De openingsceremonie van de Olympische Spelen in Parijs afgelopen zomer was net als de sportprestaties een viering van hoop, optimisme en diversiteit als vanzelfsprekende bron van kracht. De ceremonie vormde een enorm contrast met onze tijdgeest van tobberigheid, gesomber en angstbeelden. Het drong mij de vraag op: hoe krijgen we weer vertrouwen in vooruitgang, nu we dagelijks worden geconfronteerd met politieke krachten die geen kans voorbij laten gaan om ons collectief de put in te praten? Voor de conservatieve krachten vormde zelfs de ceremonie in Parijs aanleiding om het onvermijdelijke verval van onze samenleving nog maar eens uit te roepen. Ditmaal vanwege drag queens, in plaats van moslims of asielzoekers. Hadden ze deze zomer niks beters te doen en waren er geen echte problemen om je druk over te maken, zoals het lerarentekort, de armoede of de woningnood?
We zullen moeten onderzoeken waarom een politiek die doemscenario’s in plaats van toekomstscenario’s schetst bij sommigen in vruchtbare aarde valt. Politiek denker Yascha Mounk biedt in zijn boek The People vs Democracy een aanzet tot een verklaring. Hoe goed mensen het ook hebben, het is de angst voor verlies die hun onvrede voedt. Die angst is goed verklaarbaar. Vooruitgang is veel minder vanzelfsprekend geworden, en onze verworvenheden veel onzekerder. Kinderen overtreffen steeds moeilijker het inkomen van hun ouders. Economen ontdekken dat mannen met een praktische opleiding vaker werkloos zijn en dat hun inkomen daalde. Degenen die wel aan het werk komen, merken dat hun baan en inkomen veel onzekerder zijn geworden. Onderliggend probleem is de scheefgroei van de verhoudingen tussen werknemers en aandeelhouders, waardoor een steeds groter deel van onze welvaart wordt opgeëist door kapitaal, ten nadele van arbeid.
Wereld van gisteren
Vertrouwen in vooruitgang komt niet dichterbij als we blijven vasthouden aan recepten uit het verleden. Voorop het volstrekt achterhaalde en zelfs giftige idee dat de staat een onderdanig dienaar van Keizer Markt moet zijn en vrije baan moet geven aan het kapitaal, want rijkdom aan de top komt als vanzelf bij de werkende meerderheid terecht. Oftewel: lage loonkosten, lage belastingen voor de allerrijksten, aandeelhouders zo min mogelijk in de weg zitten en het kortwieken van de overheid, want die zou het probleem zijn. Het is bewezen onzin. Trickle down bleek winner takes all: arbeid loont niet terwijl er exorbitante rijkdom aan de top is. Het is vele malen makkelijker om geld te verdienen met geld dan met werk. En dat zijn bewuste keuzes geweest van politici die zich jarenlang hebben ingezet om de lasten op kapitaal te verlagen. De overheid is niet langer in staat om in basisbehoeften van burgers te voorzien.
Lonen behoren voldoende te zijn om van te leven, zonder afhankelijk te zijn van onzekere toeslagen
Het is daarom onbegrijpelijk dat dit kabinet terugkeert naar ouderwetse ideeën. Het minimumloon blijft laag om de loonkosten te drukken. Er wordt bezuinigd op onderwijs en investeringen in verduurzaming. Tegelijkertijd gaan de belastingen voor de rijksten omlaag, want het geld dat er aan de top wordt vergaard zal uiteindelijk toch wel in de portemonnee van de rest belanden.
Andere visie
Als we de samenleving willen enthousiasmeren voor de toekomst, dan zullen we mensen in de eerste plaats houvast moeten bieden in het leven. Lonen behoren voldoende te zijn om van te leven, zonder afhankelijk te zijn van onzekere toeslagen. We moeten de gaten in ons sociale vangnet dichten en ervoor zorgen dat iedereen beschermd is bij ziekte, werkloosheid en pech. En we zullen ervoor moeten zorgen dat mensen kunnen rekenen op de stabiliteit van een fijne en betaalbare woning, waarvoor veel meer locaties beschikbaar moeten komen. De intensieve veehouderij legt een te grote claim op onze ruimte en gijzelt ons land. Het wordt tijd dat we de belangen van woningzoekenden en de natuur zwaarder gaan wegen en daarvoor meer ruimte beschikbaar stellen.
Lees ook
Faber lacht de linkse fracties toe, maar die lachen niet terug
Willen we mensen weer vertrouwen in vooruitgang geven dan is eerlijkheid onontbeerlijk. Één van de kenmerken van radicaal-rechtse politiek is dat hun sociaaleconomische beleid veel weg heeft van de slogan van ‘De Tegenpartij’ van Jacobse en Van Es, de typetjes van Van Kooten en De Bie: „Geen gezeik, iedereen rijk”. Die politiek belooft mensen gouden bergen zonder duidelijk te zijn over welke keuzes er gemaakt worden.
We kunnen pijnlijke bezuinigingen terugdraaien, en nieuwe bezuinigingen voorkomen
In mijn visie is het onvermijdelijk om de komende jaren de lasten op arbeid te verlichten en de lasten voor de meest vermogenden te verzwaren, omdat er zóveel mogelijk wordt als we onze welvaart eerlijk delen en moedige keuzes durven maken. We kunnen pijnlijke bezuinigingen terugdraaien, en nieuwe bezuinigingen voorkomen. We kunnen de tweedeling in onze samenleving tegengaan, en investeringen in de toekomst mogelijk maken. Ik geloof dat we er een beter land voor terugkrijgen.
De makkelijkste en eerste keuze is om af te zien van het plan om de lasten op winst en vermogen met 1,5 miljard euro te verlagen. GroenLinks-PvdA zal voorstellen alleen steunen die bijdragen aan een socialer beleid dat vooruitgang mogelijk maakt. En dus zullen we strijden tegen een beleid dat miljardencadeaus uitdeelt aan vermogenden en de allerrijksten, en werkende mensen opzadelt met miljardenbezuinigingen.
Vertrouwen voeden
Deze maatregelen zijn noodzakelijk om mensen weer vertrouwen te geven dat vooruitgang mogelijk is. De politiek zal de moed moeten opbrengen vooruitgang opnieuw te verbeelden. Voor alle progressieve politieke krachten betekent dat: compromisloos de kant van arbeid kiezen boven kapitaal, en strijden voor de bevordering van gemeenschapszin en de bescherming van individuele rechten en vrijheden, voor openheid en diversiteit en voor een koers die de toekomst omarmt, zonder daarbij de bedreigingen te ontkennen die we op het pad ernaartoe tegen zullen komen.
