Het eerste boek dat ik ooit kocht was The Catcher in the Rye van J.D. Salinger. Ik was zestien en legde het op de balie van Shakespeare & Company in Parijs en vroeg de boekhandelaar in mijn gebroken adolescente Engels of hij zo’n leuke stempel van hun logo op de eerste pagina wilde zetten. Die norse blik van de boekhandelaar vergeet ik nooit meer.
Na dit boek werd lezen een gewoonte. Toegegeven, dat proces ging met horten en stoten. Precies tien jaar na dato werk ik, sinds een paar jaar, in een soortgelijke Engelse boekhandel in Leiden. Een boekhandel met hetzelfde unieke boekenaroma en eveneens zo’n soort winkel waar adolescenten binnenstappen om, ook al weten ze dat zelf nog niet, een boek te kopen dat een nieuwe bron van vermaak introduceert: het lezen. Mijn exemplaar van dat fameuze boek (dat je eigenlijk alleen hoort te lezen in je adolescentiejaren) kostte 13 euro. Dat was voor mij, met een miezerig bijbaantje, drie uur werk.
Een soortgelijke ervaring ondergaan al die jongeren die bij mij boeken komen kopen. In de laatste jaren is het aantal jongeren in onze winkel flink gestegen, zozeer zelfs dat deze nieuwe lezers met hun aankopen steevast bepalen wat ons meest verkochte boek van de maand is. De romans van Jane Austen en de Brontës, en de glimmende young adult-boeken zijn niet aan te slepen. Naar al deze jonge lezers slaat blijkbaar een vonkje over, waarna lezen niet meer weg te denken valt uit hun vormende jaren.
Het voornemen van het aankomende kabinet om de btw op boeken te verhogen van 9 naar 21 procent zou daar krachtig op inhakken. Een prijsverhoging van 5 euro op een boek zou een peilloze kloof doen ontstaan tussen de wens en het besluit een boek te kopen.
Bij aardig wat klanten, en ook bij mijzelf, merk ik dat bij sommige boeken de prijs al over de rand van het acceptabele is. Bij een gebonden biografie of geschiedenisboek in het Nederlands is een vaste boekenprijs van 40 euro of hoger eerder regel dan uitzondering. Wachten op het verramsjen van het boek of op een kleiner exemplaar is daarbij vaak tevergeefs. Daarnaast zie je bij Engelse boeken, waarvoor geen vaste boekenprijs geldt, nu al dat klanten de prijzen soms vergelijken met de dumpprijzen die de internetgiganten rekenen. Door de voorgestelde btw-verhoging zal dat alleen maar vaker gebeuren.
Krakkemikkig geschreven
De aangekondigde btw-verhoging gaat rechtstreeks in tegen de wens om de ontlezing tegen te gaan, en helpt ook niet mee om de beheersing van de Nederlandse taal te bevorderen. (Als ik het krakkemikkig opgeschreven akkoord zo lees, lijkt me dat inderdaad geen overbodige luxe.)
Als het gaat om fenomenen als ontlezing en gebrekkige taalvaardigheid, verstaat de politiek eigenlijk maar één taal: die van de cijfers en percentages. Kennelijk schiet deze taal tekort. De btw-verhoging op boeken zal ten koste gaan van de kans toch maar net dat éne boek te kopen dat je uiteindelijk aan het lezen zal zetten, ook al wist je dat bij de aankoop nog niet. Daarmee gaat een grote hoeveelheid potentieel leesplezier verloren.
En dat is niet alles. De jongeren over wie ik schrijf, hebben soms een thuisfront waar ze fysiek en qua gevoelsleven onveilig zijn. Bibliotheken en boekhandels behoren tot de weinige plekken waar zij zich wel veilig kunnen voelen. Elke boekhandel en bibliotheek kent daarnaast een kring van stamgasten, vrijwilligers en excentriekelingen. Door hen samen te brengen vervult de boekensector een belangrijke sociale functie, maar de politiek zit op zo’n andere bandbreedte dat ze dit onmogelijk kan aanvoelen.
Vorig jaar is het aantal boekhandels gestegen; een positieve uitschieter na een jarenlange neergang. Beginnende boekhandels hebben het zwaar, omdat de opstartkosten flink zijn. Als ze hun collectie aanschaffen, krijgen ze bij leveranciers steevast een minder voordelige deal dan boekhandels die al langer meelopen. Een btw-verhoging kan de boel verder verstieren.
Als nieuwe boekhandels het door de btw-verhoging niet redden, zal niemand meer proberen een boekhandel te openen. Wie daardoor op een plek komt te wonen zonder boekwinkel, is overgeleverd aan de liefdeloze internetgiganten die onmogelijk de sociale functies kunnen bieden die boekhandels wel leveren. Maar misschien is liefdeloosheid wel hetgeen waar de komende coalitie op mikt.
Lees ook
Voor film blijft de btw 9% – wat een belediging!
