Wanneer premier Dick Schoof vrijdag, als ook de ministerraad akkoord is, de zwaarbevochten asieldeal presenteert, zal hij willen uitstralen dat deze coalitie iets voor elkaar kan krijgen. De premier, die de afgelopen weken de regie over het asieldossier naar zich toe trok, zal het akkoord ongetwijfeld als een overwinning presenteren. Voor zichzelf, zijn fragiele coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB en vooral voor Nederland, dat dan eindelijk het door het kabinet-Schoof beloofde „strengste asielbeleid ooit” moet krijgen.
Wie kritischer kijkt, ziet dat het kabinet en de coalitie de afgelopen tijd op het migratiedossier vooral ontzettend veel tijd hebben verspild. Sinds zijn aantreden benoemt premier Schoof een strenger migratiebeleid consequent als prioriteit nummer één van dit kabinet. In het hoofdlijnenakkoord van mei stonden al pagina’s vol maatregelen die het kabinet zo snel mogelijk wilde nemen omdat er in Nederland sprake zou zijn van een ‘asielcrisis’. Het zou nodig zijn om het staatsnoodrecht in te roepen, om snel maatregelen te kunnen nemen zonder dat het parlement vooraf moest instemmen.
Achteraf is de keuze voor die juridisch zeer omstreden route vanuit het oogpunt van snelheid de verkeerde gebleken. Sinds asielminister Marjolein Faber (PVV) vorige maand in de Tweede Kamer zei dat het kabinet inderdaad het noodrecht wilde gebruiken om het parlement te omzeilen, is de coalitie druk geweest met een intern conflict over de te volgen route. NSC zag zich gesterkt in al bestaande twijfels toen uit tijdens de Algemene Beschouwingen vrijgegeven stukken bleek dat ambtenaren inzet van het noodrecht voor asielmaatregelen „juridisch en politiek niet te verdedigen” noemden. En waar PVV-leider Geert Wilders eerst bleef eisen dat het noodrecht er zou komen, bleek woensdag na wekenlang overleg in de coalitie dat het toch anders gaat: de asielmaatregelen komen in een gewone wet waar beide Kamers vóóraf mee moeten instemmen.
Daadkracht
Het pakket met maatregelen voor het „strengste asielbeleid” ooit is hierdoor na bijna vijf maanden nog geen stap dichterbij gekomen. Een nogal pijnlijke constatering voor een kabinet dat juist op dit thema met grote daadkracht wilde opereren. De coalitiepartijen hebben de vertraging volledig aan zichzelf te wijten. Toepassing van het noodrecht voor asielmaatregelen is juridisch ongewenst en onhaalbaar, waarschuwden staatsrechtgeleerden de afgelopen jaren al veelvuldig. En de kans op ongelukken was, gezien de politieke gevoeligheid, groot. Zo was er bijvoorbeeld op geen enkel moment zicht op voldoende steun in de Eerste Kamer.
Nu het kabinet toch een ‘gewoon’ wetsvoorstel moet maken is de kans aanzienlijk dat dit maanden extra tijd kost, ook als zo’n wet een ‘spoedwet’ of ‘asielnoodmaatregelenwet’ wordt genoemd. Omdat een gebruikelijk wetgevingstraject wordt ingezet, hangt het van de Eerste en Tweede Kamer af hoe snel zij de asielwet willen behandelen nadat deze door het kabinet is ingediend. Oppositiepartijen zouden de behandeling kunnen vertragen door extra schriftelijke vragenrondes of hoorzittingen met deskundigen te eisen. Dit lijkt vooral reëel in de senaat, waar de coalitiepartijen geen meerderheid hebben om dat soort verzoeken te blokkeren. De Raad van State moet ook voldoende tijd krijgen voor advies over de wet, hoewel het kabinet kan vragen om een zogeheten ‘spoedadvies’.
Een woordvoerder zegt dat de Raad een verzoek om een spoedadvies altijd „welwillend” tegemoet treedt, maar dat ook een spoedadvies zo’n twee maanden in beslag kan nemen. „We gaan niet inbinden op kwaliteit.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123483896-d60567.jpg|https://images.nrc.nl/2hpATRp_YoIxpVD5AEmNbGPeOgU=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123483896-d60567.jpg|https://images.nrc.nl/jt_8lFRN5CXf2lX2DeyS4TiO_AE=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123483896-d60567.jpg)
Populariteit
Intussen neemt de populariteit van het kabinet onder de bevolking snel af, bleek uit onderzoek dat Ipsos I&O deze donderdag publiceerde. Was bij het aantreden in juli nog 39 procent van de kiezers tevreden over het kabinet-Schoof, inmiddels is dat teruggezakt tot 26 procent. „Het startpercentage is vergelijkbaar met bijvoorbeeld Rutte-III, maar bij dat kabinet bleef het lange tijd heel stabiel”, zegt onderzoeker Asher van der Schelde. „Het kabinet-Schoof had qua populariteit een prima start, maar sindsdien zien we een heel hard verval.”
PVV- en BBB-kiezers klagen over NSC-politici, die zij dwarsliggers vinden, en kiezers van zowel VVD, BBB als NSC vinden weer dat Geert Wilders te veel macht heeft
Bij kiezers van alle coalitiepartijen is teleurstelling in het kabinet zichtbaar. De populariteit bij de PVV-kiezers daalde van 81 naar 65 procent, bij BBB’ers van 86 naar 58 procent. NSC- en VVD-kiezers waren vanaf het begin al kritischer, maar zijn ook ontevredener: bij NSC daalde het populariteitscijfer van 69 naar 42 procent, bij de VVD van 59 naar 36 procent. Veelgenoemde redenen voor de onvrede zijn de gebrekkige samenwerking en daadkracht, waarbij kiezers van de coalitiepartijen naar elkaar wijzen, ziet Van der Schelde. „PVV- en BBB-kiezers klagen over NSC-politici, die zij dwarsliggers vinden, en kiezers van zowel VVD, BBB als NSC vinden weer dat Geert Wilders te veel macht heeft.”
Redelijk stabiel
Steeds minder kiezers geloven dat het kabinet-Schoof grote problemen kan oplossen, maar opvallend genoeg blijft het vertrouwen in de strenge migratie-aanpak redelijk stabiel: 32 procent van de kiezers denkt dat het kabinet erin zal slagen om het aantal immigranten te verminderen, tegenover 35 procent in augustus. Van der Schelde: „Dat is hoger dan bij andere beleidsdoelen, maar ook weer niet heel hoog als je bedenkt dat dit hét speerpunt van het kabinet is. 32 procent betekent ook dat tweederde van de kiezers er geen vertrouwen in heeft.”
Van der Schelde denkt dat het feit dat de coalitie nu een asieldeal heeft gesloten, het vertrouwen in het kabinet weer een beetje kan opkrikken. Voor PVV-leider Wilders zit nog een ander lichtpuntje in het onderzoek: voor negen van de tien PVV-kiezers is een gewone ‘spoedwet’ ook een acceptabele oplossing. Een kwart van de PVV-kiezers wil daar wel strenge voorwaarden aan verbonden zien, ziet Van der Schelde. „De PVV-kiezer wil wel dat de asielmaatregelen dan nu ook echt met spoed worden doorgevoerd. Gebeurt dat niet, dan bestaat de kans dat zij echt teleurgesteld raken.”
Lees ook
PVV domineert wéér het gesprek met ‘proefballonnenpolitiek’: ideeën zonder plan
