Alles wat duurzaam is, lijkt tegenwoordig uit het oosten te komen. Na zonnepanelen, elektrische auto’s en biobrandstof is ook steeds meer gerecycled plastic made in Asia.
In de discussie over de crisis in de Europese recyclingsector (dit jaar vielen er al vier Nederlandse recyclingbedrijven om) is het een onderbelicht fenomeen: gerecycled plastic dat in toenemende mate via containerschepen uit Azië de havens van Rotterdam en Antwerpen binnenkomt. Naast de concurrentie van goedkoop nieuw fossiel plastic uit Azië en de VS, is het een andere grote kwelgeest van de Europese recyclingindustrie. „De hoeveelheid recyclaat [gerecycled plastic] van buiten de EU” is een van de belangrijkste problemen die recyclaars momenteel „verstikt”, aldus branchevereniging Plastics Recyclers Europe.
Recycling is goed, zou je zeggen. Op welk continent dan ook. De meeste spullen die mensen in Nederland kopen, zijn in Azië gemaakt. Dus waarom zou je je er druk over maken dat gerecycled (dus duurzamer) plastic steeds meer uit Azië komt?
We moeten ons daar wél druk om maken, zegt de branche. De concurrentie met Aziatisch gerecycled plastic is oneerlijk. Bovendien zijn er best wel wat vraagtekens te plaatsen bij dat plastic van ver. Zoals: is de kwaliteit net zo goed als in Europa? En is het eigenlijk wel gerecycled, of is het eigenlijk nieuw fossiel plastic dat met een vals etiket wordt verkocht?
Strenge veiligheidseisen
Er komen allerlei verschillende typen Aziatisch gerecycled plastic de Europese havens binnen, maar meestal gaat het om pet. Pet is in de vorm petflesjes bekend van frisdrank. Ook fruitstukjes, champignons, vlees en vis liggen vaak in pet verpakt in de supermarkt.
Pet is de enige fossiele plasticsoort die na recycling opnieuw mag worden toegepast om voedsel te verpakken. „In Europa moet gerecycled pet aan een hele lange lijst strenge veiligheidseisen voldoen”, zegt Ulphard Thoden van Velzen, plasticonderzoeker bij Wageningen University & Research. „De kwaliteitseisen zijn recent nog verscherpt. Het kost recyclaars vaak miljoenen euro’s aan analysewerk.”
Binnen landen als China of Vietnam gelden die hoge kwaliteitseisen niet. „Gerecycled pet mag daar überhaupt niet gebruikt worden voor nieuwe voedselverpakkingen”, zegt Thoden van Velzen. „Daarom wordt gerecycled pet voor de Chinese markt ook niet goed schoongemaakt. Het is eerder bedoeld voor de textielmarkt, waar het als polyester in kleding wordt gebruikt.”
Thoden van Velzen heeft zich verdiept in wetenschappelijke studies naar de kwaliteit van gerecycled pet in China. „Er worden stoffen in gevonden waar ik van ga fronsen. Zoals verschillende soorten weekmakers. Dat is logisch als je het minder goed schoonmaakt. Officieel moet Chinees gerecycled plastic dat naar Europa wordt verscheept voldoen aan onze wetgeving, maar ik vraag mij af of er niet toch vervuild materiaal onze kant op komt.”
Een terechte zorg? Over gerecycled plastic uit Azië is nog weinig bekend, en bewijs is vooral anekdotisch. Harold de Graaf, algemeen directeur van de Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie, bevestigt dat er wel eens (na een sputterende machine bij een Nederlands verpakkingsbedrijf) twijfels waren over de zuiverheid van een partij gerecyclede plastic uit Azië.
Een andere, grotere zorg van de afvalbranche, is dat ‘gerecycled’ plastic uit Azië in werkelijkheid regelmatig hartstikke nieuw is. Voor gerecyclede pet wordt soms meer betaald dan voor virgin pet, pet die nieuw uit aardolie is gemaakt. Het is namelijk aantrekkelijk voor bedrijven om op een verpakking te kunnen zetten dat het gerecycled materiaal bevat.
De Europese branchevereniging van plasticrecyclaars wijst op het ontbreken van een verificatiesysteem om de oorsprong van geïmporteerd gerecycled plastic te traceren. „Dit schept kansen voor importeurs om nieuw plastic Europa binnen te brengen en het ten onrechte als gerecycled te bestempelen.” Thoden van Velzen: „Een douaneambtenaar kan er geen metertje in stoppen om te weten: dit is nieuw, en dat is oud. Als we de mogelijkheden scheppen voor oplichters, grijpen ze die ook.”
Is het een broodjeaapverhaal? Nee, blijkt uit een rondgang in de sector. Ton van der Giessen, ondernemer in de afvalwereld, zag het met eigen ogen. „Een klant van ons vroeg waarom gerecycled plastic uit Azië helderder was dan het gerecyclede plastic van ons Nederlandse bedrijf. We hebben die Aziatische partij toen laten testen, en het bleek helemaal niet gerecycled, het was nieuw.”
Toch wil Van der Giessen ervoor waken de indruk te wekken dat al het gerecyclede materiaal uit Azië onzuivere koffie is. „Dat is absoluut niet zo. Ik ben ook niet tegen import van buiten Europa. Plastic is bij uitstek een internationale markt. We moeten alleen wel met elkaar afspraken maken over een gelijk speelveld.”
Want dat is er niet, zegt Van der Giessen. En niet alleen de kwaliteitseisen verschillen. „De energiekosten zijn hoger, de salarissen zijn een veelvoud in Europa. Bovendien: probeer in Nederland eens een recyclingbedrijf op te zetten. Eerst moet je een plek zien te vinden waar dat mag van het bestemmingsplan, een plek waar stikstofruimte is en waar er vervolgens geen problemen ontstaan met netcongestie. Hoe kunnen wij zo concurreren met andere landen?”
Bijmengverplichting
Om de Europese recyclaars in zwaar weer te helpen, zijn er nieuwe EU-regels op komst. Verpakkingsbedrijven moeten in 2030 verplicht grofweg een derde gerecycled plastic gebruiken. Deze ‘bijmengverplichting’ gaat de Europese recyclaars helpen met de concurrentie met goedkoop nieuw plastic, omdat de vraag naar gerecycled materiaal groter wordt. Maar het helpt ze niet bij de concurrentie met Aziatisch gerecycled plastic.
Europese recyclaars vrezen dat die influx alleen maar toe gaat nemen. „In aanloop naar de Europese bijmengverplichting gaan steeds meer Europese plasticrecyclaars failliet”, zegt Van der Giessen, „terwijl in Azië en Afrika in plastic recycling wordt geïnvesteerd.”
Het aandeel plastic uit Nederlands afval dat wordt gerecycled loopt terug (naar inmiddels minder dan de helft). De rest wordt verbrand. Tegelijk groeit de hoeveelheid afval: elke dag worden alleen al in Nederland 19 miljoen bekers en voedselverpakkingen die plastic bevatten weggegooid na één keer gebruik.
Wat doen we met al dat afval? Het exporteren van afval (voor recycling) naar verre landen is door andere Europese wetgeving aan banden gelegd. Giessen: „Als we niet opletten is het enige wat we nog met ons plastic afval kunnen doen het verbranden.”
