Wat is een betere plaats om te praten over het herstel van de dominantie van de strijdkrachten in Indonesië dan een vijfsterrenhotel in Jakarta, buiten het zicht van de media? Waarschijnlijk om die reden stuurde president Prabowo Subianto zijn afgezanten recent naar een bijeenkomst met leden van de Commissie-I van het Huis van Afgevaardigden (DPR) in een van de meest luxueuze hotels in de hoofdstad. Volgens Indonesia Corruption Watch (ICW) kostte deze vergadering maar liefst 1,2 miljard roepia (ca. 65.000 euro). Wat is tenslotte een betere manier om te praten over herzieningen van de Wet op het Indonesische leger (UU TNI), het wettelijke kader dat de rol en het gezag van de strijdkrachten regelt, dan vanuit de comfortabele bedden van zo’n hotel?
Het zorgvuldig geregisseerde plan van de volksvertegenwoordigers stuitte op een hobbeltje. Activisten van de ‘burgercoalitie’ (Koalisi Masyarakat Sipil) drongen de bijeenkomst binnen en eisten een einde aan de discussie die ze afwezen als ondoorzichtig en als directe poging om de dubbelfunctie van het leger (Dwifungsi TNI) te doen herleven – een restant van de Soeharto-dictatuur dat allang begraven had moeten zijn.
IJzeren vuist
Generaal Soeharto kwam midden jaren zestig aan de macht en regeerde als president dertig jaar met ijzeren vuist. De huidige president Prabowo was diens schoonzoon, is ook een generaal b.d. en hij is duidelijk bezig met een restauratie van het bewind van zijn ex-schoonvader. Internationaal mede mogelijk gemaakt door het opnieuw aantreden van president Donald Trump in de VS, die zoals bekend weinig op heeft met universele mensenrechten en een zwak heeft voor sterke leiders. Indonesië trad overigens in januari toe tot het economische machtsblok BRICS.
Kort na hun protest bij het hotel werden de activisten op beschuldiging van anarchie bij de politie aangegeven. Hun kantoren werden door de autoriteiten aangevallen en geterroriseerd. Wranger kan het niet: de verdedigers van de democratie worden als criminelen gebrandmerkt terwijl de slopers van de democratie worden beschermd door de staat.
Nu barsten er overal in het land protesten los en de repressie wordt steeds akeliger
En alsof dit nog niet genoeg was, gaf de voorzitter van de parlementaire commissie die het geheime overleg had georganiseerd geen antwoord op vragen. Deze Utut Adianto is lid van de Strijdende Democratische Partij van Indonesië (PDIP). Dat is de grootste oppositiepartij onder leiding van oud-president Megawati Soekarnoputri, dochter van de eerste president van Indonesië Soekarno.
Utut draaide om de zaken heen, dat er wel vaker in hotels wordt vergaderd. En hij stelde de activisten de wedervraag: „Waarom hebben jullie niet eerder geprotesteerd?” Dit niveau van stompzinnigheid is gebruikelijk bij politici die niet het volk, maar oligarchen dienen. Want bijna dertig jaar na de val van Soeharto heeft de democratie plaatsgemaakt voor een onderonsje tussen oligarchen die de macht uitoefenen in Indonesië.
Generaal wordt topambtenaar
Intussen gaat de herziening van de TNI-wet door – niet om de professionaliteit van het leger te vergroten, maar om de greep op de samenleving te versterken. Door deze herziening kunnen nog meer actieve officieren bij strategische ministeries, diensten en staatsbedrijven burgerposities bekleden, met als onzinnig excuus dat zij zo het welzijn van militairen verbeteren. In de ogen van deze regering is hun welzijn alleen te bereiken door incompetente ambtenaren van hen te maken.
Kijk maar eens: een landmachtmajoor is nu Kabinetssecretaris, alsof zijn deskundigheid in volmaakt gepoetste laarzen en ochtendexercities juist hem geschikt maakt om het nationale beleid te bepalen. Een generaal-majoor is opeens directeur van BULOG, de Indonesische staatsdienst die verantwoordelijk is voor de nationale voedsellogistiek en stabilisatie van de rijstprijs. Een andere generaal-majoor is benoemd tot inspecteur-generaal van het ministerie van Transport omdat kennis van marcheren in formatie veel wezenlijker is dan een diepgaande kennis van de wegeninfrastructuur. En dat gaat zo door. Een generaal wordt topambtenaar op het ministerie van Landbouw, een admiriaal gaat de organisatie leiden die de jaarlijkse hadj organiseert. Dan is er nog een generaal die toezicht gaat houden op de defensie-industrie en een admiraal die hetzelfde gaat doen bij de maritieme industrie.
Zet deze situatie af tegen dat wat Mohammad Hatta in 1948 deed, de man die in 1945 samen met Soekarno de vrije republiek Indonesië had uitgeroepen. Hatta moest ook het leger herstructureren, dat op dat moment in oorlog was met het Nederlandse leger dat tevergeefs probeerde de kolonie te heroveren. Hatta vergrootte niet de invloed van de nationale strijdkrachten op de samenleving. Hij verkleinde het leger juist. Hij zag dat veel hoge officieren eigenlijk geen troepen onder hun bevel hadden, maar toch door de overheid werden doorbetaald. Een van zijn eerste besluiten was het ontslag van negen admiraals zonder duidelijke taken en de degradatie van generaals die geen actieve opdrachten hadden.
En wat doet Prabowo nu? Precies het tegendeel. Hij heeft Hatta’s erfenis teruggedraaid door het leger niet te stroomlijnen, maar door de aanwezigheid ervan in het burgerleven op te blazen. Het gaat niet alleen meer om een leger met een ‘dubbelfunctie’, dus in het bestuur zoals onder Soeharto, maar om een multifunctionele dictatuur. Als dit zo doorgaat, duurt het niet lang meer of we zien militairen alles bestieren, tot in de slaapkamer van mensen aan toe.
Maar dat zal Prabowo natuurlijk een zorg zijn. Toen hij kritiek kreeg, wuifde hij die weg: „Laat de honden maar blaffen”. En een week geleden heeft het parlement de herziening van de TNI-wet officieel goedgekeurd.
Strijd gaat door
Nu barsten er overal in het land protesten los. En de repressie wordt steeds akeliger. Die voltrekt zich niet meer in de schaduw, maar wordt openlijk en met trots tentoongespreid. Ik heb met eigen ogen gezien dat studenten in Bandung door veiligheidstroepen grof werden afgetuigd. Er waren ook vrienden van mij bij – genadeloos geschopt, geslagen en mishandeld. Ook ingehuurde schurken zorgden ervoor dat niemand zich durfde te verzetten. Op de daken van omliggende gebouwen waren sluipschutters gestationeerd – dreigend, in afwachting.
Elders werden journalisten geterroriseerd die kritisch waren over de herziening van de TNI-wet. Verslaggevers van het gerenommeerde tijdschrift Tempo kregen een afgehakte varkenskop toegestuurd, een boodschap die even smerig als onmiskenbaar was. De volgende dag kregen ze een doos met dode ratten, rechtstreeks bezorgd bij het kantoor van de redactie.
Maar de strijd is nog niet afgelopen. Prabowo wordt dan misschien brutaler en schaamtelozer, maar zolang de democratie wordt gekaapt, moeten we blijven blaffen.
