De Oostenrijkse zakenman Josef Kleindienst heeft het gemunt op Bond, James Bond. Althans: op het intellectuele eigendomsrecht van de Bond-franchise. Zo bericht The Guardian.
Het Amerikaanse bedrijf Danjaq heeft het eigendomsrecht van de naam. Maar de in Dubai gevestigde Oostenrijker vindt dat ze er onvoldoende gebruik van maken, en ziet daarom juridische ruimte om hun recht aan te vechten. Als een geregistreerde merknaam vijf jaar lang niet gebruikt wordt, kan het recht om die naam te gebruiken in de EU en het Verenigd Koninkrijk betwist worden. No Time to Die komt uit 2021, toch ziet Kleindienst mogelijkheden.
Zijn claim gaat om meerdere variaties van de merknaam: onder andere ‘James Bond 007’, ‘James Bond: World of Espionage’, en de iconische tekst ‘Bond, James Bond’. De rechten voor het gebruik daarvan gelden niet alleen voor films, ook voor een scala aan uitingen als computerprogramma’s, digitale publicaties en gebruik in restaurants, bars en hotels. Volgens de claim zou van die laatste opties onvoldoende gebruik zijn gemaakt.
Verdediging
Waarom Kleindienst dit doet, en wat hij precies wil blijft onduidelijk. Aan The Guardian laat hij weten ‘de Bond-naam’ te gebruiken als hij wint. De partij die de Bond-rechten heeft, moet de verdediging binnen twee maanden rond hebben om haar rechten te behouden.
Kleindienst houdt zijn zakelijke activiteiten over het algemeen bij vastgoedprojecten. Zo steekt hij miljarden dollars in een complex aan hotels, kastelen en woonhuizen bij Dubai op een aangelegde eilandengroep in de vorm van de wereldkaart.
Na vijf films met de Britse acteur Daniel Craig als James Bond, is zijn opvolger nog altijd niet aangewezen. Er zou geruzied worden door de producent en de studio, berichtte The Wall Street Journal in december. EON Productions, dat onder Danjaq valt en de Bondfilms sinds 1962 maakt, wil een ‘relatief onbekende dertiger’. De door Amazon gekochte studio MGM zou liever een bekende filmster aanwijzen.
Amazon-miljardair Jeff Bezos vierde in Venetië drie dagen lang zijn huwelijksfeest. Van de Venetianen mocht hij best komen trouwen, aan sprookjeshuwelijken verdienen ze en ze zijn ze gewend, George Clooney deed het elf jaar geleden ook. Maar niet zo, met hun stad gedegradeerd tot luxe partycentrum en hun cultuurschatten als hebbeding.
Ze kwamen in actie, met demonstraties, snedige spandoeken en ludieke, dollars tellende Bezospoppen, zelfs in het Canal Grande dreef er eentje, met een Amazondoos als vlot.
Een pop die Jeff Bezos moet voorstellen zit op een toilet gemaakt van Amazon-dozen, aan de vooravond van het huwelijksfeest van Bezos en Lauren Sanchez in Venetië. De pop was gemaakt door het kunstcollectief Konn Artiss. Foto Click News
Maar het hoogtepunt waren de krokodillen. Een Venetiaans kunstcollectief kondigde aan Bezos’ huwelijksfeest op te zullen luisteren met een vloot opblaaskrokodillen. Geweldig beeld, je ziet het voor je: motorbootjes vol celebrity’s in smokings en avondjurken ploeterend door middeleeuwse kanalen vol speelgoedkrokodillen. Alleen, hoe dan? Daar zijn er honderden van nodig om ook maar één Venetiaans kanaal effectief te vullen. En even praktisch: waar kwamen al die krokodillen dan vandaan? En praktischer, wie blies ze op? Waar en hoe zouden ze te water worden gelaten zonder dat de politie ze direct zou verwijderen?
Dit kon dus helemaal niet en toch werd uit voorzorg Bezos’ huwelijksfeest verplaatst, van de magnifieke Scuola Grande della Misericordia middenin de stad naar de voormalige scheepswerf Arsenale, een brug te ver aan een kanaaltje zonder grandeur. Allemaal uit angst voor een virtuele zwerm krokodillen.
Deze actie was conceptuele kunst. Een gezamenlijke performance van de lachspieren van al die mensen die zich het wereldwijd voorstelden.
Ik hoop nu maar dat Dave Schut dit meekreeg. Die suggereerde in NRCdat satire niet meer werkt. Zijn voorbeeld is extreem-rechts. President Trump. Die trekken zich er niks van aan, schrijft hij, dus laat maar zitten.
Satire werkt niet? Niet als je denkt dat satire bestaat om Trump en zijn knechten tot inkeer te brengen. Wordt een mikpunt op de kast gejaagd (zie Bezos), dan is dat mooi meegenomen. Maar comedians maken hun conferences niet voor hun mikpunten. Satire is geen corrigerende tik om ze te bewegen te stoppen met hun wicked wicked ways. Het is flessenpost voor al die mensen die hun machtsmisbruik minachten, gevaarlijk vinden of zelfs persoonlijk vrezen.
De grappenmakers zijn altijd slimmer dan de potentaten. De middeleeuwse nar zei de koning de waarheid. Ging daardoor zijn kop eraf? Mogelijk. Maar dan erkende de koning dat hij hem niet aankon. Punt voor de nar.
Dave Schut zegt: humor legt het af en komt met Hitler op de proppen. Dat kan ik ook. Wat bleef er over van Hitler? Een schaduw van het kwaad – superieur in zijn hemd gezet door Chaplin in The Great Dictator. Die film bracht niet één nazi bij zinnen, maar hij staat nog altijd als een huis. Nog altijd zegt hij: Wij lachen. Met zijn allen. En daar houden we niet mee op.
Je kunt nauwelijks naar één golf kijken, je kijkt altijd naar ‘golven’, constateert de Italiaanse schrijver Italo Calvino in zijn roman Palomar. Iets vergelijkbaars geldt voor de beleving van het weer, zegt de Amerikaanse componist Christopher Cerrone: „Het weer is geen moment, je kunt het niet isoleren. Het weer, en zeker extreem weer, is monolithisch, alomvattend.” Cerrones Beaufort Scales voor acht vrouwenstemmen en elektronica, met videoprojecties van kunstenaar Hannah Wasileski, gaat over de ervaring van extreem weer. Het Lorelei Ensemble brengt zaterdag 5 juli de Europese première, als onderdeel van het festival The Big Sing in Haarlem (zie inzet).
Lorelei Ensemble werd in 2007 in Boston opgericht door dirigent Beth Willer. Hun cd-opname van Beaufort Scales was eerder dit jaar genomineerd voor een Grammy Award. Cerrone en Willer vertellen in een Zoom-gesprek dat ze erg uitkijken naar de Haarlemse uitvoering: „We hebben het stuk nu zeven keer gedaan, maar er was telkens wel iets, met de video of met de belichting. Dit wordt de eerste uncompromised uitvoering”, zegt Cerrone.
Als je Beth trouwens diep wilt beledigen, zegt Cerrone, dan moet je Lorelei een ‘koor’ noemen: „Het is een vocaal ensemble.” Willer lacht erom, maar hij heeft wel gelijk. De individualiteit van de acht afzonderlijke stemmen staat bij Lorelei voorop, zoals ook bij een strijkkwartet. „Wat vaak ontbreekt bij muziek voor treble voices [hoge stemmen] is onderzoek naar het coloristische aspect, de individuele kleuren. Daar selecteren wij onze compositieopdrachten op. Chris heeft ons vocale palet uitgebreid met allerlei schakeringen en variaties, het is een heel rijke klankwereld”, zegt Willer.
Niet meer ver weg
Toen ze begonnen met het project, in 2019, was ‘extreem weer’ nog iets dat zich ver weg afspeelde, zegt Willer. Hoe erg het ook was: „Niemand die ik kende had ermee te maken. Nu ken ik niemand meer die er níét mee te maken heeft gehad, ook in de VS.” De titel van Loreleis concertprogramma, ‘Look Up’, is een expliciete oproep om voorbij je eigen comfort te kijken. Je kunt er ook een knipoog in zien naar Don’t Look Up, de satirische filmparabel over klimaatontkenning.
Cerrone schetst een probleem met ‘geëngageerde’ of politieke kunst: de kans dat klimaatontkenners naar een concert van het Lorelei Ensemble komen is niet zo groot. Je preekt al snel voor eigen parochie, en daar past hij voor. In plaats van een manifest over de klimaatcrisis besloot hij daarom muziek te maken over iets heel concreets: de unheimliche, herkenbare ervaring van extreem weer.
„Tijdens een verblijf als composer in residence in Oregon in 2018 maakte ik van dichtbij bosbranden mee. Dat was heel heftig, totaal niet abstract, en ik wilde die ervaring documenteren in mijn werk.” De ingang vond Cerrone op een verrassende plek: in het systeem voor de classificatie van windkracht dat in 1805 werd opgesteld door de Ierse admiraal Francis Beaufort. „Het is een geweldige tekst, een verzameling haiku’s waarin hij beschrijft wat de wind bij een bepaalde sterkte teweegbrengt.” De gangbare Nederlandse vertaling van de Schaal van Beaufort is nogal droog, in tegenstelling tot het origineel: ‘whistling heard in telegraph wires; umbrellas used with difficulty’ (windkracht 6).
Moeilijke tijd
Beaufort Scales beschrijft een duidelijke boog, van windkracht 0 tot 12. De intensivering vindt niet zozeer plaats in volume, maar in dichtheid, intensiteit en elektronische vervorming. Om te voorkomen dat het werk voorspelbaar zou worden, voegde Cerrone vier gesproken ‘interludes’ toe, met weerbeschrijvingen van schrijvers Melville, Scott Fitzgerald en Anne Carson en uit de Bijbel: „Het is duidelijk dat we in een moeilijke tijd leven en ik wilde als contrast laten horen hoe er in andere tijden over het weer werd gesproken.”
Cerrone bouwde een intrigerende stemmenarchitectuur, gebaseerd op spraakritmes en herhaalde patronen, waarin het publiek wordt ondergedompeld. Sommige stukken klinken gruizig, andere hebben een sereniteit die herinnert aan de vocale muziek van David Lang. ‘Step 10’ is juist een manische canon op de woorden ‘very high waves’, zeer precies gezongen, met bijna robotachtig effect. Zo vertroebelt de grens tussen akoestische zang en de elektronische laag van samples en live bewerking. Cerrone prijst sound engineer Ross Wightman als „een engineer met de sensibiliteit van een musicus”: „Zonder Ross zou dit project niet mogelijk zijn.”
Lorelei Ensemble: Look Up, met onder meer de Europese première van Beaufort Scales van Christopher Cerrone. The Big Sing, 5 juli, Haarlem. Info: thebigsing.nl
Productiemanager Carrie Morrow (Saw X, Kiss Kiss Bang Bang) kwam in de jaren 80 naar Los Angeles. Ze rolde na een baantje als chauffeur van Johnny Depp de Hollywoodwereld in als bewaker van het filmbudget van menig productie. Na meer dan vier decennia in Hollywood is de koek op. „Ik doe mijn hele carrière al de math en het is niet langer houdbaar”, vertelt ze vanuit haar huis in LA. „Na Covid werd door de aandeelhouders al aan de bel getrokken. Studio’s stonden rood en dat moest worden rechtgetrokken. Toen begonnen ze steeds vaker naar goedkopere landen uit te wijken; Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Spanje, Mexico.”
In het eerste kwartaal van 2025 daalde het aantal film en tv-productiedagen met 22,4 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2024, een jaar waarin het aantal opnames al halveerde vergeleken met 2022. Dat blijkt uit de recentste data van FilmLA, het filmvergunningenbureau in LA. Naar schatting van de vakbonden van onder andere setdesigners, animatoren en (technische) crewleden gingen sinds 2022 ruim 17.000 Hollywoodbanen verloren door het uitwaaien van producties uit Californië naar andere staten en het buitenland.
Exodus
De aanhoudende exodus van producties uit Hollywood is anders dan eerdere schommelingen die Morrow meemaakte. „Er zijn geen hoogtepunten meer”, concludeert ze weemoedig. Ze heeft, net als veel collega’s, al twee jaar geen werk. „Ik hoefde me vroeger nooit zorgen te maken om een klus.” Maar de afgelopen jaren waren ongekend zwaar voor Hollywood. Door Covid kwamen producties lang stil te liggen en streamingdiensten begonnen op hun financiën te letten. Deze samenloop van omstandigheden leidde tot een enorme krimp in werk en de historisch lange, dubbele staking door de schrijvers- en acteursbonden zorgde voor nog een lange werkonderbreking.
Toen de staking in september 2023 na bijna vijf maanden voorbij was, werden de gemaakte afspraken triomfantelijk onthaald, omdat er winst was behaald op onder andere bescherming tegen AI en personeelsbezetting, zoals het verplicht aannemen van een minimum aantal schrijvers per project. Toch liet het opstarten van producties daarna op zich wachten. „Men dacht dat het in het najaar wel weer zou aantrekken. Toen dat niet gebeurde, gaven ze de feestdagen de schuld en zou het in januari 2024 weer moeten terugkomen. Dat jaar werd een dieptepunt. Toch hielden mensen hoop met de slogan ‘survive until 2025’, tot het ook dit jaar niet beter werd. Het leidt tot hele enge gesprekken”, zegt Morrow. „Ik raakte met een autoverkoper aan de praat die zijn hele leven in de tv-wereld bleek te hebben gewerkt. Een paar maanden geleden had zijn vakbond [IATSE Local 695, voor onder andere video- en studiotechnici] het ledenbestand bij elkaar geroepen en harde data op tafel gelegd. Van de 7.500 leden hadden er 48 in het laatste jaar gewerkt. Ze konden dus geen werk meer garanderen en gingen cursussen aanbieden om mensen te helpen met omscholen. Als we niet uitkijken gaat Los Angeles de richting van Detroit op.”
‘Motor City’ Detroit in de staat Michigan was gebouwd op de Amerikaanse auto-industrie. Het is een voorbeeld van een stad die opkwam dankzij een specifieke industrie en een schim van zichzelf werd toen die industrie in de jaren 60 de stad verliet en het werk en de inwoners meenam.
Leden van ‘Writers Guild of America’ protesteren voor het kantoor van Netflix in 2023. Beeld Pacific Press
Belastingvoordeel
De natuurbranden in LA van januari wakkerden de angst verder aan dat nog meer arbeidskrachten de stad zouden verlaten door ontheemding, producties die weer abrupt geannuleerd of verzet werden en stijgende woonlasten. Enkele professionals kwamen bij elkaar en richtten grassrootsbeweging Stay in LA op. Ze trapten af met een petitie die door bijna 24.000 filmmakers werd ondertekend, onder wie Keanu Reeves, Brie Larson en Bette Midler. Een ‘stortvloed’ aan nieuw werk was nodig om de stad te helpen er bovenop te komen, schreven ze. Vooral belastingvoordeel en fiscale stimuli zouden producties weer terug naar de VS, met name Californië, moeten lokken. Daar is het volgens Kate Holguín, beleidswetgevingscoördinator bij Stay in LA, nog niet te laat voor.
Producties die minimaal 75 procent van hun kosten in de staat besteden, kunnen al belastingkrediet claimen uit de Californische staatskas. Gouverneur Gavin Newsom stelde eerder een verdubbeling van het beschikbare potje voor, maar na een maandenlange strijd bleef het antwoord van de staat uit. Tot afgelopen vrijdag, toen dankzij de vaart die een democratische volksvertegenwoordiger erachter zette, het voorstel werd goedgekeurd. Er wordt nu jaarlijks 750 miljoen dollar beschikbaar gesteld voor producties in Californië.
Een tweede wetsvoorstel, nog in afwachting van goedkeuring, moet ervoor zorgen dat ook korte tv-projecten, animatieproducties en specifieke reality of ongescripte projecten in aanmerking voor de steun komen. Het kan naar schatting tot 5.500 banen opleveren – een fractie van wat er de afgelopen jaren verloren ging.
Sommige producties komen inderdaad nooit meer terug, weet Holguín. Productiekosten liggen over de hele linie lager buiten de VS, doordat er bijvoorbeeld geen vakbonden zijn en de woonlasten en zorgkosten er vaak lager liggen. „Maar”, vult Stay in LA-lid en Emmywinnend make-upartiest Cale Thomas (Babylon, Guardians of the Galaxy) via een gezamenlijk videogesprek aan: „Pilots, videoclips, reclames, spelshows, indiefilms en misdaad- en politieseries worden hier nu ook niet meer gemaakt. Die producties keren door de stimuli potentieel terug. Los Angeles heeft de meeste studioruimte ter wereld, zeer gespecialiseerde vakmensen en faciliteiten zoals props- en post-productiehuizen.”
Dat gaat om nog eens duizenden banen, zegt Kate Holguín van Stay in LA: „Mits we het op korte termijn ook weer goedkoper en makkelijker kunnen maken om hier te filmen met bijvoorbeeld betere vergunningsprocessen.”
Sommige filmmakers in Hollywood kunnen de strijd niet uitzitten en hebben de hoop verloren. „Het is niet anders dan met iPhones; de globalisering en het kapitalisme hebben hun schade berokkend en de productiebudgetten definitief verlaagd”, zegt productiemanager Carrie Morrow. Ze maakt nu haar eigen podcast, ‘What The Heck, Next?’, om het verlies van haar carrière een plek te geven en met andere doorgewinterde professionals hun volgende stap te bespreken. „De beste producers zijn nu bareigenaar, basisschooldocent of parfumexpert.”
Cale Thomas is hoopvoller gestemd: „Er is geen enkele reden dat Los Angeles niet weer de toplocatie voor filmproducties kan worden. Concrete politieke resultaten en het vooruitzicht op meer belastinggeld zullen de producenten en studio’s het vertrouwen teruggeven dat filmen hier niet meer zo’n duur risico hoeft te zijn.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134357323-83b7fe.jpg|https://images.nrc.nl/gGEM2Pqw07zY2C0Ay1O7p5vU9tE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134357323-83b7fe.jpg|https://images.nrc.nl/wnzKWTZn1r9TdtnV1y1njPKh9Qk=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134357323-83b7fe.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134319887-215081.jpg|https://images.nrc.nl/-RjYIz9Kff_MZIXZO2WMb_AnXxA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134319887-215081.jpg|https://images.nrc.nl/lrEe5qDc17moqH8Ppt81UNdebZI=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134319887-215081.jpg)
