS vliegen’ is aantoonbaar onjuist.
Het veelgehoorde argument ‘wel gek dat die ufo’s alleen boven de VS vliegen’ is aantoonbaar onjuist
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden door vliegers van zowel de geallieerden als de asmogendheden meldingen gemaakt van mysterieuze lichtbollen die hun vliegtuigen achtervolgden. Met soms onvoorstelbare manoeuvres lieten deze foo fighters de inzittenden van de cockpit beduusd achter. Geallieerde kranten stelden de vraag of het een nieuwe Wunderwaffe betrof terwijl de Duitsers de Amerikanen verdachten van een geheim wapensysteem.
Toen eind jaren veertig ook op het Amerikaanse continent een golf aan waarnemingen plaatsvond, stelde de Amerikaanse regering een onderzoek in. Zo werd Project Sign in 1948 geïnitieerd door luchtmachtgeneraal Nathan F. Twining. In zijn berichtgeving schreef hij: „het gerapporteerde fenomeen bestaat echt en is niet denkbeeldig”. Het rapport adviseerde nader onderzoek.
Desinformatiecampagne
Dat nadere onderzoek was Project Grudge. De Koude Oorlog was inmiddels in volle gang en leidinggevenden binnen Defensie voorzagen dat de Russen de enorme publieke interesse voor ufo’s konden misbruiken door paniek te creëren. De VS waren er dus bij gebaat om de angel uit de ufo-gekte te halen die op dat moment door het land raasde. Project Grudge werd daarom een manier om de publieke ongerustheid over ufo’s te temperen. Waarnemingen werden afgeschreven als massahysterie, weerballonnen, zonnereflecties, meteoren, optische illusies, of ‘grote hagelstenen’. Daarnaast adviseerden functionarissen het project af te schalen, omdat alleen al het bestaan van de interesse van de luchtmacht mensen aanmoedigde in ufo’s te ‘geloven.’
Sinds Project Grudge wordt iedereen die serieus over ufo’s wil praten doorgaans weggehoond
Dat Project Grudge van een serieus onderzoek omsloeg in een desinformatiecampagne is inmiddels de officiële historische lezing die door ex-medewerkers van het programma bevestigd is. En dit werkt nog altijd door: sinds Project Grudge wordt iedereen die serieus over ufo’s wil praten doorgaans weggehoond.
Het beëindigen van het project betekende echter geen vermindering van het aantal waarnemingen en het duurde dan ook niet lang voor er een nieuw onderzoek werd opgetuigd: Project Blue Book. Deze tijd werd ook gekenmerkt door een grootschalige serie waarnemingen boven Washington D.C.. Op 19 juli 1952 zag een luchtverkeersleider zeven objecten op zijn radar die zich op een vreemde, onregelmatige manier voortbewogen in een gebied waar op dat moment geen vliegverkeer was. Ook andere radarbedieners van het vliegveld én van het nabijgelegen Andrews Air Force Base zagen hoe steeds meer objecten verschenen en zelfs over het Witte Huis en het Capitool vlogen. De lichtbronnen verdwenen toen twee straaljagers naderden en verschenen weer toen deze vertrokken. Een week later, op 26 juli, was het weer raak. De objecten bewogen soms langzaam, dan weer snel, veranderden van richting en bereikten snelheden tot 11.250 km/u. President Truman eiste duidelijkheid en de incidenten vormden voor de CIA aanleiding tot een speciaal onderzoekspanel: het Robertson Panel.
Talrijke waarnemingen
Dit panel koos in de lijn van Project Grudge voor de ontkrachtingstechniek en kwam zelfs met de suggestie het fenomeen te ridiculiseren via massamedia en Walt Disney-films. J. Allen Hynek, een van de belangrijkste wetenschappers die betrokken was bij deze programma’s, heeft later spijt betuigd voor het feit dat ze piloten hebben gestigmatiseerd zonder daadwerkelijk gedegen onderzoek te doen. Hij ging sceptisch de programma’s in en kwam eruit als iemand die ervan overtuigd was dat er onbekende, technologisch geavanceerde objecten rondvliegen.
Officieel werd er na deze programma’s geen onderzoek meer gedaan naar ufo’s. Maar memo’s van hooggeplaatste functionarissen laten zien dat het verzamelen van data achter de schermen gewoon doorging.
Laten we duidelijk zijn: in de meeste gevallen kunnen ufo-waarnemingen prozaïsch verklaard worden. Atmosferische verschijnselen, ballonnen, kometen en bijvoorbeeld de Starlink satellieten worden soms voor ufo’s aangezien. Slechts een klein percentage is werkelijk onverklaarbaar, maar het wordt interessant wanneer objecten tegelijkertijd worden waargenomen met het oog, radar, satellieten, andere sensoren, én worden vastgelegd op beeld. Dit soort waarnemingen zijn talrijk.
Zijn er aliens? Interdimensionale reizigers? Zet toch China met een technologische doorbraak al decennialang ons begrip van de natuurkunde op z’n kop? Of speelt hier iets wat we nog helemaal niet hebben kunnen bedenken?
Het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft de afgelopen jaren een officieel onderzoeksprogramma opgezet en meerdere wetten aangenomen om het mogelijk te maken klokkenluiders veilig naar buiten te laten treden. Deze zomer startte NASA eveneens een interdisciplinair onderzoekspanel, en ook op Harvard en Stanford houden wetenschappers zich ermee bezig.
Inlichtingenofficier David Grusch is zeker niet de eerste Amerikaanse militair die uit de school klapt met ongelooflijke verhalen. Maar nooit eerder was het iemand met zo’n hoge positie. De inspector general van het Congres achtte de melding van Grusch „geloofwaardig” en „urgent” en ook diverse andere hooggeplaatste functionarissen staan voor hem in. En dus werd er een openbare hoorzitting gehouden.
Volgens Grusch bestaat er een programma, deels in handen van de private sector, dat ufo-materialen verzamelt en de techniek erachter probeert te doorgronden om deze in te kunnen zetten voor eigen gebruik. Hij beschuldigde een klein groepje binnen de top van het leger ervan dit verborgen te houden voor het Congres.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data71661996-3dcd7a.jpg)
‘Classified information’
Heftige beweringen, en vanwege het vermeende vertrouwelijke karakter zullen de belangrijkste vragen de komende tijd achter gesloten deuren worden gesteld. Grusch heeft toegezegd in deze besloten gesprekken alles prijs te geven wat hij weet, inclusief namen en locaties. Hoeveel daarvan naar buiten lekt, zullen we zien. Politici van links en rechts uitten hun frustratie over het feit dat ze steeds weer te horen krijgen dat informatie classified is. De populaire Democraat Alexandria Ocasio-Cortez, ook bij de hoorzitting aanwezig, heeft zich inmiddels in het onderwerp vastgebeten. Vooralsnog moeten wij het doen met de jaarlijkse UAP-rapporten, ooggetuigenverklaringen, ingewikkelde radardata en filmpjes die het Pentagon heeft prijsgegeven. Een échte ‘smoking gun’ ontbreekt nog altijd, maar één ding is zeker: er is de afgelopen vijf jaar meer vrijgegeven dan in de vijfenzeventig jaar daarvoor.
Zijn er aliens? Interdimensionale reizigers? Zet toch China met een technologische doorbraak al decennialang ons begrip van de natuurkunde op z’n kop? Of speelt hier iets wat we nog helemaal niet hebben kunnen bedenken? We weten het niet. Maar in alle gevallen is het antwoord de moeite waard.
Ufo-meldingen zijn van alle tijden en continenten. Als er ergens ook maar een kern van waarheid in blijkt te zitten, zal ons wereldbeeld nooit meer hetzelfde zijn. Dat verdient onze aandacht – niet onze spot.
