Ai, dat ziet er serieus uit. „Stock market collapse in Japan”, is de kop boven de tweet van @Nexta.tv. Het is maandagochtend, half negen. De beursgraadmeter in Tokio is 13,5 procent gedaald, het grootste verlies van de Japanse beurs op één dag ooit.
Gaan de beurzen wereldwijd naar de kelder?
Al bijna een eeuw wordt een knetterende koersval geassocieerd met economisch onheil. De angst voor herhaling van de economische depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw zit diep. De koersval op ‘Zwarte maandag’ (28 oktober 1929) luidde de beurskrach van Wall Street in, die op zijn beurt de depressie veroorzaakte. Althans, zo vertellen wij het verhaal nu meestal – de werkelijke causaliteit is minder simpel. In elk geval voedt sindsdien elke beurspaniek economische angst.
Ook nu. De Amerikaanse werkloosheid was sneller gestegen dan financiële analisten hadden gedacht, het aantal nieuwe banen in de Amerikaanse economie viel juist tegen, de Amerikaanse centrale bank aarzelde met de renteverlagingen waar beleggers al maanden op rekenen, kortom: ruim baan voor somberheid.
In de vorige zin stond overigens drie maal het woord Amerikaans. Dat onderstreept de Amerikaanse hegemonie op de financiële markten. Economische cijfers en opvattingen van Amerikaanse analisten en beleggers bepalen de sfeer op de mondiale financiële markten.
Ik had het je gezged
De reflex om beurspaniek te koppelen aan economische malaise mag dan een twijfelachtige historische achtergrond hebben, het is wél rationeel. Wie nu al waarschuwt voor een recessie en géén gelijk krijgt, kan opgelucht ademhalen en zijn publiek ook. De boodschapper wordt er niet op aangesproken. Maar als er wél een recessie volgt, kan de boodschapper zeggen: ik had het je gezegd. En wie hem heeft genegeerd kan dat alleen zichzelf kwalijk nemen. De boodschapper zelf daarentegen ziet zijn ‘marktwaarde’ stijgen: hij had het goed gezien.
Daar komt bij dat ‘slecht’ nieuws opvallender is dan ‘goed’ nieuws. We willen graag voorbereid zijn op slecht nieuws, of dat nu files, hittegolven of beurscalamiteiten zijn. De kop op voorpagina van NRC dinsdag is er dan ook een uit het boekje: ‘Recessievrees zorgt wereldwijd voor massale verkoop aandelen’. Het omgekeerde zou wellicht ook vermelding krijgen, maar niet zo groot en niet zo prominent: ‘Groeigejubel zorgt wereldwijd voor massale aankoop aandelen’.
De koersval op maandag in Tokio werd op dinsdag op dezelfde beurs gevolgd door spectaculair herstel. Op Wall Street daalden de koersen op maandag wel, maar niet genoeg voor een plaats in de top tien van grootste koersdalingen.
Lees ook
Na het flinke verlies op de beurzen volgde fors herstel – maar waarom? Vier verklaringen
Toch is er reden om serieus naar de koersval op Wall Street te kijken. Het is geen signaal van een recessie, maar wel een signaal dat de hoge verwachtingen van de beursoptimisten terugzakken naar realistischer niveaus. De eerste maanden van dit jaar waren de koersstijgingen namelijk exceptioneel. Beleggers zagen de economie door de meest roze bril die ze konden vinden.
Het fundament van het optimisme bestond uit de verwachting van een snelle rentedaling (om de economische groei en werkgelegenheid te stimuleren) én de investeringen in en de zegeningen van kunstmatige intelligentie (AI). Dat leidde tot een hausse in de koersen van bedrijven in de computerchipsindustrie, van ASML, de producent van chipmachines in Veldhoven, tot Nvidia, de maker van processors voor AI-modellen in Santa Clara (Californië).
In de roes van een beurshausse is er geen oog voor de spanningen in de wereld, zoals de oorlog in Gaza, de oorlog in Oekraïne en de technologisch-economische strijd VS-China. Ook bestaat er geen twijfel (AI is de toekomst) en spelen onzekerheden (maakt de inflatiedaling een rentedaling mogelijk? Wie wordt de volgende Amerikaanse president?) geen rol.
Rasoptimist Reagan
Het goede nieuws van de koersval van deze week is dan ook de erkenning dat er spanningen zíjn, die niet zullen verdwijnen en waarmee beleggers te leven hebben. Dat gaat met pieken, maar vooral met dalen. Terzijde: de koers van Nvidia is ondanks het beurstumult ruim het dubbele van die op 2 januari: 116 procent rendement in ruim zeven maanden.
Stock market collapse in Japan en de massale verkoop van aandelen zijn serieus nieuws. Maar voorbodes van een recessie? Nee, Als er een historische parallel is, kies ik die van de ineenstorting op Wall Street in 1987. Op 17 oktober kelderde de toonaangevende Dow Jones-graadmeter bijna 23 procent. De angst voor een herhaling van 1929 was voelbaar. Een verslaggever vroeg Ronald Reagan om diens reactie. Het is maar een tijdelijke correctie, zei de toenmalige Amerikaanse president. Niet iedereen was gerustgesteld door de nuchtere ‘analyse’ van rasoptimist Reagan. Maar zijn woorden kwamen wel uit.
