Vijf jaar na het uitbreken van de coronapandemie komt er opnieuw zorgwekkend virusnieuws uit het laboratorium in het Chinese Wuhan, de stad waar het allemaal begon. Onderzoekers melden de ontdekking van een nieuwe coronavariant die voorkomt bij vleermuizen en óók menselijke cellen kan infecteren. Daarover publiceerden wetenschappers van de Guangzhou Academy of Sciences, de Wuhan University en de Wuhan Institute of Virology in het wetenschappelijke tijdschrift Cell. Het onderzoek werd geleid door de bekende viroloog Shi Zhengli, ook wel de „vleermuisvrouw” genoemd, vanwege haar staat van dienst op het gebied van onderzoek naar SARS-achtige coronavirussen bij vleermuizen.
Vleermuizen als coronadrager
Vleermuizen zijn notoire dragers en verspreiders van allerlei soorten coronavirussen. De bekendste is SARS-CoV-2, de veroorzaker van de coronapandemie, waarvan wordt aangenomen (maar nooit werd bevestigd) dat het vanuit de vleermuis met een omweg bij de mens terechtkwam. Gelukkig kunnen lang niet alle coronavirussen de mens infecteren, maar met het oog op een mogelijke nieuwe pandemie houden wetenschappers varianten die dat wél lijken te kunnen scherp in de gaten.
De groep van Shi stuitte op HKU5-CoV-2, een merbecovirus, dat weer onder de coronavirussen valt. Het virus werd gevonden in een dwergvleermuis in Hongkong. Deze nieuwe variant, uit dezelfde familie als het MERS-virus, is in staat om via dezelfde route menselijke cellen binnen te dringen als SARS-CoV-2 dat deed, al lijkt dat wel iets minder makkelijk te gaan.
ACE2-receptor
HKU5-CoV-2 blijkt zich te kunnen binden aan de ACE2-receptor aan de buitenkant van menselijke cellen. Eenmaal daaraan vastgebonden kan het virusdeeltje zich een weg de cel in banen en zich vanuit daar vermenigvuldigen. ACE2 is dezelfde receptor die ook SARS-CoV-2 bij mensen naar binnen liet. Deze receptor zit zowel op cellen in de bovenste als onderste luchtwegen. Als een virus zich in de bovenste luchtwegen bevindt, kan het zich doorgaans snel verspreiden tussen mensen, maar of dat ook bij HKU5-CoV-2 het geval is, is nog niet bekend.
Wat Bart Haagmans, viroloog in het Erasmus MC in Rotterdam, zorgen baart, is dat er niet eerder menselijke besmetting met een variant van het merbecovirus heeft plaatsgevonden. „De kans is dus groot dat er in de populatie geen immuniteit voor het virus aanwezig is, zoals dat er nu waarschijnlijk wel is met varianten van SARS-CoV-2.”
Asymptomatisch
Anderzijds is nog niet duidelijk hoe ziekmakend dit virus voor de mens kan zijn, en of dit virus zich makkelijk verspreid tussen mensen, benadrukt Haagmans. Die vraag voorspelt voor een deel of een virus pandemisch kan worden, en wat de impact daarvan zal zijn. „Een infectie met SARS-CoV-2 was erg gevaarlijk voor mensen met een zwakke gezondheid, maar verliep ook voor veel mensen mild of asymptomatisch: zij gaven het door zonder daar erg in te hebben. Dan gaat het razendsnel.”
Het binnendringen van de menselijke cel door het nieuwe vleermuisvirus lijkt nog niet erg soepel te gaan, in ieder geval minder soepel dan bij SARS-CoV-2. „Er zijn relatief veel virusdeeltjes nodig voordat er ééntje een cel weet binnen te dringen”, zegt Haagmans. De viroloog sluit niet uit dat ook dit virus, net als de omikronvariant van corona, in de loop van de tijd zo muteert dat het makkelijker binnendringt.
Nertsenfokkerij
„Verontrustend”, noemt hij het feit dat een andere Chinese onderzoeksgroep onlangs in Nature publiceerde over een variant die erg lijkt op HKU5-CoV-2. Die variant werd aangetroffen in nertsen, wat volgens Haagmans kan betekenen dat het virus vanuit een vleermuis is overgesprongen. „Zo ging het destijds waarschijnlijk ook met SARS-CoV-2: de kans dat een vleermuis rechtstreeks een mens besmet is klein, maar zodra het virus rondgaat in de bontindustrie, waar duizenden dieren bij elkaar zitten, kan het snel muteren en overspringen op mensen.”
