N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Maha Marzafi (32) schreef een boekje over het Nederlandse onderwijs. Ze wil bijdragen aan zo goed mogelijk onderwijs voor kinderen van buitenlandse ouders in Nederland.
Bijna zes jaar is Maha Marzafi (32) in Nederland. Ze is gevlucht uit Idlib, in het noordwesten van Syrië.
„Ik was leraar op een basisschool in Syrië, maar hier kan ik niet als leraar aan de slag. Ik zou de hele lerarenopleiding opnieuw moeten doen en de Nederlandse taal op het hoogste niveau moeten leren. Dat kost me te veel jaren.
„Mijn man was leraar Engels in Syrië. Hij studeert hier nu Engels aan de universiteit. Over drie jaar is hij klaar. Hij kan dan wel als leraar in Nederland werken.
„Ik volg een mbo-opleiding voor servicemedewerker in de zorg. Deze zomer hoop ik klaar te zijn. Dan ga ik verder met een opleiding tot apothekersassistente. Vrijwillig doe ik een extra programma, bij MDT UniverCity in Leiden: ik maak deel uit van een groep ‘changemakers’. Wij bedenken projecten om mensen te helpen en voeren deze ook uit.
„Ik wil ouders van buitenlandse kinderen beter laten begrijpen hoe het Nederlandse onderwijs werkt. Dat is namelijk moeilijk te volgen als je niet in Nederland bent opgegroeid. Ik denk dat veel Nederlandse ouders het ook niet precies weten.
„Ik heb een boekje geschreven over het onderwijs in Nederland. Het verschijnt eind maart. Ik schreef het in de Nederlandse taal en in het Arabisch. Studenten bij de changemakers gaan nu zorgen voor vertalingen in het Engels, Duits, Frans, Turks, Tigrinya en Somalisch.
„In het boekje geef ik praktische informatie over de basisschool, vmbo, havo en vwo. Maar belangrijker nog vind ik de informatie die je niet zo makkelijk op internet kunt vinden.
Nederlandse taal
„In Nederland moeten kinderen de hele tijd testjes doen en cijfers halen. Hoe hoger, hoe beter. Ik vind dat vreemd. Ontwikkeling van kinderen gaat toch over veel meer dan cijferlijstjes?! Als kinderen in Nederland twaalf jaar zijn, krijgen ze een Cito-toets. Met de cijfers van die toets zeggen scholen: jij moet naar het vmbo en jij mag naar het vwo.
„In Syrië doen kinderen pas zo’n soort examen als ze vijftien jaar zijn. Dat vind ik beter. Als ze iets ouder zijn, weten kinderen zelf beter waar ze goed in zijn en wat ze willen.
„Voor mijn boekje heb ik veel gepraat met Susi Rosenfeld, een leraar en onderzoeker uit Utrecht. Zij schreef een interessant artikel over het selecteren van kinderen voor verschillende soorten scholen. Veel kinderen in Nederland volgen niet het onderwijs dat het beste bij hen past. Voor veel kinderen van buitenlandse ouders is de school na het basisonderwijs te makkelijk. Zij vervelen zich. Veel Nederlandse kinderen zitten op te moeilijke scholen, omdat hun ouders dat zo graag willen. Die kinderen krijgen vaak bijles en hebben veel last van stress.
„Taal is héél belangrijk in Nederland. Ik vind: té belangrijk. Natuurlijk moeten kinderen de Nederlandse taal goed leren. Ik heb zelf een zoontje van vier jaar en een dochtertje van anderhalf. Wij lezen hen voor uit Nederlandse boekjes. Ons zoontje kijkt naar televisieprogramma’s in de Nederlandse taal.
„Maar taal wordt óók zo belangrijk gemaakt om die testjes op school goed te doen. Leraren bedenken vragen die je moet begrijpen. Als je die begrijpt, kun je de antwoorden geven die de leraren willen horen. Dat is toch niet de enige manier om te zien of kinderen zich goed ontwikkelen?!”
In deze rubriek: ideeën en plannen van een nieuwe generatie. Zie ook: nieuwsbrief Future Affairs (aanmelden: nrc.nl/futureaffairs).
‘We gaan hem nog missen.” Het is deze dagen de meest gehoorde zin over Mark Rutte, die dinsdag na veertien jaar premierschap wegfietste van het Binnenhof. „Hij heeft het land bij elkaar gehouden”, mijmerden mensen, nu al vol weemoed.
Iedereen die Mark Rutte van Petra de Koning leest, begrijpt waar die liefde vandaan komt. Rutte is niet alleen retorisch sterk, fysiek onuitputtelijk en sociaal zeer handig, hij is ook simpelweg aimabel. Met zijn soberheid en hang naar routine (de oude Saab, de vaste tafeltjes in restaurants) is hij quirky en integer tegelijk. Zijn fabelachtige geheugen doet de rest: door gezichten, namen en verjaardagen te onthouden kan hij zelfs de achterneef van de kapper een speciaal gevoel geven. Werkelijk iedereen wist hij voor zich te winnen, van Diederik Samsom, die met Rutte II zijn politieke doodvonnis tekende, tot Viktor Orbán, die na veel gesputter toch akkoord ging met zijn NAVO-benoeming. Had Rutte in 1938 geleefd, dan had hij misschien zelfs Adolf Hitler kunnen overtuigen het over een andere boeg te gooien.
En de Nederlandse kiezer is dus ook gecharmeerd. 65 procent vindt dat hij het (redelijk) goed heeft gedaan, meldde RTL Nieuws maandag. De warme reacties doen je afvragen waar de lat eigenlijk ligt in Nederland. Want heeft Rutte het echt zo goed gedaan?
Op economisch gebied valt dat wel mee. Rutte voerde wat belangrijke hervormingen door, zoals de verhoging van de AOW-leeftijd en de afbouw van de hypotheekrenteaftrek, maar in zijn eerste kabinetten heeft hij volgens veel economen ook onnodig hard bezuinigd. Tijdens zijn derde en vierde kabinet begon Rutte ineens met geld te strooien, opnieuw tot ongenoegen van economen. „De boekhouders van weleer zijn vervangen door kasteleins die gratis bier uitdelen”, zei econoom Bas Jacobs in De Groene Amsterdammer. Liberaal was het economische beleid ook niet, zoals Menno Tamminga maandag schreef in NRC. Rutte was vooral een ambassadeur van grote bedrijven, maar verder verhoogde hij zowel de lasten als de greep van de overheid op de economie.
Ik hoef gelukkig niet bang te zijn dat Rutte zich deze column aantrekt
En verder? Grote problemen, zoals de woningmarkt en stikstof, schoof Rutte voor zich uit, zodat de bom ontplofte in het gezicht van bewindspersonen en van de samenleving in haar geheel. Ook het massaontslag in de zorg van 2015 kwam als een boemerang terug: toen er tijdens de coronacrisis ‘handen aan het bed’ nodig waren, bleek geen hond meer in de zorg te willen werken.
Wat de politieke cultuur betreft, ten slotte, is het netto resultaat absoluut negatief. In zijn veertien jaar als premier normaliseerde Rutte het liegen en het daarmee wegkomen. Hij was een free-rider op politiek vertrouwen: hij wilde het oogsten, maar niet zaaien. Het resultaat mocht er zijn: het vertrouwen in de politiek dook omlaag tijdens de ‘functie elders’-crisis van 2021. En ook op een andere manier droeg Rutte bij aan de opkomst van het populisme. Hoewel hij Wilders na 2012 uitsloot als coalitiepartner, joeg hij wel het populistische sentiment aan. Denk aan de ‘Doe normaal of ga weg’-brief uit 2017, waarin hij asociaal gedrag op vernuftige wijze koppelde aan migranten: „We voelen een groeiend ongemak wanneer mensen onze vrijheid misbruiken om hier de boel te verstieren.” Opnieuw mag het resultaat er zijn: dinsdag werd een kabinet beëdigd met radicaal-rechtse ministers erin, woensdag en donderdag werd alweer gedebatteerd over omvolking.
Het leek Rutte allemaal weinig uit te maken. Vanaf begin 2023, toen hij besloten had NAVO-leider te willen worden, hield hij abrupt op met sfeermanagement in het kabinet, zoals Ron Fresen en Wilma Borgman beschrijven in Het raadsel Rutte. Na zijn vertrek als partijleider twitterde hij vooral over met welke buitenlandse leiders hij had gebeld. Het zorgde ervoor dat het land gevoelsmatig een jaar lang geen premier had.
Dit is het tegenovergestelde van ‘de boel bij elkaar houden’. Rutte was vooral heel goed in bewindslieden bij elkaar houden, en in zijn eigen carrière op de rit houden. Dat hij nu lof krijgt toegezwaaid voor maatschappelijk sfeerbeheer zegt vooral iets over ons gebrek aan verbeelding. We kunnen ons niet eens meer voorstellen dat iemand anders het beter had kunnen doen.
„Jeetje Floor, wat ben je negatief!”, zegt een stemmetje in mijn hoofd. Dat stemmetje is interessant, want het zegt iets over wat je in Nederland hoort te doen. Op betekenisvolle politieke momenten, zoals aan het begin van de coronacrisis en bij het afzwaaien van een premier, moet je respectvol en positief zijn. Je zag het ook bij Ruttes ‘intelligente lockdown’-toespraak, die op Noord-Koreaans enthousiasme kon rekenen.
Gelukkig hoef ik niet bang te zijn dat Rutte zich deze column aantrekt: volgens Fresen en Borgman glijdt alles van hem af. Het zal hem vast van pas komen in zijn nieuwe baan.
In mei 2018, vijftig jaar na de studentenprotesten van mei 1968, hield de Duitse politicoloog Claus Leggewie voor de New York Review of Books een lang interview met Daniel Cohn-Bendit, een van de leiders van die protesten in Frankrijk. Ook Leggewie was erbij geweest, in 1968. Het gesprek ging vooral over de erfenis van 1968. Cohn-Bendit, die na de opstand een tijd persona non grata was in Frankrijk, vertelt dat het eigenlijk helemaal geen revolutie was. Onderhuids waren dingen al eerder gaan schuiven. De gevestigde orde smolt bij de eerste bezetting van universiteitsgebouwen haast vanzelf weg. De bal ging rollen, „veel sneller dan iemand voor mogelijk had gehouden, veel sneller dan ik had durven dromen. (…) We hadden het gevoel dat we geschiedenis maakten. Een verheffend gevoel – plotseling werden wij aanjagers van de wereldgeschiedenis. Niet eenvoudig, als je pas 23 bent”.
Sommige mensen trekken een parallel tussen 1968 en het huidige Frankrijk. En Europa. Staan we, 56 jaar na de links-liberale studentenrevolutie, opnieuw voor een omwenteling – ditmaal een rechts-conservatieve? Die vraag is moeilijk te beantwoorden. Maar Cohn-Bendit heeft als ‘ervaringsdeskundige’ wel rake observaties over wat we vandaag meemaken.
‘Dany le Rouge’ (rode Dany), brak zijn studie af in de zomer van ’68. Hij was ineens het icoon van de studentenprotesten geworden, het symbool van de strijd voor een betere wereld. Die protesten werden zijn doctoraalscriptie, zegt hij zelf. Ook Jordan Bardella, de leider van het Rassemblement National die op TikTok een cultstatus heeft, is jong: 28. Hij heeft middelbare school, meer niet. Het lijkt er niet op dat RN zondag een absolute meerderheid krijgt in de tweede ronde van de verkiezingen. Of Bardella premier wordt, is zeer de vraag. Maar de politiek is ook met hem aan de haal gegaan. Trappen tegen het establishment is ook zijn scriptie.
Maar daar lijken de parallellen op te houden – in Frankrijk, maar ook in Nederland waar deze week ministers aantraden die in de omvolkingstheorie geloven (maar beloven om die term niet meer te gebruiken). Op de uiterst rechtse flank mag men graag schelden op de verworvenheden van 1968. Op Cohn-Bendits generatie, die ervoor zou hebben gezorgd dat scholen verloederden, huwelijken klapten, kerken leegliepen en het openbare leven verruwde. Zoals Cohn-Bendit zelf zegt: „Als één immigrant zich misdraagt, krijgt Cohn-Bendit de schuld.”
In 1968 streden studenten zingend voor vrijheid
Een absurde karikatuur, die bovendien niet klopt: meer dan 60 procent van de Fransen heeft positieve associaties met mei 1968. Tweederde vindt de bijbehorende slogan ‘verbieden is verboden’ sympathiek. Toen Cohn-Bendit terugkwam uit ballingschap, werd hij in Parijs door een agent van de CRS (een van de ordediensten) herkend en bedankt: „Het was een geweldige tijd, merci.”
Maar het belangrijkste verschil is de ambitie. In 1968 streden studenten lachend en zingend voor meer democratie, vrijheid en een nieuwe wereld. Ze wilden een beter leven dan hun ouders. De huidige generatie mist die vrolijkheid, dat hoopvol vooruitkijken. Veel mensen zijn bang, bitter en helemaal niet hoopvol. Zij willen bescherming. Ze willen, vooral, de verworvenheden van hun ouders houden.
Volgens Cohn-Bendit was het maar goed dat hij destijds, als halve anarchist, niet aan de macht kwam. „Dat was pure chaos geworden.” Later, rijper, zat hij jaren voor de Duitse Groenen in het Europees Parlement. Nu steunt hij Frans centrumlinks, tegen RN. Hij ziet Jordan Bardella („een holle kokosnoot”) alle tv-debatten met premier Attal verliezen, omdat Attal sterker argumenteert en beter geïnformeerd is. Maar, zei hij laatst, „dat schijnt mensen niks uit te maken. Zij vinden dat Bardella sterker argumenteert en beter geïnformeerd is.”
Dit is het grote verschil met 1968. De politieke utopie was destijds een sociale utopie: een betere wereld voor iedereen. Maar in de „geschifte wereld van vandaag, waarin objectiviteit niet meer bestaat (…), is de enig overgebleven utopie het verlangen naar een meer rationele politiek”. Ware woorden in een ongewisse tijd. Over een betere wereld horen we weinigen meer.
Het duurt nog minstens vijf uur voordat Taylor Swift uit een gat in de grond zal verschijnen en met de woorden „Leuk jullie allemaal te zien” een drieënhalf uur durende, vijvenvijftigduizendvoudige extase zal ontketenen. Nog twee uur totdat de deuren van de Johan Cruijff Arena officieel opengaan, toch staan haar fans op donderdagmiddag al massaal in de rij. Zelfs bij de ingangen voor mensen met een VIP- of vaste zitplaats glittert het en gonst het.
Aan de noordkant van het stadion is het nog relatief rustig. Aleister van der Burgt (20) zit op een muurtje en kijkt verbaasd omhoog naar de blauwe lucht. Er wordt gesproeid op de naastgelegen voetbalvelden. Zachtjes, maar zonder enige twijfel antwoordt hij op de vraag waarom dit concert zo bijzonder is: straks zal het zijn alsof Taylor alleen voor hem zingt. „Ze kan je laten voelen dat je wordt gezien.”
Taylor Swift (34) is een artiest die zich eigenlijk alleen in superlatieven laat beschrijven. De meest gestreamde artiest in Nederland en de wereld, momenteel bezig aan een tour met 152 concerten op vijf continenten, compleet uitverkocht. Ze veroorzaakt aardbevingen. Haar culturele, maatschappelijke en economische invloed reiken zo ver, dat ze bestudeerd wordt aan universiteiten. Ze is groot, groter, grootst. En toch zo…
Herkenbaar. Gewoon. Relatable.
04-07-2024 AMSTERDAM, Nederland. Fans van Taylor Swift, swifties, staan al vroeg in de rij bij de Johan Cruijff Arena in Amsterdam Zuidoost. Op de foto: Maud en meike. Foto: Simon Lenskens Simon Lenskens
Favoriete nummer? Beiden: „Op dit moment Mirrorball.”
Beste levensles van Taylor Swift? Meike: „You’re defined by what you love, not what you hate.”
Maud (15) en Meike (16)
Taylor Swift kan dingen onder woorden brengen die je zelf niet onder woorden kunt brengen, zegt Marit Mollema (19) uit Nijmegen bij de hoofdingang, leunend op krukken vanwege een gekneusde enkel. „Soms voel ik iets dat ik niet kan benoemen, en dan helpt haar muziek mij heel erg.” Neem het liedje Soon You’ll Get Better. „Dat gaat over haar moeder die kanker heeft. Mijn moeder had ook kanker. Dat nummer heeft me echt door die moeilijke tijd gesleept.”
Marjolein Klarenbleek (19) is opgegroeid met Taylor. De liefde begon al bij het vrolijke popliedje You Belong With Me (2008) maar net als haar vriendin Marit vindt ze de latere albums nog veel beter. „Daar gaat ze écht de diepte in. In Anti-Hero zingt ze bijvoorbeeld: Sometimes I feel like everyone’s a sexy baby and I’m just a monster in the hill. Dan denk ik: ja, zo voel ik me ook.”
Dat jong zijn vandaag de dag niet makkelijk is, blijkt uit vele onderzoeken en uit vrijwel alle gesprekken met jonge Swifties in de rij voor de Arena. De mentale gezondheid van tieners bereikte de afgelopen jaren een dieptepunt, tegelijkertijd lijken problemen beter bespreekbaar. Soms, zeggen concertbezoekers, is er best een duidelijke oorzaak voor hun somberheid en stress, zoals de coronapandemie („Alles werd onzeker en daardoor ikzelf ook.”) of sociale media („Je wéét dat alles nep is, toch raak je ervan overtuigd dat je er zo uit moet zien.”). Wat het zwaar maakt, zegt iemand van 16, is dat het opstapelt boven het gedoe van opgroeien an sich. „Je verandert zelf en moet ondertussen dealen met heel veel nieuwe dingen.”
04-07-2024 AMSTERDAM, Nederland. Fans van Taylor Swift, swifties, staan al vroeg in de rij bij de Johan Cruijff Arena in Amsterdam Zuidoost. Op de foto: Jesse. Foto: Simon Lenskens Simon Lenskens
Favoriete nummer? „The Smallest Man Who Ever Lived, een heel goed schreeuwnummer.”
Beste levensles van Taylor Swift? „Dat je jezelf nooit schuldig moet voelen over de dingen die je leuk vindt.”
Jesse Rooks (16)
Een kinderpsychiater beschreef onlangs in de New York Times hoe Taylor Swift haar werk op z’n kop zette. Ze zag de tieners in haar behandelkamer worstelen met de spanning rond haar Eras Tour, tegelijkertijd merkte ze ook hoe de artiest hen als een grote zus hielp bij het omgaan met typische teen struggles zoals onstabiele vriendschappen, eenzaamheid en de druk van het altijd online zijn. ‘What would Taylor Swift do?’ schrijft de psychiater, is een veelgehoord refrein in haar praktijk.
Waarom is deze doodgewone superster zo’n belangrijke gids in moeilijke tijden?
„Hoe je je ook voelt, je hebt overal wel een liedje bij”, zegt Maud (15) van achter een dranghek. Het luisteren naar – en soms meeschreeuwen met – de muziek van Taylor Swift maakt haar rustig, vooral in de tweede toen ze in een lastige klas zat en last kreeg van faalangst en paniekaanvallen. „Omdat ik dan wist dat iemand precies begreep hoe ik me voelde. Het was een soort band met haar.”
Ook Marit en Marjolein vertellen over teksten die soms speciaal voor hen geschreven lijken. Bijvoorbeeld I Can Do it With a Broken Heart, waarin Swift zingt over liefdesverdriet (They said, ‘Babe, you gotta fake it ’til you make it’ and I did). Marjolein: „Iedereen vraagt altijd hoe het gaat, en raakt dan in de war als je iets anders dan ‘goed’ antwoordt.” Marit citeert een regel uit Clean, van het album 1989: Just because you’re sober, doesn’t mean you don’t miss it. „Dat speelde ook bij mij, ik deed aan zelfbeschadiging”. Ze vertelt over de mentale problemen („een redelijk lijstje”) waarvoor ze al sinds haar veertiende hulp zoekt, met wisselend succes. „Ik zeg vaak: Taylor is mijn echte therapie.”
04-07-2024 AMSTERDAM, Nederland. Fans van Taylor Swift, swifties, staan al vroeg in de rij bij de Johan Cruijff Arena in Amsterdam Zuidoost. Op de foto: Marit en Marjolein. Foto: Simon Lenskens Simon Lenskens
Favoriete nummer? Marit: „I Can Do It With a Broken Heart. Daar zingt ze: You gotta fake it ’til you make it and I did. Dat verwoordt heel goed hoe de samenleving nu is. Je moet altijd maar doen alsof het goed gaat.”
Beste levensles van Taylor Swift? Marjolein: „No matter how much shit people say, you’ve got to live your dreams.”
Jesse Rooks (16) veert op en steekt zijn rechterarm naar voren richting het meisje in de zwarte glitterjurk.
„Eh, ja! Ik heb heel veel quotes. Welke wil je?”
„Geef er maar één. Ik heb Willow voor jou.” Ze overhandigt hem een goudkleurig bandje, het past perfect bij zijn pak.
„Dankjewel, dankjewel! En fijn concert nog hè!”
Jesse is geen fan van het eerste uur, maar wel toegewijd: hij heeft alle 45 nummers van de setlist uit zijn hoofd geleerd. Eigenlijk had hij nog een schoolkamp in de Eiffel, maar zijn moeder heeft hem vanochtend vroeg opgehaald. Niet alleen zijn outfit is geïnspireerd door Taylor, hij herinnert zich ook een goede levensles. „Ik zag een hele mooie afstudeerspeech van haar in New York. Ze zei allemaal goede dingen over opgroeien. Dat het eng en tegelijkertijd exciting is.”
Een laatste vraag bij het dranghek. Naar welk liedje kijken ze het meest uit vanavond? Maud en haar vriendin Meike hoeven niet lang na te denken, ze wijzen tegelijkertijd naar hun zilveren pailettenrokjes: Mirrorball, metafoor voor Taylor Swifts leven in de schijnwerpers, een discobal waarin iedereen zichzelf een beetje weerspiegeld ziet.
04-07-2024 AMSTERDAM, Nederland. Fans van Taylor Swift, swifties, staan al vroeg in de rij bij de Johan Cruijff Arena in Amsterdam Zuidoost. Foto: Simon Lenskens Simon Lenskens
Favoriete nummer? „Cardigan. Het is iedere keer alsof ik het voor de eerste keer luister.”
Beste levensles van Taylor Swift? „Dat je jezelf mag zijn.”
