Ook chimpansees hebben na een ruzie soms goedmaakseks. Net als mensen en bonobo’s kunnen ze een vrijpartij inzetten om sociale spanningen te doen afnemen: bijvoorbeeld als er eten moet worden gedeeld of er een conflict is geweest. Wel zijn ze daarbij iets behoudender dan bonobo’s. Dat blijkt uit een net gepubliceerde studie in Royal Society Open Science, van onder anderen de vorig jaar overleden primatoloog Frans de Waal. Vermoedelijk was deze vorm van seksueel gedrag al aanwezig bij de laatste gemeenschappelijke voorouder van de chimps, de bonobo’s en de mens.
Onder de primaten staan bonobo’s bekend als promiscue soort. Maar lang niet al hun seksuele handelingen hebben paringsbijbedoelingen. Moeders zitten soms aan de geslachtsdelen van hun baby’s als die angstig of gespannen zijn. Ook tussen volwassen bonobo’s lijkt het vrijen vaak te worden ingezet om spanning weg te nemen.
Pinda’s
Hoewel chimpansees gelijksoortig gedrag vertonen, is er nooit een goede vergelijking gemaakt tussen beide soorten. Daar wilden de auteurs van het huidige artikel verandering in brengen. In twee natuurreservaten in Afrika (in Congo en Zambia) observeerden ze maandenlang het gedrag van zowel bonobo’s als chimpansees, zowel na het ruziën als vóór een voederpartij (waarbij door de onderzoekers een hoeveelheid pinda’s werd rondgestrooid). Zo’n competitie om een lekkere snack zorgt immers ook voor onderlinge spanning.
Uit de observaties bleek dat ‘voor-het-eten-seks’ bij beide mensapen in vergelijkbare mate voorkomt. Wel nemen bij de chimpansees vooral de mannen het initiatief. Bij bonobo’s doen juist de vrouwen dat.
Ná een conflict zagen de onderzoekers twee soorten seksueel gedrag: tussen ruziemakers en slachtoffers (de ‘goedmaakseks’) én tussen toeschouwers en slachtoffers. Wel vonden die twee varianten vooral bij bonobo’s plaats. Chimpansees vertoonden daarnaast ook veel andere vormen van troosten, waaronder het zoenen van elkanders lichaam.
Toch vinden de onderzoekers de ‘ontladende’ vrijpartijen zo kenmerkend voor bonobo’s, chimpansees én mensen dat ze vermoeden dat die al zijn ontstaan in de laatste gemeenschappelijke voorouder van de drie soorten. Overigens vertoonden de bonobogroepen en chimpanseegroepen onderling ook verschillen in de mate van seksueel gedrag. Er is dus sprake van demografische variatie.
Quick fix
Edwin van Leeuwen, gedragsbioloog aan de Universiteit Utrecht en een van de auteurs van de publicatie, vermoedt dat de hogere seksuele frequentie bij bonobo’s een gevolg is van minder effectieve conflictoplossing in die soort. De korte, snelle seksuele ontmoetingen lijken volgens hem vooral kortdurende stress-verlichtende effecten te hebben, terwijl chimpansees beter zijn in het vinden van langetermijnoplossingen. „Ik denk dat chimps duidelijker kunnen maken aan elkaar hoe de verhoudingen liggen – bijvoorbeeld ook dat iemand voor een bepaalde tijd getolereerd zal worden. Bij de bonobo’s blijft dat onduidelijker, wellicht omdat ze een ‘quick fix’ paraat hebben.”
