N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Klimaatbeleid in Europa Problemen als stikstof of Franse pensioenen vooruitschuiven of wegmasseren kan niet meer. En die dossiers zijn maar een voorproefje van wat een steeds hetere aarde van ons vraagt.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98757893-47604f.jpg)
Foto Marc Sanye/AP
Terwijl het kabinet dinsdagavond in „constructieve sfeer” de verkiezingsnederlaag van de regeringspartijen in provincies en waterschappen besprak, zat minister Zuhal Demir, de Vlaamse evenknie van stikstofminister Christianne van der Wal, bij Nieuwsuur om uit te leggen hoe zij wél een stikstofakkoord met de boeren had weten te sluiten, met uitkoop en aanpak van ‘piekbelasters’. De politiek had volgens haar veel te lang weggekeken. „Op een bepaald moment”, zei Demir, „ook al is het niet leuk, moet je door de zure appel heen bijten.”
In Den Haag vergaderde de ministerraad vrijdag onder hoogspanning verder – en besloot uiteindelijk voorlopig te wachten met nieuw stikstofbeleid tot er nieuwe provinciebesturen gevormd zijn.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/04/data98779840-1cdba0.jpg)
Lees ook: Coalitie voorlopig gered door gevoelige stikstofbesluiten vooruit te schuiven
Terwijl Brussel zich juist in een, voor het kabinet sub-optimaal getimede, brief nog eens tegen verder getreuzel had uitgesproken.
Het Vlaamse ‘krokusakkoord’ suggereerde juist rust. Maar is dat ook zo? Niet alleen bevat het akkoord potentieel ontbindende voorwaarden, Demir krijgt ook te maken met een replica van de BBB, die BoerBurgerBelangen heet en die de Vlaamse christen-democraten, traditionele behartiger van boerenbelangen, kan ondermijnen.
Zo sluit een deel van Vlaanderen, net als in Nederland, de ogen, of wil zelfs de klok terugdraaien. Stikstof: bestaat niet. Of: niet belangrijk. Of: iets voor later. Reductie in 2030 of 2035, wat maakt het uit?
Dat de stikstofcrisis het eerst in dichtbevolkt Nederland uitbrak, is niet gek. De opbrengst per vierkante meter is er groter dan waar ook, en als grootste landbouwexporteur duldt Nederland alleen de VS voor zich.
„Landen maken meestal een keuze tussen hetzij veel boerenbedrijven, hetzij veel mensen”, schreef The Economist vorige week. „De Nederlandse benadering was: have their Gouda and eat it. Dat heeft zowel boeren als politici in een grote berg natuurlijke mest doen belanden.”
Wegdenken
Hoewel Duitsland, Denemarken en dus België nu soortgelijke discussies voeren, en hoewel Cyprus relatief nog meer mest terugploegt, gold ‘stikstof’ in Europa altijd als een ‘typisch Nederlands probleem’.
Maar het ‘wegdenken’ van een probleem – dat is niet typisch Nederlands. Zie de protesten in Frankrijk over een hogere pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar. Vergrijzing maakt het oude stelsel onbetaalbaar, maar aanpassen vinden Fransen ondenkbaar en dus sloeg de vlam opnieuw in de pan. „Geef ons 64 en wij geven je 68”, aldus één van de protestborden aan het adres van president Macron, met een verwijzing naar ‘1968’, de voorlaatste Franse revolutie.
De Franse en Nederlandse boosheid hebben vergelijkbare trekjes
De Franse en Nederlandse boosheid hebben gemeenschappelijke trekjes: een plan dat een toch al benarde klasse treft, miskenning door een bestuurlijke elite die het contact met ‘het volk’ is verloren, de kloof tussen stad en ‘periferie’. Letterlijk: je naar de marge gedrukt voelen.
In de woede hoor je ook nostalgie. Nederlandse boeren doen alsof woke hun Arcadië komt verwoesten (ze hebben er zelf een groene woestijn van gemaakt). Fransen zien zich beroofd van hun troisième age, het laatste deel van hun leven dat hen door François Mitterrand is beloofd, en waarbij ze al op hun zestigste met pensioen mochten (maar dat was nooit echt Zwitserleven).
‘Proefhuwelijk’ met BBB
„Macron moet nu het stelsel dat hem liet regeren als verlicht vorst ontmantelen, ten gunste van het parlement [dat hij over pensioenen passeerde]”, schreef Luuk van Middelaar in NRC. „Lukt dat niet […] dan staat in 2027 de troon klaar voor vorstin Marine Le Pen.” Den Haag kan alleen tonen dat „de boodschap is verstaan” en een „proefhuwelijk met BBB” aangaan, schreef Marc Chavannes bij De Correspondent.
Een uitweg vinden die niet alleen uitstel betekent is onvermijdelijk. Want de geruststellende toekomst die sommige partijen hun kiezers nog graag beloven, is er niet meer.
Voor wie het nog niet wist: het feestje van het Holoceen is voorbij; welkom in het Antropoceen, waarin de mens zijn omgeving niet alleen ondergaat als een nietig schepsel, maar zelf de planeet verandert.
Door zijn aantallen, om te beginnen. Door het rooien van bos, mijnbouw, het leegschrapen van de zeeën, het omleiden van zoetwater voor dammen en irrigatie. En door de atmosfeer radicaal te veranderen, en daar ondanks mooie woorden mee door te gaan. Zodat de atmosfeer de planeet nu radicaal verandert.
‘Onze’ stikstof, Franse pensioenen, en andere ‘lokale’ Europese hoofdpijndossiers vergen misschien al het uiterste voor een oplossing, en toch zijn ze niet meer dan een voorproefje van wat hierna nodig is: kolossale maatregelen om de opwarming van de planeet te begrenzen.
Vorige week nog schetste het VN-klimaatpanel IPCC hoe die door de mens gecreëerde werkelijkheid eruit gaat zien. Ons broeikasgas heeft de thermostaat al meer dan een graad opgedraaid. Extreem weer teistert gematigde zones, kuststeden overstromen, eilanden zinken, dieren en planten die de veranderingen niet bijbenen sterven uit. Het voorjaar is amper begonnen of er woeden al bosbranden in Spanje en Italië.
Elke tiende graad extra betekent méér escalatie, schrijft het IPCC. Maar er gaapt nu al een immens gat tussen de mondiale klimaatplannen en wat er echt nodig is om onder de twee graden opwarming te blijven, laat staan onder anderhalve graad.
Duitse autolobby
Bij zo’n draconische agenda valt het stikstofrantsoen voor 2030 in het niet. Toch wist het land van Das Auto het leven van de verbrandingsmotor tot na 2035 te verlengen. Al vraagt het klimaat waarschijnlijk van ons om afscheid te nemen van ‘individuele mobiliteit’ en het ov te omarmen.
Duitsland heeft met zijn kamikazeactie de Europese Green Deal verder op achterstand gezet. Maar volgens de Britse klimaatgeleerde Kevin Anderson zetten al die vergroeningen sowieso te weinig zoden aan de dijk. Hij verwijt het IPCC nog „te conservatief” te zijn. De energietransitie, en het afschalen van ‘fossiel’ lijkt, als het al lukt, vooralsnog een privilege van de rijke happy few op aarde. „Dertig jaar zelfgenoegzaamheid betekent dat techniek alleen de uitstoot niet snel genoeg kan verminderen”, schrijft hij bij The Conversation, website voor wetenschapsjournalistiek. Alleen het wereldwijd temperen van consumptie helpt volgens hem. Maar is het Westen daartoe bereid? Of „neemt het snel veranderende klimaat bruut en chaotisch dat besluit voor ons?”
Protesten Frankrijk Weekend 12-13
