Ondanks ‘bloedbad’ gaan studenten in Bangladesh door met demonstraties

Eigenlijk zou het uitgaansverbod in Bangladesh dit weekend, op zondagavond, worden opgeheven. De maatregel is nu voor onbepaalde tijd van kracht – al heeft die niets gedaan om studentenprotesten tegen de regering tegen te houden. Nadat donderdag grenstroepen en paramilitaire eenheden op studenten waren afgestuurd, willen die gerechtigheid en verantwoording voor de meer dan honderd doden die in de afgelopen dagen vielen. Zondag kregen zij in hun originele eis, over hervormingen in de arbeidsmarkt, gedeeltelijk gelijk van het Hooggerechtshof. Maar die knieval komt te laat, gezien het „bloedbad” dat zich volgens lokale journalisten heeft voltrokken.

Studenten in het Zuid-Aziatische land demonstreren al weken tegen de herinvoering van een arbeidsquotum voor familieleden van onafhankelijkheidsstrijders die in de jaren zeventig – Bangladesh was toen nog Oost-Pakistan – vochten voor afscheiding van Pakistan. Voor officieel geregistreerde veteranenfamilies zou 30 procent van de overheidsbanen worden gereserveerd. De maatregel werd in 2018 geschrapt – herinvoering ervan zou bovenop de quota komen die gelden om studenten uit achtergestelde gemeenschappen betere kansen te bieden.

Dat is een hard gelag voor de studenten die ‘overblijven’ en een baan moeten zoeken, terwijl de economie van Bangladesh kampt met problemen en een hoge inflatie. De bevoordeelde vrijheidsstrijders-families worden bovendien gerekend tot het vaste electoraat van premier Sheikh Hasina, wat voor veel protesterende studenten een aanwijzing is voor corruptie in het overheidssysteem.

Leden van de jongerentak van Hasina’s partij Awami Liga gingen begin vorige week in tegen de aanhoudende demonstraties. Toen daarna de studenten een bevel tot sluiting van universiteiten overal in het land negeerden, werd grof ingegrepen. Demonstranten werden door kogels of voertuigen geraakt, omstanders kwamen vast te zitten in het geweld.

De studenten demonstreren al weken tegen de herinvoering van een arbeidsquotum voor familieleden van onafhankelijkheidsstrijders

Grootste protesten in decennia

Lokale media spreken van de meest grootschalige sociale en politieke protesten in zeker twee decennia. En van de dodelijkste repressie daartegen. Dit weekend was naast een uitgaansverbod ook een algehele telecom-afsluiting van kracht. Het maakt dat ziekenhuizen hun gegevens moeilijk kunnen doorgeven en journalisten via telefoon of internet amper informatie kunnen verzamelen. De weekendkranten verschenen wel in print: lezers die de hand wisten te leggen op de zondagsedities, lazen over „protesten, geweld, moorden” (voorpagina van New Age) ondanks het uitgaansverbod.

Volgens persbureau AFP zijn sinds de escalatie op dinsdag, zeker 150 doden gevallen, voornamelijk als gevolg van het politiegeweld.

„We gaan ervan uit dat het echte cijfer hoger ligt”, vertelt journalist Tasneem Khalil telefonisch aan NRC. Khalil vluchtte uit Bangladesh nadat hij in 2007 werd vastgehouden door de inlichtingendienst, vanwege zijn journalistieke werk over mensenrechtenschendingen. Nu runt hij vanuit Zweden het online nieuwsplatform NetraNews. Onderzoeksjournalisten daarvan berichtten eerder over geheime gevangenissen in Bangladesh die werden gebruikt door ordetroepen. Het platform is onafhankelijk, Khalil steunt de politieke leiders van Bangladesh’ grootste oppositiepartij BNP.

Hoofdredacteur Khalil vertelt dat hij „soms wel vijftig keer heeft moeten bellen” over de vaste telefoonaansluiting – wifi en mobiele data werken niet – om journalisten te pakken te krijgen. „Dan schreeuwen wij onze vragen, en zij schreeuwen hun antwoorden terug, ongelooflijk slecht te verstaan.”

Niet alleen zijn Bangladeshi’s nu geschrokken van het geweld, zij zijn ook verbouwereerd door wie daartoe opdracht kregen. In zeventien jaar aan de macht deed Sheikh Hasina – dit jaar voor een vijfde keer herkozen – nooit eerder een beroep op het leger. Zij heeft nauwere banden met andere ordetroepen. Maar de gewapende politie was al „uitgeput” na weken van aanhoudende demonstraties, vertelden bronnen aan NetraNews. Khalil: „Opvallend genoeg zijn de ingezette legereenheden terughoudend geweest. Voor zover we kunnen vaststellen, zijn het niet militairen die op de studenten hebben geschoten.”

Shoot to kill

Jonge legerofficieren verklaarden zaterdag dat zijzelf versteld stonden van het shoot to kill bevel dat zou zijn uitgevaardigd. Andersom richtten leiders van de studentenprotesten zich via posts op Facebook en X (zodra er een streepje internet te vinden was) tot hen. „We weten dat jullie met het volk zijn.”

Na de bloedige donderdag verhardden de studenten hun eisen: het gaat niet meer ‘alleen’ over het veteranenquotum. De demonstranten willen ‘verantwoording’ voor de doden. „Dat is in Bangladesh moeilijk te halen”, stelt de politicoloog Naomi Hossain, van de Londense universiteit SOAS, tegen NRC. De protesten richten zich nu tegen de regering.

Zondagmiddag was er dan de uitspraak van het Hooggerechtshof, dat zich twee weken eerder dan gepland over het banenquotum boog. De opperrechters noemen herinvoering ervan „illegaal”. Maar het hof raadt niet aan de quota helemaal te schrappen, maar naar beneden te stellen: 5 procent van de overheidsbanen voor de families van onafhankelijkheidsstrijders in plaats van 30 procent. Ook voor minderheden blijft een kleiner aandeel gereserveerd. „De studenten willen helemaal niet de kansen van gemarginaliseerde groepen inperken”, aldusNaomi Hossain. „En goed, het Hooggerechtshof heeft nu over dit concrete punt gesproken. Maar eigenlijk zijn we daar inmiddels allang voorbij.”

Khalil volgt – op afstand – nu of de demonstraties doorgaan, en of daarbij volle repressie door het daartoe bevolen leger, uitblijft. „Misschien heeft Hasina haar hand overspeeld”, speculeert hij. Hossain ziet niet anders dan meer geweld in het verschiet. Ze signaleert bovendien dat het uitgegroeide studentenprotest, kan worden aangegrepen door politieke tegenstanders van Hasina. Oppositiepartij BNP, maar ook radicale islamistische groeperingen, zouden zich mogelijk gaan mengen. „Als de demonstranten niet opgeven na deze aanvallen, hoe kan de regering dan nog harder optreden?”

Delen





Mail de redactie