N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Binnenhoflezing In zijn eerste toespraak na de lancering van zijn partij Nieuw Sociaal Contract benadrukte Pieter Omtzigt problemen die tot „een diep wantrouwen in de overheid” leiden, zoals de zwarte lijsten van de Belastingdienst en de avondklok in coronatijd. Hij wil in „diepgaande debatten” zijn agenda voor Nederland toelichten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104931819-7372e3.jpg)
Er is een disbalans tussen wat de overheid van burgers wil weten en wat burgers van de overheid mogen weten. Dat zei Pieter Omtzigt woensdag in de Binnenhoflezing in Den Haag. Ter illustratie noemde hij het verschil tussen burgers die „grote terugvorderingen of een flinke korting op een toch al karige uitkering” krijgen als ze geen informatie aan de belastingdienst of uitkeringsinstantie UWV leveren. Terwijl de overheid het zelf, zo stelt Omtzigt, minder nauw neemt met de regels. „Meer dan honderd keer is de overheid veroordeeld en heeft het dwangsommen betaald omdat een Woo-verzoek niet is uitgevoerd.”
Diep wantrouwen
Het was het eerste verhaal dat de veelbesproken politicus hield nadat hij deze zomer aankondigde mee te willen doen aan de verkiezingen met een eigen partij: Nieuw Sociaal Contract. Hij koos voor een verhaal over dataverzameling en grondrechten, waar „de Nederlandse overheid op verschillende momenten mee uit de bocht is gevlogen”. „Het gebeurt niet overal, dus de voorbeelden die ik ga noemen, geven geen algemeen beeld van de overheid, maar deze problemen leiden tot een diep wantrouwen in de overheid.” Omtzigt noemde als voorbeeld de zwarte lijsten van de Belastingdienst, mensen die daarop kwamen te staan raakten hun toeslagen kwijt zonder te weten waarom. Het bracht duizenden burgers in de (financiële) problemen.
Ook in de coronatijd kwamen „dataverzameling en inbreuk op grondrechten zonder toezicht” voor, zei Omtzigt. De avondklok die in die periode gold, noemde de politicus „hetzelfde als 18 miljoen Nederlanders een enkelbandje ombinden”.
Na de lancering van NSC en de publicatie van een basisdocument op 20 augustus bleef het de afgelopen weken stil. De partij verwacht half september het concept-verkiezingsprogramma te presenteren, een conceptlijst met kandidaat-Kamerleden komt „over een paar weken”. Uit het ‘basisdocument’ dat Omtzigt deze zomer publiceerde, blijkt dat een betrouwbare overheid en bestaanszekerheid belangrijke thema’s worden voor de partij. Maar wat de ideeën van NSC zijn over zorg, onderwijs, klimaat of marktwerking? Andere politieke partijen op het Binnenhof kijken er reikhalzend naar uit. In de tussentijd domineert Omtzigt al wel in de peilingen.
Oude voorstellen
In zijn lezing gaf Omtzigt nog geen antwoord op de vragen die op het Binnenhof leven. Wel kwam hij met voorstellen die hij eerder deed. Zo moet de Tweede Kamer een grondrechtencommissie instellen die wetten kan beoordelen aan de hand van mensenrechten en grondrechten. „Want de eerste die op grondrechten moet toetsen is de Kamer en niet de rechter.” Hij wil bovendien dat er een Grondwettelijk Hof komt om wetten te toetsen aan de grondwet. „Het lijkt me niet verstandig dat elke rechter dat kan doen, omdat grondrechten tegen elkaar afwegen echt specialistische kennis vergt.”
De komende tijd, zei Omtzigt ook, wil hij de rest van zijn „agenda” voor Nederland toelichten, onder meer in spreekbeurten en „scherpe debatten”. Maar aan verkiezingsdebatten zoals die de afgelopen jaren zijn gevoerd op televisie, met veel kandidaten die in weinig tijd met elkaar moeten debatteren, lijkt de veelbesproken politicus niet van plan te zijn mee te doen. „Dat leidt niet tot helderheid. Dat leidt niet tot oplossingen. Dus laten we kijken hoe juist diepgaande debatten en gesprekken met twee, drie personen over volkshuisvesting, over bestaanszekerheid, over migratie, over klimaatbeleid de echte keuzes duidelijk maken.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104926146-2cb90a.jpg)
Geen spelshow
Al eerder, in zijn boek Een nieuw sociaal contract, schreef Omtzigt dat de politiek „zich in de media bij tijd en wijle ook laat neerzetten als een spelshow die draait om snedige oneliners in plaats van een moeizaam proces om grote maatschappelijke uitdagingen op te lossen. Voor daadwerkelijke oplossingen (..) is dertig seconden echt niet voldoende.”
Omtzigt omschreef het politieke klimaat na de val van het kabinet-Rutte IV woensdag als „zeer verfrissend”. „Juist op een moment dat heel veel verschuift, met nieuwe politieke leiders, een nieuw politiek landschap, juist op zo’n moment zijn er grote kansen voor een nieuwe Kamer om de rol weer op te pakken, voordat de coalitie-Kamerleden onder het juk gebonden worden.” Hij was, zei hij ook, „een stuk optimistischer dan ik in lange tijd geweest ben”.
