N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Migratiedeal De vier partijen in het kabinet staan recht tegenover elkaar in het crisisoverleg over asiel. Voor volgende week willen ze eruit komen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102548254-129e15.jpg)
Het is twee tegen twee in het kabinet-Rutte IV, in het steeds meer verhitte crisisoverleg over asiel en migratie: ChristenUnie en D66 tegenover VVD en CDA. Hoe het afloopt, durft niemand te voorspellen. Nog voor het kabinet met zomerreces gaat, over een week, zouden de bewindslieden eruit moeten zijn. Vanaf nu wordt ook ’s avonds onderhandeld, premier Mark Rutte (VVD) doet mee.
Al maanden komt een groepje uit het kabinet bij elkaar, onder leiding van minister van Justitie Dilan Yesilgöz van de VVD. Het begon vriendelijk en rustig: wat wil jullie partij precies als het om migratie gaat, en waarom? Nu staat volgens sommige betrokkenen het voortbestaan van het kabinet op het spel. En vriendelijk is het aan tafel allang niet meer.
ChristenUnie en D66 zijn ook tot hun eigen verbazing al maandenlang enorm eensgezind: ze vinden de komst van grote aantallen asielzoekers naar Nederland vooralsnog geen groot probleem. De VVD maakt er juist al heel lang een steeds groter punt van, onder druk van de achterban. Die partij vindt dat er dringend stevige maatregelen nodig zijn om de komst van asielzoekers te beperken. Het CDA staat daar volgens ingewijden voluit achter: in het kabinet valt vooral op hoe onbuigzaam minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge zich opstelt. Namens het CDA zit híj al die tijd aan tafel bij dit overleg. Voor de VVD is het staatssecretaris Eric van der Burg voor Asiel, D66 stuurde minister van Defensie Kajsa Ollongren die soms vervangen wordt door Rob Jetten van Klimaat. Voor de ChristenUnie zit staatssecretaris voor Jeugdzorg Maarten van Ooijen erbij.
Ze praatten eerst ééns in de week, het werd twee keer in de week een uur. Nu gaat het de hele dag en avond door. En naast Rutte doen de vicepremiers mee. Volgens ingewijden verloopt het overleg moeizaam. En voor de VVD dringt de tijd: fractievoorzitter Sophie Hermans heeft de leden op een congres in het voorjaar beloofd dat er vóór de zomervakantie een plan moet zijn om de aantallen flink naar beneden te brengen. Rutte zelf hintte toen op een crisis. Hij wilde die overduidelijk liever niet, maar als het niet anders kon, zei hij ook, dan moest het maar. „Er moet wel iets gebeuren tegen de instroom.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102383999-66b92c.jpg)
Verschil tussen asielzoekers
Het lijkt erop dat Rutte IV in elk geval komt met maatregelen om kansrijke asielzoekers sneller een verblijfsvergunning te geven en de mogelijkheid om te werken, en de kansarmen sneller af te wijzen. Dat er verschil zal worden gemaakt tussen erkende asielzoekers, lijkt ook waarschijnlijk: wie bijvoorbeeld in eigen land wordt vervolgd om z’n seksuele geaardheid of geloof en dus niet terug kan, zou voortaan een andere status krijgen dan mensen die vluchten voor oorlog. Zij zouden op een dag misschien weer terug kunnen.
Waar ze helemaal niet uit lijken te komen is: geef je die twee groepen dan ook andere (lees: minder) rechten? Hoe rechtvaardig is dat? En houdt zo’n plan stand bij de rechter?
De VVD had dit idee voor verschillende statussen volgens betrokkenen al wat langer, maar tot verrassing van de VVD’ers kwam het CDA er ineens mee naar buiten als een eigen plan.
Dat er in het kabinet niet een heel groot punt van werd gemaakt, had te maken met de moeilijke positie van het CDA: de partij dreigt ten onder te gaan. Voor kabinetsleden van de andere partijen is het al een tijdje niet meer duidelijk wie nu de leiding heeft bij het CDA. „Als je vraagt wat het CDA van iets vindt”, zegt iemand uit Rutte IV, „krijg je van drie CDA’ers drie totaal verschillende antwoorden.”
CDA’ers denken dat het ze kan helpen als ze duidelijker laten zien wat hun strenge standpunt is over migratie. In een besloten bijeenkomst van CDA-bestuurders, afgelopen weekend op Landgoed Zonheuvel in Doorn, zei fractievoorzitter Pieter Heerma volgens aanwezigen dat de partij van plan is zich veel scherper te uiten over dit thema. Bij CDA-Kamerleden is er volgens ingewijden al langere tijd de bereidheid om Rutte IV te laten vallen, als het CDA in het kabinet niet goed meer kan laten zien waar het voor staat. Onder de ministers en staatssecretarissen van het CDA is die bereidheid minder groot.
Krediet verspeeld
Ook bij VVD’ers in Den Haag klinkt al wat langer dat het kabinet niet ten koste van alles overeind hoeft te blijven, en dat ze weinig zin hebben om toe te geven op hun eis over asiel en migratie: het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt, moet omlaag.
De ChristenUnie had het vorige zomer, toen Rutte IV ook met asielmaatregelen kwam, erg moeilijk met de eigen leden, die zich op een extra congres fel verzetten tegen uitstel van gezinshereniging. In de partijtop valt nu te horen: „We hebben geen krediet meer bij de achterban.” De partij lijkt niet uit te zijn op een kabinetscrisis, maar doet er ook niet heel dramatisch over: in peilingen staat ze stabiel op de vijf zetels die ze nu ook al heeft.
Dat geldt helemaal niet voor D66. Die partij, nu met 24 zetels in de Tweede Kamer, staat in peilingen op ongeveer 11 zetels. Nieuwe verkiezingen zijn zo’n beetje het laatste waar de D66’ers in Den Haag op zitten te wachten.
„Als we met z’n allen rustig kunnen blijven nadenken”, zegt een ingewijde, „kunnen we er deze week óók gewoon uitkomen en loopt het met een sisser af. Maar dan moet niemand het vuurtje willen oppoken.”
