Ontslag van militair bestuurder na dodelijke Russische aanval op Oekraïens congrescentrum

Het militaire bestuur van de Oekraïense regio Soemy zou een medailleceremonie hebben georganiseerd in het congrescentrum van de regionale hoofdstad waar Rusland op palmzondag twee ballistische raketten van het type Iskander-M op afvuurde. „[Dit besluit] helpt de Russische troepen hun terroristische aanval rechtvaardigen”, stelde de woedende burgemeester, Artem Semenichin, in een facebookvideo.

De burgemeester, niet van de regionale hoofdstad Soemy maar van een stadje verder van de frontlinies, bracht de medailleceremonie aan het licht. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft het hoofd van het militaire bestuur van de noordelijke regio Soemy, Volodymyr Artjoech, dinsdag terstond ontslagen.

Zeker één van de Russische raketten was geladen met clustermunitie – wat betekent dat deze in duizenden metalen fragmentjes uiteenspat. Eén raket landde op het congrescentrum van de universiteit. Een tweede ontplofte boven de straat, vlak bij een trolleybus vol mensen.

De aanval leidde tot 34 doden en 125 gewonden, waaronder 18 kinderen. Meer dan veertig van de gewonden liggen nog in het ziekenhuis, zeven zijn ernstig gewond, aldus de Oekraïense autoriteiten.

De klokkenluidende burgemeester wees in een Facebookvideo naar het hoofd van het militaire bestuur Volodymyr Artjoech. „Hij organiseerde een medaille-uitreiking aan de mannen van de 117ste brigade. Het is niet waar dat er niets [militairs] gaande was, dat was er wel. […] Wie bedenkt dit? Een medailleceremonie op 30 km van de [Russische hufters], in het céntrum van de stad”, fulmineerde de burgemeester.

Geen waarschuwingstijd

Soemy ligt aan de noordgrens met Rusland. Moskou is in die richting bezig met een offensief om de door Oekraïne bezette gebieden in Koersk terug te krijgen. Zo dichtbij de grens geldt er vrijwel geen waarschuwingstijd voor Russische aanvallen.

„Ik riskeer persoonlijk veel door dit zo te zeggen”, stelde de burgemeester Semenichin in de video, terwijl hij met tranen in zijn ogen over straat loopt. „Maar ik zie het bloed dat ze nu opruimen. Bebloede kinderspullen. En het is niet de eerste keer.”

De militairen die aanwezig waren bij de ceremonie zouden allen ongeschonden zijn. „Zij stonden beschermd”, stelt de burgemeester, „terwijl de burgers niet genoeg tijd hadden om naar de schuilkelders te gaan.” Mogelijk was de ceremonie zelf onder de grond.

In een reactie tegen de Oekraïense omroep Soespilne stelde de ontslagen luitenant-generaal Artjoech, van het militaire bestuur, dat hij geen initiatiefnemer van de bijeenkomst was. „Ik was uitgenodigd”, stelde Artjoech volgens de journalisten. Hij weigerde te zeggen door wie. Dinsdag is hij door Zelensky alsnog verantwoordelijk gehouden, en moest hij plaats maken.

Oekraïners bij de plek waar de Russische ballistische raket insloeg op zondag.

Foto Roman Pilipey/AFP

Oorlogsrechtelijk betekent het niet dat de Russische aanval vanwege de medailleceremonie gerechtvaardigd is. In stedelijk gebied moeten strijdende partijen altijd extra zorgvuldig zijn en de schade voor burgers zo veel mogelijk beperken. Het gebruik van clustermunitie in bevolkt, stedelijk gebied maakt het lastig om te spreken over een precisieaanval.

„Soemy is een frontliniestad met veel militiaren… Maar er zijn zeker burgers op straat in het weekend. Wie de opdracht gaf wist dat er burgerdoden zouden vallen”, aldus de Oekraïense militair expert Roman Svitan tegenover de Russische onafhankelijke nieuwssite Novaja Gazeta.

Clustermunitie

Rusland gebruikt de laatste tijd steeds vaker de zware ballistische raketten omdat deze voor Oekraïne moeilijker te onderscheppen zijn dan kruisraketten. Ook gebruikte Rusland vaker clustermunitie op steden – onder meer op een speelplaats in Kryvy Rih, enkele weken terug, met meer dan honderd gewonden en meer dan dertig doden tot gevolg.

In Oekraïne geldt vanwege de oorlog geheimhoudingsplicht op alle onderwerpen die de bevolking of de strijdkrachten in gevaar kunnen brengen. Er wordt dan ook onderzoek gedaan of de locatie van de medailleceremonie was gelekt.

De afgelopen maanden klinkt er vanuit de samenleving steeds vaker kritiek op wijze waarop de Oekraïense strijdkrachten zijn georganiseerd. „Een klein Sovjetleger kan een groot Sovjetleger niet verslaan”, klinkt het dan, gepaard met een roep om problemen eerlijk, slim en efficiënt op te lossen – en niet met brute kracht en repressie, zoals Rusland dat zou doen. Het helpt voor de beeldvorming dan ook niet dat iemand als de ontslagen Artjoech (66) militair werd opgeleid binnen het Sovjet-systeem.

Mobilisatie

Het grootste probleem voor Oekraïne is de mobilisatie. Er melden zich na drie jaar oorlog nauwelijks nog vrijwilligers en de mobilisatie wordt in veler ogen steeds oneerlijker. Mannen met geld, scholing en connecties zijn vaak in staat de dienstoproep te ontwijken. Waardoor het de kwetsbaren zijn die de linies moeten bemannen, stelde militair analist Tatarski afgelopen maand.

„In de dertig jaar sinds de onafhankelijkheid slaagden de Oekraïense leiders er niet in een systeem op te bouwen dat oorlogsmobilisatie kon ondersteunen”, vervolgde Tatarski. „Dit kwam deels voort uit de wijdverbreide overtuiging dat grootschalige oorlogen toebehoorden aan de geschiedenis – iets voor in de leerboeken, niet voor de moderne realiteit.”

Oekraïners bij de plek waar de Russische ballistische raket insloeg op zondag.

Foto Roman Pilipey/AFP

Het gebrek aan mankracht zorgt er in Oekraïne voor dat soldaten weinig worden afgelost en er geen maximumdiensttermijn is. Dit betekent dat mannen die sinds het begin van de invasie dienen, in principe pas worden gedemobiliseerd kunnen als ze gewond raken. Eind vorig jaar bleek dat 350.000 militairen aan het front al drie jaar vechten.

In tegenstelling tot Rusland worden deze tekortkomingen wel openbaar besproken in Oekraïne. Dit heeft ook de keerzijde dat deze informatie ook tegen Oekraïne zelf gebruikt wordt. De Amerikaanse president Donald Trump reageerde maandag denigrerend op een Oekraïens verzoek om voor 15 miljard dollar tien luchtafweerraketsystemen Patriot op de pof te kopen. „Je moet geen oorlog beginnen tegen iemand die twintig keer zo groot is en dan hopen dat mensen je raketten geven”, sneerde de Amerikaanse president Donald Trump.

De Amerikaanse speciaal gezant Steve Witkoff stelde maandagavond (Nederlandse tijd) ook dat hij een productieve ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin heeft gehad in Sint-Petersburg en spreekt over een deal met betrekking tot vijf Oekraïense gebieden. Ook zullen de Amerikaans-Russische betrekkingen „zeer aantrekkelijke commerciële kansen” bieden, aldus Witkoff.