Uit recent onderzoek van Rutgers blijkt dat veel vrouwen die kiezen voor een abortus geen anticonceptiemethode gebruiken om een ongewenste zwangerschap te voorkomen. Media zetten vrouwen centraal als veroorzakers van dit probleem (NOS kopte bijvoorbeeld: ‘Veel vrouwen in de abortuskliniek die geen anticonceptie gebruiken‘). Anticonceptie is niet enkel een vrouwenzaak. Mannen kunnen én moeten een actieve rol spelen: door condooms te gebruiken of – als ze zeker weten dat ze geen kinderen (meer) willen – een vasectomie te overwegen. Toch merk ik dat het voor veel mannen een ver-van-mijn-bed-show is.
Het verbaast me altijd hoe laconiek sommige mannen omgaan met anticonceptie, alsof het niets met hen te maken heeft. Of een vrouw nu wel of niet zwanger raakt lijkt voor hen een abstract probleem. ‘Ach, als het gebeurt dan neemt ze toch gewoon een abortus.’ Alsof een abortus vergelijkbaar is met het nemen van een paracetamol, een gebeurtenis zonder verdere (mentale en fysieke) gevolgen.
Dat heeft alles te maken met hoe er maatschappelijk gekeken wordt naar mannen in de context van ouderschap. Als er enkel anticonceptie voor mannen bestond, en we tegelijkertijd hetzelfde patriarchale verwachtingspatroon over ouderschap zouden handhaven, zouden vrouwen er veel actiever op toezien dat hun partner verantwoordelijkheid neemt. Een mogelijke zwangerschap beïnvloedt hun leven zodanig, dat het niet iets is dat je aan een ander overlaat.
De primaire taak
Mijn partner en ik willen geen kinderen, en hij besloot zich te laten steriliseren middels een vasectomie. De arts vroeg hem: „Zijn er al genoeg kleintjes?” En hij antwoordde met „nee, en dat wil ik graag zo houden.” Waarop de arts vroeg: „Oh, weet je het dan wel zeker?”
Dit deed me denken aan de (gelukkig inmiddels afgeschafte) verplichte bedenktijd van vijf dagen bij abortus De bedenktijd moet nu in samenspraak met de arts worden bepaald en kan 0 maar ook 10 dagen zijn. Het is natuurlijk belangrijk om te controleren of iemand zeker is van een ingreep, maar dit gaat verder dan medische zorgvuldigheid. Die bedenktijd komt voort uit een diepgeworteld idee: het patriarchale ideaal van het monogame, heteronormatieve gezin waarin de moeder de zorgtaken op zich neemt en de vader de provider is – zowel van het zaad als van de financiële middelen. Zijn primaire taak stopt daar. Het idee dat een man zijn vruchtbaarheid bewust beëindigt voordat hij ooit kinderen op de wereld heeft gezet, wordt in dat kader gezien als een aanval op dit traditionele gezinsideaal. Op eenzelfde soort manier waarop door sommigen naar een vrouw wordt gekeken die kiest voor een abortus en daarmee de kans op dat ‘perfecte gezin’ afbreekt.
Hoewel het misschien klinkt als een verouderd conservatief standpunt, zie je hoe subtiel dit denken doorsijpelt in het alledaagse. Niet alleen de arts die mijn partner behandelde, maar ook mensen in zijn directe omgeving vroegen hem om nog eens goed na te denken of in therapie uit te zoeken waarom hij geen kinderen wilde. Alsof bewust nee zeggen tegen het ouderschap en daarmee toegang tot het ideaal van het kerngezin, een gemiste kans is in het leven waar iemand voor moet worden behoed.
Het begint bij anticonceptie
Het lijkt bijna vanzelfsprekend: als je niet past in het plaatje van het traditionele kerngezin, is er iets mis. Maar dit denken beperkt ons allemaal. Hetero cis-vrouwen worden gereduceerd tot hun ouderrol, hetero cis-mannen tot bijfiguren, en LGBTQI+ personen vallen volledig buiten de boot.
Mannen in een heteroseksuele relatie die hun ouderrol heel serieus nemen – die de zorg willen delen en betrokken willen zijn – merken dat ze vaak niet als volwaardige ouder worden gezien. Of het nu gaat om niet gebeld worden door de opvang, genegeerd worden bij de dokter of in het ziekenhuis, of geen verlof krijgen op het werk om voor hun kinderen te zorgen – omdat dit vaak nog wordt gezien als ‘oppassen’.
Het wordt als ‘raar’ beschouwd wanneer een man alleen voor zijn kinderen zorgt, en bij queer ouders wordt getwijfeld of er voldoende ‘mannelijke’ of ‘vrouwelijke’ energie is. Alsof elk heteronormatief gezin automatisch een perfecte balans biedt van zorg en emotionele aandacht.
Gelijkwaardiger ouderschap begint bij anticonceptie. Als mannen verantwoordelijkheid nemen, draagt dat niet alleen bij aan het voorkomen van ongewenste zwangerschappen. Het creëert ook ruimte voor een eerlijkere verdeling van zorgtaken en versterkt de vaderrol. Maar vooral zorgt het voor een opening naar loskomen van vastgeroeste, heteronormatieve, patriarchale ideeën over hoe we als mensen kunnen samenleven.
Lees ook
Opinie: Vrouwen die ongewenst zwanger raken, zijn niet dom of onwetend
