
De Chinese minister Wang Yi van Buitenlandse Zaken gaf vorige week een zeldzaam inkijkje in de manier waarop Beijing de oorlog in Oekraïne en de mondiale machtsverhoudingen inschat. China heeft geen belang bij een snel einde van de oorlog, zo werd duidelijk bij zijn recente bezoek in Brussel.
Wang was daar om een China-EU-top voor te bereiden die voor eind deze maand gepland is. Hij heeft decennialange diplomatieke ervaring en is – voor de tweede keer in zijn carrière – minister van Buitenlandse Zaken. Tijdens zijn bezoek sprak hij met de voorzitter van de Europese Raad António Costa, met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen én met EU-buitenlandchef Kaja Kallas.
Wang zou aan Kallas hebben duidelijk gemaakt dat het in het voordeel van China is dat de oorlog in Oekraïne voortduurt omdat die de Verenigde Staten belemmert zich voluit op Azië te richten, wat nadelig zou zijn voor Beijing. Vanuit Chinees perspectief houdt Poetins Oekraïne-oorlog de VS gebonden aan Europa. De analyse van Wang werd voor het eerst gemeld door de South China Morning Post en later door Brusselse bronnen aan NRC bevestigd. Formeel heeft China van meet af aan uitdrukkelijk gesteld dat het geen partij is in de oorlog in Oekraïne en aangedrongen op beëindiging van de gevechten.
Bevriende landen
Het Westen probeert al sinds de grootschalige Russische invasie via Beijing invloed uit te oefenen op Moskou. Daarnaast volgt het Westen met argusogen in hoeverre China Rusland steunt. China zegt dat het geen wapens levert aan Rusland, maar heeft ook keer op keer de goede banden met Rusland onderstreept. Xi en Poetin etaleren graag hun warme vriendschap met bezoekjes over en weer. De handel met China is voor Rusland van groot belang en ook al levert China geen wapensystemen, het Westen vermoedt wel dat de levering van Chinese onderdelen en machines van belang is voor de Russische oorlogsindustrie.
Het is weliswaar ongewoon voor Beijing om zich onverbloemd uit te laten over strategische overwegingen, maar het is niet vreemd dat China hoopt dat de VS nog een tijdje hun handen vol hebben aan Europa. Het Witte Huis van Donald Trump heeft immers herhaaldelijk laten weten dat China de grote uitdaging is, dat de VS het liefst af willen van de kostbare steun aan Oekraïne en dat Europa voor de eigen conventionele verdediging moet gaan zorgen omdat Amerikaanse militairen en middelen in Azië nodig zijn.
De oorlog in Oekraïne geldt in zekere zin als een testcase voor een Chinese aanval op Taiwan
NAVO-chef Mark Rutte wijst al maanden op de mondiale repercussies van de oorlog in Oekraïne omdat Rusland hulp krijgt van Iran, Noord-Korea én China. Iran en Noord-Korea worden door Moskou voor hun steun betaald, aldus Rutte, met geld en/of technologie. Rusland, zo is de boodschap, maakt de vijanden van de Verenigde Staten sterker.
In een vraaggesprek met The New York Times van afgelopen weekend wees Rutte ook op de hechte band tussen China en Rusland. Rutte schetste een scenario waarin China Taiwan zal aanvallen, en dan eerst Rusland zal vragen om de NAVO binnen te vallen zodat het voor de VS en Europa moeilijker is om Taiwan te hulp te schieten.
Rutte, in zijn kenmerkende losse stijl: „Er is steeds meer het besef, en laten we hier niet naïef over zijn: als Xi Jinping Taiwan zou aanvallen, dan zou hij eerst zijn junior partner, Vladimir Vladimirovitsj Poetin, woonachtig te Moskou, bellen en zeggen: ‘Hey, ik ga dit doen en jij moet ze in Europa bezighouden door NAVO-grondgebied aan te vallen.’”
Om dit scenario te voorkomen, stelt Rutte, moet de NAVO zo sterk zijn dat Rusland het niet in zijn hoofd zal halen het bondgenootschap aan te vallen. Tegelijk moet de NAVO samenwerken met bevriende landen in de Indo-Pacific, zoals Japan, Zuid-Korea en Australië.
De oorlog in Oekraïne geldt in zekere zin als testcase voor een Chinese aanval op Taiwan. De reactie van de wereldgemeenschap op de Russische aanval op Oekraïne geeft China, zo luidt de redenering, een indicatie van wat de reactie op een inname van Taiwan zou zijn, een zelfstandig bestuurd eiland dat Beijing ziet als onvervreemdbaar deel van China.
Wrijvingen
De ontmoeting tussen Wang en Kallas in Brussel duurde vier uur. De voorbereidingen voor de topontmoeting eind deze maand, waar ook het vijftigjarig jubileum van diplomatieke betrekkingen tussen de EU en China gemarkeerd moet worden, lopen niet soepel. Via persbureau Bloomberg lekte vorige week uit dat de ontmoeting op Chinees aandringen wordt teruggeschroefd van twee dagen tot één dag.
Kallas onderstreepte in het gesprek dat de steun die Chinese bedrijven leveren aan Rusland een bedreiging vormt voor de veiligheid in Europa. Ze deed, naar eigen zeggen, een beroep op China om onmiddellijk alle steun aan het militair-industrieel complex in Rusland te staken. In plaats daarvan zou China een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren en een vrede conform VN-uitgangspunten (onafhankelijkheid, territoriale integriteit en soevereiniteit) moeten steunen.
Naast fricties over Oekraïne, en de gebruikelijke wrijvingen over handel en mensenrechten, is ook klimaat een splijtzwam. China wil de topontmoeting graag gebruiken om Chinese inspanningen voor het klimaat in een goed daglicht te stellen. Zo wil Beijing dat er een gezamenlijke China-EU-verklaring over klimaat wordt ondertekend. Brussel houdt dat vooralsnog af omdat China meer ambitie moet laten zien als het gaat om het terugdringen van broeikasgas.
